SOS για τους ωκεανούς - Μπουκάλι στα Κύματα: Μια Οδύσσεια από πλαστικό
08.06.202407:00
Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών (World Ocean Day) που καθιερώθηκε το 1992 και τιμάται κάθε χρόνο σαν σήμερα στις 8 Ιουνίου
Η ρομαντική ιδέα σε σενάρια κινηματογραφικών ταινιών να κλείσουμε ένα μήνυμα σε ένα μπουκάλι και να το ρίξουμε στη θάλασσα, ελπίζοντας ότι θα ταξιδέψει σε μακρινές ακτές, έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία μας. Αλλά η σοβαρή πραγματικότητα της πλαστικής ρύπανσης προσφέρει μια σύγχρονη εκδοχή αυτής της ιστορίας.
Ερευνητές, από περιέργεια για το ταξίδι των πλαστικών απορριμμάτων, προσάρτησαν συσκευές παρακολούθησης σε πλαστικά μπουκάλια και τα άφησαν να παρασυρθούν στον ποταμό Γάγγη και στον Κόλπο της Βεγγάλης. Ένα από αυτά τα μπουκάλια ταξίδεψε πάνω από 2.700 χιλιόμετρα μέσα σε μόλις τρεις μήνες, αποκαλύπτοντας τις τεράστιες αποστάσεις που μπορεί να διανύσει και τις επιπτώσεις της ρύπανσής μας.
Ένα πλαστικό μπουκάλι νερού που πετιέται στα ανοιχτά των ακτών της Καλιφόρνιας, ξεκινά το ταξίδι του νότια προς το Μεξικό μέσω του Ρεύματος της Καλιφόρνιας. Εκεί, θα παρασυρθεί από το Ρεύμα του Βόρειου Ισημερινού, το οποίο διασχίζει όλο τον Ειρηνικό. Αφού φτάσει κοντά στις ακτές της Ιαπωνίας, το μπουκάλι μπορεί να κινηθεί βόρεια μέσω του ισχυρού Ρεύματος Κουροσίρο. Τέλος, ταξιδεύει ανατολικά μέσω του Ρεύματος του Βόρειου Ειρηνικού.
Οι απαλά κυλιόμενες δίνες των Ανατολικών και Δυτικών σκουπιδότοπων σταδιακά απορροφούν το μπουκάλι. Αυτό το ταξίδι αναδεικνύει το εκτεταμένο δίκτυο ρευμάτων υπογραμμίζοντας τις μακρινές και περίπλοκες διαδρομές της πλαστικής ρύπανσης στους ωκεανούς μας. Ο βυθός κάτω από τον μεγάλο σκουπιδότοπο του Ειρηνικού μπορεί επίσης να αποτελεί έναν υποθαλάσσιο σωρό απορριμμάτων.
Ωκεανογράφοι ανακάλυψαν πρόσφατα ότι περίπου το 70% των θαλάσσιων απορριμμάτων βυθίζεται στον πυθμένα των ωκεανών. Ο μεγάλος σκουπιδότοπος (great pacific garbage patch) ή αλλιώς «όγδοη ήπειρος»,βρίσκεται ανάμεσα στην Καλιφόρνια και τη Χαβάη και είναι τρεις φορές μεγαλύτερος από τη Γαλλία. Αποτελεί τη μεγαλύτερη χωματερή του ωκεανού στον κόσμο, με 1,8 δισεκατομμύρια κομμάτια πλαστικού που σκοτώνουν χιλιάδες θαλάσσια όντα κάθε χρόνο.
Ο καπετάνιος και ωκεανογράφος Charles Moore ήταν ο πρώτος που σήμανε συναγερμό όταν, κατά την επιστροφή του από έναν αγώνα σκαφών το 1997, συνάντησε μια θάλασσα πλαστικών τόσο εκτεταμένη που χρειάστηκε επτά ημέρες για να τη διασχίσει.
Η ανακάλυψη του Moore κινητοποίησε την επιστημονική κοινότητα και έφερε στο φως τον μεγάλο σκουπιδότοπο, ένα από τα μεγαλύτερα συμπτώματα της περιβαλλοντικής κρίσης που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας.
Δύο δεκαετίες αργότερα, ο μεγάλος σκουπιδότοπος συνεχίζει να μεγαλώνει, καλύπτοντας περίπου 1,6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιέχοντας 80.000 τόνους πλαστικού, σύμφωνα με μια επιστημονική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature το 2018.
Παρά το τεράστιο μέγεθός του, το μεγαλύτερο μέρος του είναι αόρατο στους δορυφόρους, καθώς το 94% αποτελείται από μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού που έχουν διαβρωθεί από μεγαλύτερα κομμάτια.
Υπολογίζεται ότι ο ωκεανός θα περιέχει 1 τόνο (1,1 τόνους) πλαστικού για κάθε 3 τόνους ψαριών μέχρι το 2025 και μέχρι το 2050 περισσότερα πλαστικά από ψάρια - κατά βάρος.» (Αναφορά από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και το Ίδρυμα Ellen MacArthur.) Με άλλα λόγια, σε μόλις 34 χρόνια, τα πλαστικά απορρίμματα στον ωκεανό θα υπερβαίνουν σε βάρος όλα τα ψάρια της θάλασσας.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα και αντικρίζοντας τις ακτές του Αιγαίου Πελάγους, είναι δύσκολο να μην εντυπωσιαστούμε από την απεραντοσύνη και την ομορφιά του. Αλλά κάτω από αυτά τα ήρεμα κύματα κρύβεται ένας κόσμος σε κίνδυνο. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών για την διάσωση των ωκεανών.
Στην πρόσφατη διάσκεψη "Our Ocean" που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 16-17 Απριλίου, η Ελλάδα επιβεβαίωσε τη δέσμευσή της για τη διατήρηση των ωκεανών. Η χώρα μας ανακοίνωσε 21 δεσμεύσεις αξίας 780 εκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, την καταπολέμηση της θαλάσσιας ρύπανσης, την προώθηση της αειφόρου αλιείας και την ενδυνάμωση της γαλάζιας οικονομίας.
Κύριες πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν τη δημιουργία δύο θαλάσσιων πάρκων στο Ιόνιο και το Αιγαίο Πέλαγος, καλύπτοντας το 32% των εθνικών υδάτων, με τις μελέτες να ολοκληρώνονται έως το τέλος του 2024.
Επιπλέον, η Ελλάδα εισήγαγε ένα Ταμείο Απανθρακοποίησης ύψους 2 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα νησιά και σχεδιάζει να επικυρώσει τη Συμφωνία στο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας σχετικά με τη Διατήρηση και Αειφόρο Χρήση της Θαλάσσιας Βιοποικιλότητας σε Περιοχές Πέραν της Εθνικής Δικαιοδοσίας (BBNJ) πριν από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τον Ωκεανό το 2025.
Εκτός από τις εθνικές εξαγγελίες, σημαντικός για την προστασία των ωκεανών είναι ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών. Στην Ελλάδα, ανάμεσα στους φορείς που ασχολούνται με το θαλάσσιο περιβάλλον και την προστασία του, ξεχωριστή θέση έχει το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης. Με ναυαρχίδα τον «Τυφώνα», το Ίδρυμα παραμένει στην πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης της θαλάσσιας ρύπανσης, ενώ επίσης στηρίζει την έρευνα σε σχετικές θεματικές. Στο πρόσφατο “Our Ocean Conference”, ανακοίνωσε οικονομικές δεσμεύσεις συνολικού ύψους 13 εκατομμυρίων ευρώ για προγράμματα και συνεργασίες που στοχεύουν στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στην Ελλάδα.
Η βουλευτής Διονυσία-Θεοδώρα Αυγερινοπούλου, Ειδική Απεσταλμένη του Έλληνα Πρωθυπουργού για τον Ωκεανό, αναμένεται να παρευρεθεί στην Εκδήλωση Υψηλού Επιπέδου για τη Δράση για τον Ωκεανό: "Immersed in Change" στην Κόστα Ρίκα αυτό το Σαββατοκύριακο στο πλαίσιο της Τρίτης Διάσκεψης του ΟΗΕ για τον Ωκεανό (UNOC).
Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα των Ωκεανών, είναι επείγουσα ανάγκη για ισχυρότερες τοπικές, εθνικές και διεθνείς δράσεις για τη δραστική μείωση της χρήσης πλαστικών, είτε υποστηρίζοντας έργα προστασίας των θαλασσών, είτε υποστηρίζοντας αυστηρότερες περιβαλλοντικές πολιτικές, κάθε προσπάθεια που συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση. Ετσι μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση για τους ωκεανούς μας, που αποτελούν ζωτική αρτηρία του πλανήτη μας.
Προϋπόθεση για την επιτυχία αυτής της προσπάθειας αποτελεί η συλλογική προσπάθεια.