Είναι τελικά τα τεχνητά γλυκαντικά πιο ασφαλή από τη ζάχαρη;

«Δεν έχουν μελετηθεί όσο θα έπρεπε στον άνθρωπο», δήλωσε ο Dr. Dariush Mozaffarian, καρδιολόγος και διευθυντής του Food is Medicine Institute στο Πανεπιστήμιο Tufts, στους New York Times, σχετικά με τα γλυκαντικά και υποκατάστατα της ζάχαρης. Ο Mozaffarian είναι ακόμα ένας επιστήμονας και ειδικός που συνεχίζει να αμφιβάλλει για τα οφέλη των τεχνητών γλυκαντικών στην υγεία μας. Ποια είναι αυτά; Εκείνα που κάποτε προωθήθηκαν από τους κατασκευαστές τροφίμων το 50, ως ο πιο ασφαλής αντικαταστάτης της ζάχαρης και που σήμερα οι έρευνες ακόμα δεν έχουν αποφανθεί με σιγουριά για το κατά πόσο όντως τους αξίζει αυτός ο χαρακτηρισμός.

Γιατί χρειαζόμαστε υποκατάστατα;
Ο λόγος είναι ότι η ζάχαρη, ιδίως στην εξευγενισμένη μορφή της, έχει συνδεθεί με πολλά προβλήματα υγείας. Η υψηλή κατανάλωση ζάχαρης συνδέεται με την παχυσαρκία, τον διαβήτη τύπου 2, τις καρδιακές παθήσεις και τα οδοντικά προβλήματα. Ο εθιστικός χαρακτήρας της ζάχαρης καθιστά δύσκολο για πολλούς να μειώσουν την κατανάλωσή της, οδηγώντας σε υπερβολική κατανάλωση και επακόλουθους κινδύνους για την υγεία.
Το υποκατάστατο ζάχαρης λοιπόν είναι ένα πρόσθετο τροφίμων που παρέχει μια γλυκιά γεύση παρόμοια με αυτή της ζάχαρης, ενώ συνήθως προσφέρει λιγότερες θερμίδες και έχει μικρότερο αντίκτυπο στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Τα υποκατάστατα αυτά κυκλοφορούν σε διάφορες μορφές, συμπεριλαμβανομένων τεχνητών γλυκαντικών όπως η ασπαρτάμη, η σουκραλόζη και η σακχαρίνη, καθώς και φυσικών γλυκαντικών όπως η στέβια και το εκχύλισμα φρούτων monk. Τα υποκατάστατα ζάχαρης χρησιμοποιούνται συνήθως σε προϊόντα όπως τα αναψυκτικά διαίτης, οι καραμέλες χωρίς ζάχαρη και τα αρτοσκευάσματα για να ικανοποιήσουν όσους επιδιώκουν να μειώσουν την πρόσληψη ζάχαρης λόγω προβλημάτων υγείας όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης ή τα οδοντικά προβλήματα.

Το κύριο πλεονέκτημα των υποκατάστατων ζάχαρης έγκειται στην ικανότητά τους να προσφέρουν γλυκύτητα χωρίς τα θερμιδικά και μεταβολικά μειονεκτήματα της ζάχαρης. Για παράδειγμα, τα τεχνητά γλυκαντικά είναι συχνά πολύ πιο γλυκά από τη ζάχαρη, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτείται μόνο μια μικρή ποσότητα για να επιτευχθεί η επιθυμητή γλυκύτητα, μειώνοντας έτσι τη συνολική κατανάλωση θερμίδων. Φυσικές εναλλακτικές λύσεις, όπως η στέβια και το εκχύλισμα φρούτων monk, προέρχονται από φυτά και προτιμώνται για την ελάχιστη επίδρασή τους στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, γεγονός που τις καθιστά κατάλληλες για άτομα που διαχειρίζονται διαβήτη. Παρότι ωστόσο θεωρούνται γενικά ασφαλείς όταν καταναλώνονται εντός των καθιερωμένων κατευθυντήριων γραμμών, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις ορισμένων τεχνητών γλυκαντικών ουσιών εξακολουθούν να εξετάζονται, προκαλώντας συνεχή έρευνα και συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα.

Τι δείχνουν οι έρευνες;
Οι έρευνες δείχνουν ότι τα τεχνητά γλυκαντικά μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του βάρους. Με τη μείωση της θερμιδικής πρόσληψης από τα σάκχαρα, τα άτομα μπορούν να μειώσουν τη συνολική κατανάλωση θερμίδων, γεγονός που μπορεί να συμβάλει στην απώλεια βάρους. Ωστόσο, ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι τα τεχνητά γλυκαντικά μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη όρεξη και λιγούρες, με πιθανό αποτέλεσμα υψηλότερη συνολική πρόσληψη τροφής και αύξηση του σωματικού βάρους μακροπρόθεσμα. Τα τεχνητά γλυκαντικά έχουν επίσης αμελητέο αντίκτυπο στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, γεγονός που τα καθιστά ασφαλέστερη επιλογή για τα άτομα με διαβήτη. Σε αντίθεση με τη ζάχαρη, η οποία προκαλεί σημαντικές αυξήσεις στη γλυκόζη του αίματος, τα γλυκαντικά όπως η στέβια και η σουκραλόζη δεν επηρεάζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, προσφέροντας έναν τρόπο στους διαβητικούς να απολαμβάνουν γλυκά τρόφιμα χωρίς τους σχετικούς κινδύνους.

Ωστόσο η πιθανή σχέση μεταξύ των τεχνητών γλυκαντικών ουσιών και του καρκίνου έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία. Οι πρώτες μελέτες στη δεκαετία του 1970 υπέδειξαν μάλιστα μια σχέση μεταξύ της σακχαρίνης και του καρκίνου της ουροδόχου κύστης σε αρουραίους, οδηγώντας σε ευρεία διάδοση του φόβου. Ωστόσο, μεταγενέστερες έρευνες, συμπεριλαμβανομένων μελετών του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου Αμερικής, δεν βρήκαν σαφείς ενδείξεις ότι τα τεχνητά γλυκαντικά προκαλούν καρκίνο στον άνθρωπο. Ρυθμιστικοί οργανισμοί όπως ο FDA και η EFSA έχουν θεωρήσει τις εγκεκριμένες γλυκαντικές ουσίες ασφαλείς για ανθρώπινη κατανάλωση εντός των καθιερωμένων κατευθυντήριων γραμμών.

Βέβαια, λίγους μήνες πριν η ασπαρτάμη, ένα από τα πιο δημοφιλή γλυκαντικά κρίθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ως μια ουσία πιθανώς καρκινογόνα για τον άνθρωπο.
Επιπλέον, ορισμένες μελέτες έχουν υποδείξει ότι τα τεχνητά γλυκαντικά μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην καρδιαγγειακή υγεία. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2017 διαπίστωσε συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης τεχνητών γλυκαντικών και του αυξημένου κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου και άνοιας. Ωστόσο, αυτές οι μελέτες συχνά αναδεικνύουν συσχετισμούς και όχι άμεση αιτιώδη συνάφεια, γεγονός που καθιστά αναγκαία την περαιτέρω έρευνα για την εξαγωγή οριστικών συμπερασμάτων.

Είναι τελικά ασφαλέστερα από την ζάχαρη τα τεχνητά γλυκαντικά;

Η απάντηση στο κατά πόσον τα τεχνητά γλυκαντικά είναι ασφαλέστερα από τη ζάχαρη είναι περίπλοκη. Τα ίδια προσφέρουν σαφή οφέλη, όπως η χαμηλότερη πρόσληψη θερμίδων και ο καλύτερος έλεγχος του σακχάρου στο αίμα, καθιστώντας τα προτιμότερη επιλογή για τα άτομα με παχυσαρκία και διαβήτη. Ωστόσο, οι πιθανοί κίνδυνοι που σχετίζονται με την υγεία του εντέρου και τα καρδιαγγειακά ζητήματα απαιτούν προσοχή.

Το κλειδί εδώ φαίνεται να είναι το μέτρο. Ενώ τα τεχνητά γλυκαντικά μπορούν να αποτελέσουν μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής, δεν πρέπει να καταναλώνονται σε υπερβολικές ποσότητες. Όπως και με κάθε διατροφικό συστατικό, η εστίαση θα πρέπει να είναι σε μια ποικίλη και ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε τρόφιμα ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά και άπαχες πρωτεΐνες.