Μήπως πάσχετε από κοινωνικό άγχος; Τι είναι και πώς να το αντιμετωπίσουμε

Γιατί κάποιοι άνθρωποι αργούν τόσο πολύ; Έχετε σκεφτεί ποτέ; Μπορεί να ανήκετε εσείς οι ίδιοι σε αυτή την κατηγορία, ή να ανήκει ένας φίλος σας, αλλά σίγουρα θα ξέρετε κάποιον που καθυστερεί σχεδόν κάθε φορά στα ραντεβού σας. Πάνω στον εκνευρισμό σας μπορείτε να θεωρήσετε ότι το κάνει επίτηδες, ή ότι δεν είναι συνεπής σαν άνθρωπος, ή ακόμα ότι δεν θεωρεί αρκετά σημαντικό τον δικό σας χρόνο. Πολλές φορές ωστόσο, τίποτα από τα προαναφερθέντα δεν ισχύει, καθώς η καθυστέρησή του δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα ακόμα σύμπτωμα του κοινωνικού του άγχους ή αλλιώς της κοινωνικής του φοβίας.

Ίσως αναρωτιέστε τι ακριβώς είναι αυτό, ή ίσως κάπου ακούσατε τον όρο φευγαλέα, χωρίς να του δώσετε πολύ μεγάλη σημασία. Στην πραγματικότητα λοιπόν πρόκειται για μια διαταραχή, η οποία αναπτύσσεται κυρίως στην παιδική ή εφηβική ηλικία και επιμένει καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Τα συμπτώματα της είναι πολύ αληθινά για ορισμένους ανθρώπους, καθώς και δύσκολα διαχειρίσιμα, ενώ το κοινωνικό άγχος φαίνεται να πολλαπλασιάζεται τα τελευταία χρόνια, ειδικότερα μετά την εξάπλωση του κορωνοϊού. Μάλιστα η χώρα με το περισσότερο κοινωνικό άγχος είναι οι Η.Π.Α., ενώ η Ινδονησία με το λιγότερο, σύμφωνα με μελέτη από το Ερευνητικό Κέντρο Ανθεκτικότητας του Πανεπιστημίου Dalhousie στον Καναδά. Αυτό σημαίνει ότι ανά τον κόσμο εκατομμύρια άνθρωποι βιώνουν τα κοινά αρνητικά αισθήματα που δημιουργεί αυτή η διαταραχή, καθώς παράλληλα εμφανίζουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και στην εργασία τους.

Πώς εμφανίζεται το κοινωνικό άγχος;
Το να είμαστε ντροπαλοί, ή το να μας ενδιαφέρει η γνώμη του συνομιλητή μας δεν αποτελεί αρκετή απόδειξη ότι πάσχουμε από κοινωνικό άγχος. Άλλωστε, είναι κομμάτι του DNA μας, ή καλύτερα της εξελικτικής μας πορείας ως είδος να νιώθουμε δυσφορία σε ορισμένες κοινωνικές καταστάσεις, από τότε που οι πρόγονοί μας φοβόντουσαν την απόρριψή τους από την φυλή τους και το τι θα σήμαινε αυτό για την επιβίωσή τους.
Αν και λοιπόν αυτό το άγχος για την κοινωνική αποδοχή προϋπάρχει, από ότι φαίνεται, μέσα μας, υπάρχουν και άλλοι σωματικοί, βιολογικοί και γενετικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξή του ως διαταραχή. Για παράδειγμα, προβλήματα με τα συστήματα νευροδιαβιβαστών μπορεί να οδηγήσουν σε ανισορροπίες στις ορμόνες σεροτονίνη, ντοπαμίνη και γλουταμικό - τις χημικές ουσίες του εγκεφάλου που βοηθούν στη ρύθμιση της διάθεσης. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί επίσης να συμβάλλουν, αλλά μόνο ως μέρος μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης που περιλαμβάνει επίσης βιολογικά και γενετικά χαρακτηριστικά, λένε ορισμένοι ειδικοί. Πιο συγκεκριμένα παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν περιλαμβάνουν:

-συναισθηματική, σωματική ή άλλου είδους κακοποίηση
-αρνητικές αλληλεπιδράσεις με συνομηλίκους
-υπερβολικά ελεγκτικό στυλ γονέων
-ύπαρξη ανασφαλούς στυλ προσκόλλησης

Οι παραπάνω αρνητικές εμπειρίες μπορεί να οδηγήσουν σε έναν τύπο διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD), όπου το κοινωνικό άγχος αποτελεί ουσιαστικά σύμπτωμα.

Τι συμβαίνει αν έχω κοινωνική φοβία;
Το κοινωνικό άγχος εκδηλώνεται με μια ποικιλία συμπεριφορικών, σωματικών και συναισθηματικών συμπτωμάτων που μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινή ζωή του ατόμου. Από πλευράς συμπεριφοράς, τα άτομα με κοινωνικό άγχος συχνά αποφεύγουν κοινωνικές καταστάσεις ή συγκεντρώσεις καθώς φοβούνται την κρίση των άλλων ή την αμηχανία που μπορεί να προκύψει. Αυτή η αποφυγή μπορεί να επεκταθεί στην παράλειψη μαθημάτων, εργασίας ή οποιωνδήποτε εκδηλώσεων που απαιτούν αλληλεπίδραση με άλλους. Όταν μάλιστα βρίσκονται σε κοινωνικά περιβάλλοντα, μπορεί να δυσκολεύονται να ξεκινήσουν συζητήσεις, να αποφεύγουν την οπτική επαφή και να βιώνουν έντονο φόβο μήπως κριθούν ή απορριφθούν. Το άγχος αυτό επίσης μπορεί να οδηγήσει σε υπερανάλυση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και σε συνεχή ανησυχία για το πώς γίνονται αντιληπτοί από τον περίγυρό τους.

Σωματικά, το κοινωνικό άγχος προκαλεί αισθητά συμπτώματα που μπορεί να είναι ανησυχητικά. Αυτά, σύμφωνα με την Mayo Clinic, περιλαμβάνουν κοκκίνισμα, υπερβολική εφίδρωση, τρέμουλο και ταχυκαρδία. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να γίνουν πιο έντονα σε καταστάσεις όπου το άτομο αισθάνεται ιδιαίτερα αγχωμένο, όπως η ομιλία μπροστά σε μια ομάδα ή η γνωριμία με νέους ανθρώπους. Άλλες σωματικές εκδηλώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν δύσπνοια, ναυτία ή στομαχικές διαταραχές. Αυτές οι σωματικές αντιδράσεις μπορεί να ενισχύσουν το φόβο και το άγχος που σχετίζονται με τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο όπου ο φόβος των συμπτωμάτων συμβάλλει στην αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων. Επίσης, συχνά τα άτομα που βιώνουν αυτή την διαταραχή αργούν σε κοινωνικές περιστάσεις καθώς θέλουν στην πραγματικότητα να αποφύγουν τελείως καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν άγχος.

Συναισθηματικά, τα άτομα με κοινωνικό άγχος βιώνουν έντονο φόβο και αυτοσυνειδησία σε κοινωνικές περιστάσεις. Μπορεί να επιδίδονται σε αρνητική αυτο-ομιλία, τρέφοντας πεποιθήσεις ότι είναι ανεπαρκείς, ή ότι οι άλλοι τους αντιλαμβάνονται αρνητικά. Αυτό συχνά οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη εμπιστοσύνης στις κοινωνικές δεξιότητες. Η συναισθηματική αναταραχή επιδεινώνεται από το προληπτικό άγχος, όπου το άτομο ανησυχεί υπερβολικά για τα επερχόμενα κοινωνικά γεγονότα πολύ πριν αυτά συμβούν. Γνωστικά μοτίβα όπως η «ανάγνωση του μυαλού» του άλλου -υποθέτοντας ότι οι άλλοι σκέφτονται άσχημα γι' αυτούς- και η καταστροφική σκέψη -αναμένοντας τα χειρότερα αποτελέσματα- επιδεινώνουν περαιτέρω το άγχος τους, κάνοντας τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις να μοιάζουν υπερβολικά τρομακτικές.

Αντιμέτωποι με τις καταιγίδες
Το κοινωνικό άγχος είναι διαχειρίσιμο και αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό δεδομένο που προσφέρει αυτό το άρθρο. Από την φαρμακευτική αγωγή, έως διάφορες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους όπως η CBT, η διαταραχή αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί επαρκώς. Επιπλέον, εμείς οι ίδιοι μπορούμε να βελτιώσουμε κάποιες συνήθειες μας έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσουμε τα συμπτώματα του κοινωνικού άγχους. Για παράδειγμα μπορούμε να ενσωματώσουμε στην καθημερινότητά μας:

-ασκήσεις αναπνοής
-ενσυνειδητότητα και διαλογισμό
-ασκήσεις, όπως η γιόγκα και το τάι τσι, που βοηθούν στη διαχείριση του στρες
-αποφυγή της καφεΐνης και άλλων διεγερτικών
-την καθιέρωση μιας τακτικής ρουτίνας ύπνου
-την εύρεση ενός έμπιστου ατόμου για να μιλήσουμε ειλικρινά, όπως ένας φίλος, ένας θεραπευτής ή ένα μέλος της οικογένειας
-να ασκούμαστε τακτικά και να έχουμε μια ισορροπημένη διατροφή για να ενισχύσουμε τη συνολική αίσθηση ευεξίας μας

Ίσως το σημαντικότερο όμως είναι να κατανοήσουμε ότι το άγχος και ειδικότερα το κοινωνικό, είναι απλά ένα κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας μας. Κάτι δηλαδή, που μπορούμε να ξεπεράσουμε και να μάθουμε να ζούμε με αυτό. Ας μην ξεχνάμε λοιπόν αυτό που έλεγε ο Πάολο Κοέλιο: «Το άγχος γεννήθηκε την ίδια ακριβώς στιγμή με την ανθρωπότητα. Και αφού δεν θα μπορέσουμε ποτέ να το κυριαρχήσουμε, θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί του, όπως ακριβώς μάθαμε να ζούμε με τις καταιγίδες».