Μήπως είστε εργασιομανής... και δεν το ξέρετε; - Πώς να αναγνωρίσετε τα σημάδια ενός επικίνδυνου εθισμού
22.09.202416:07
Παρόμοια με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, η ανεξέλεγκτη παρόρμηση για εργασία θεωρείται πλέον μια νέα μορφή εθισμού, με καταστροφικές επιπτώσεις για την υγεία μας
Στην Ελλάδα του σήμερα η εργασιομανία είναι αρκετά δύσκολο να εντοπιστεί. Γιατί; Γιατί ζούμε σε μια κοινωνία που πολλοί από εμάς χρειάζεται να δουλεύουν δύο ή τρεις δουλειές για να βγάλουν τα προ στο ζην, που ένα μεγάλο ποσοστό εργαζομένων συνεχίζει - κυρίως στο δημόσιο - να δουλεύει πολύ λιγότερο από ότι θα έπρεπε και που τελικά η ανεργία καλά κρατεί. Μέσα σε αυτό το συνονθύλευμα διαφορετικών μορφών εργαζομένων λοιπόν, υπάρχει λοιπόν και ένα μοντέλο που τα όριά του μεταξύ αφοσίωσης και εμμονής είναι θολά.
Σε μια εποχή που εξυμνεί τη σκληρή δουλειά και τη φιλοδοξία, πολλοί πιστεύουν ότι η επιτυχία είναι άμεσο προϊόν των ατελείωτων ωρών που περνούν στην εργασία τους. Τι συμβαίνει όμως όταν η δουλειά αρχίζει να κυριαρχεί στη ζωή μας σε σημείο που αρχίζει να μας επηρεάζει αρνητικά; Άγχος, ατελείωτες νύχτες που περνάμε ανησυχώντας για το πρότζεκτ που έχουμε αναλάβει και μια εμμονή να καταλάβουν όλοι πολύ καλά ότι δεν είμαστε «τεμπέληδες». Οι ψυχολόγοι λοιπόν πλέον αναγνωρίζουν την εργασιομανία, όχι ως παράσημο τιμής, αλλά έναν εθισμό που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες για την υγεία, παρόμοιες με την κατάχρηση ουσιών.
Τι είναι η εργασιομανία;
Η εργασιομανία είναι η ψυχαναγκαστική ανάγκη να εργάζεται κανείς υπερβολικά και ανεξέλεγκτα, εις βάρος της προσωπικής του ζωής, της υγείας και της ευημερίας του. Ξεπερνάει το να είναι κανείς αφοσιωμένος εργαζόμενος ή να προσπαθεί να τηρήσει τις προθεσμίες και δεν αφορά τους ανθρώπους που εργάζονται πολλές ώρες επειδή αγαπούν τη δουλειά τους.
Χαρακτηριστικά, το 2020 η Malissa Clark, βιομηχανική/οργανωτική ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Georgia και οι συνεργάτες της πρότειναν στο περιοδικό Journal of Applied Psychology ότι, συνοπτικά, ο εργασιομανία περιλαμβάνει έναν εσωτερικό καταναγκασμό για εργασία, την ύπαρξη επίμονων σκέψεων σχετικά με την εργασία, τη βίωση αρνητικών συναισθημάτων όταν δεν εργάζεται και την εργασία πέραν του λογικά αναμενόμενου. Οι άνθρωποι που παλεύουν με τον εργασιομανία συχνά αισθάνονται μια έντονη ανάγκη να είναι απασχολημένοι, φοβούνται την αντι-παραγωγικότητα και αντλούν την αυτοεκτίμησή τους κυρίως από τα εργασιακά τους επιτεύγματα.
Μάλιστα, μετά από μια μέρα ορόσημο για την ψυχολογία στην Ετήσια Επιθεώρηση Οργανωσιακής Ψυχολογίας και Οργανωσιακής Συμπεριφοράς 2024, οι ειδικοί θεωρούν πλέον την εργασιομανία ως έναν εθισμό με το δικό του σύνολο παραγόντων κινδύνου και συνεπειών. Πρόσφατες ψυχολογικές έρευνες δείχνουν επίσης ότι η εργασιομανία μοιράζεται πολλά από τα ίδια χαρακτηριστικά με τον εθισμό σε ουσίες ή τον τζόγο.
Για παράδειγμα, όπως κατά την χρήση ναρκωτικών, έτσι και κατά την εργασιομανία, η υπερκόπωση που προκύπτει μπορεί να προκαλέσει απελευθέρωση ντοπαμίνης -του νευροδιαβιβαστή που δημιουργεί συναισθήματα ανταμοιβής και ευχαρίστησης. Με την πάροδο του χρόνου, οι άνθρωποι εξαρτώνται από αυτή την έξαρση και αισθάνονται υποχρεωμένοι να εργάζονται περισσότερο, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι παραμελούν την προσωπική τους ζωή ή τη σωματική τους υγεία. Μήπως είμαι εργασιομανής;
Τα βασικά σημάδια του εργασιομανίας ως εθισμού περιλαμβάνουν:
Απώλεια του ελέγχου: Η αδυναμία να σταματήσουν οι άνθρωποι να εργάζονται παρά το γεγονός ότι γνωρίζουν ότι αυτό είναι επιβλαβές.
Ανοχή: Ανάγκη να εργάζονται περισσότερο για να επιτύχουν την ίδια αίσθηση ικανοποίησης ή επιτυχίας.
Συμπτώματα στέρησης: Αίσθημα άγχους, ενοχής ή εκνευρισμού όταν δεν εργαζόμαστε.
Παραμέληση των προσωπικών και κοινωνικών υποχρεώσεων: Παράλειψη κοινωνικών υποχρεώσεων, παραμέληση της οικογένειας ή θυσία των χόμπι για να εργαστούμε.
Πού είναι το κακό με το να δουλεύουμε πολύ;
Έχοντας μεγαλώσει με μια κουλτούρα που μας προτείνει να δουλεύουμε πολύ περισσότερο από ότι αντέχουμε και σε ένα κράτος που μας ωθεί αναγκαστικά να γίνουμε εργασιομανείς, καθώς αλλιώς δεν μπορούμε να ζήσουμε μια αξιοπρεπή καθημερινότητα, το να κατανοήσουμε γιατί είναι κακό να δουλεύουμε τόσο πολύ, είναι μάλλον δύσκολο. Ωστόσο, η εργασιομανία μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις, τόσο στην ψυχική, όσο και στη σωματική υγεία μας, ξεκινώντας με το γεγονός ότι η πολύωρη εργασία χωρίς ξεκούραση αυξάνει τα επίπεδα άγχους, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο άγχος και κατάθλιψη. Η αυτοεκτίμηση ενός εργασιομανή συχνά συνδέεται αποκλειστικά με τις επαγγελματικές του επιδόσεις, καθιστώντας τον επιρρεπή στην εξουθένωση -μια κατάσταση συναισθηματικής, σωματικής και πνευματικής εξάντλησης. Έρευνες μάλιστα δείχνουν, ότι οι εργασιομανείς έχουν υψηλότερα ποσοστά αϋπνίας, ευερεθιστότητας και συναισθηματικής αστάθειας.
Όμως, και το σωματικό τίμημα της εργασιομανίας είναι βαθύ. Οι παρατεταμένες περίοδοι καθιστικής ζωής, οι κακές διατροφικές συνήθειες (όπως η παράλειψη γευμάτων) και η έλλειψη ύπνου μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές παθήσεις της υγείας. Το χρόνιο στρες και οι πολλές ώρες εργασίας συνδέονται στενά με την υπέρταση, τις καρδιακές προσβολές και τα εγκεφαλικά επεισόδια. Επιπλέον, η συνεχής εργασιακή πίεση μπορεί να μειώσει τις αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, καθιστώντας τα άτομα πιο ευάλωτα σε ασθένειες. Οι εργασιομανείς μπορεί επίσης να παραμελούν την άσκηση και να επιδίδονται σε διατροφή που σχετίζεται με το άγχος, αυξάνοντας τον κίνδυνο παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2.
Επιπλέον, η εργασιομανία απομονώνει τα άτομα από τους φίλους, την οικογένεια και τις κοινωνικές δραστηριότητες και διαβρώνει τις προσωπικές σχέσεις, καθώς η εργασία γίνεται η πρωταρχική εστίαση. Αυτή η απομόνωση μπορεί τελικά να οδηγήσει σε μοναξιά, εμβάθυνση της κατάθλιψης και διαιώνιση ενός κύκλου όπου τα άτομα στρέφονται ακόμη περισσότερο στην εργασία για να αντιμετωπίσουν τα αρνητικά συναισθήματα. Απελευθέρωση από τον εργασιομανία
Βασικό είναι να κατανοήσουμε ότι η εργασιομανία είναι δύσκολο να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί επειδή, σε αντίθεση με άλλους εθισμούς, συχνά επιβραβεύεται. Σε πολλές κουλτούρες, ιδίως σε εταιρικά περιβάλλοντα, η πολύωρη εργασία θεωρείται ένδειξη αφοσίωσης και φιλοδοξίας. Αυτή η κοινωνική έγκριση διευκολύνει τους εργασιομανείς να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους, βυθίζοντάς τους ακόμη περισσότερο στον εθισμό τους. Η υπέρβαση λοιπόν της εργασιομανίας, όπως και κάθε εθισμού, απαιτεί την αναγνώριση του προβλήματος και την αναζήτηση βοήθειας. Οι ψυχολόγοι συνιστούν διάφορες στρατηγικές για την ανάκαμψη:
Θέστε όρια: Θέστε σαφή όρια μεταξύ της εργασίας και της προσωπικής ζωής. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τον καθορισμό σταθερών ωρών έναρξης και λήξης της εργάσιμης ημέρας, καθώς και τον καθορισμό Σαββατοκύριακων ή διακοπών χωρίς εργασία.
Αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια: Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στο να βοηθήσει τους εργασιομανείς να αλλάξουν τα μοτίβα σκέψης τους γύρω από την παραγωγικότητα και την αυτοεκτίμηση.
Εξασκηθείτε στην ενσυνειδητότητα και τη χαλάρωση: Η εκμάθηση της χαλάρωσης και της εστίασης στην παρούσα στιγμή μέσω του διαλογισμού ή πρακτικών ενσυνειδητότητας μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του άγχους που οδηγεί σε ψυχαναγκαστικές εργασιακές συμπεριφορές.
Αναθέστε και ιεραρχήστε τις προτεραιότητες: Οι εργασιομανείς συχνά αισθάνονται ότι όλα πρέπει να γίνονται από αυτούς και να γίνονται τέλεια. Η εκμάθηση της ανάθεσης καθηκόντων και η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων σε ό,τι είναι πραγματικά σημαντικό μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση της ανάγκης για συνεχή εργασία.
Κοινωνική υποστήριξη: Η επανασύνδεση με τους φίλους και την οικογένεια και η ενασχόληση με δραστηριότητες εκτός εργασίας είναι ζωτικής σημασίας για να σπάσει η απομόνωση που συχνά τροφοδοτεί τον εθισμό στην εργασία.
Καθώς λοιπόν οι ψυχολόγοι συνεχίζουν να μελετούν αυτή την κατάσταση, γίνεται όλο και πιο σαφές ότι η εργασιομανία δεν είναι μια ακίνδυνη εμμονή - είναι ένας κίνδυνος για την υγεία που, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές σωματικές, συναισθηματικές και κοινωνικές συνέπειες.