Αναψυκτικά με κολαγόνο, αλόη και προβιοτικά - Πόσο ωφέλιμα είναι τελικά για την υγεία μας;

Στην Αμερική τα αποκαλούν “λειτουργικά ροφήματα” (functional beverages) και είναι τα πλέον λατρεμένα ποτά των millenials. Πρόκειται για διάφορα αναψυκτικά που διαφημίζονται ως κάτι πολύ παραπάνω από απλά ροφήματα που μας ξεδιψούν. Κάποια, ισχυρίζονται ότι τα οφέλη τους περιλαμβάνουν την υποστήριξη του ανοσοποιητικού μας, την ισχυροποίηση του μικροβιώματος του εντέρου μας ή ακόμα και την αλλαγή της διάθεσής μας. Τα βρίσκουμε παντού, καθώς καταλαμβάνουν όλο και περισσότερο χώρο στα ράφια των σούπερ μάρκετ και στους καταλόγους των μπαρ, των καφέ και κάθε είδους εναλλακτικού ντελικατέσσεν της γειτονιάς μας.

Πλέον η ζήτησή τους έχει αυξηθεί τόσο πολύ - όσο και η διαφήμισή τους άλλωστε -, ώστε τα ποσοστά τους στις αγορές να ξεπερνούν τα 150 δις δολάρια, με προβλέψεις μάλιστα ότι θα ξεπεράσουν τα 200 δις μέσα στα επόμενα 4 χρόνια. Φυσικά, η εμφάνισή τους γιγαντώθηκε στα χρόνια της πανδημίας και κορυφώνεται τώρα που το ευζήν είναι στην προσωπική ατζέντα κάθε millenial και genzeder που σέβεται τον εαυτό του. “Και που είναι το κακό με αυτό;”, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα αρνητικό με την μεταστροφή του καταναλωτικού κοινού προς μια πιο υγιεινή επιλογή, ακόμα και στα αναψυκτικά. Ωστόσο, το πρόβλημα ξεκινάει όταν η ταμπέλα του “υγιεινού” χρησιμοποιείται ακόμα και σε προϊόντα που δεν υποστηρίζουν ειλικρινά αυτή την κατηγορία.

Θεραπευτικά νερά και αρχαίες θεραπείες
Αν και η σχέση μεταξύ ποτών και ιατρικής χρονολογείται εδώ και αιώνες, τα τελευταία χρόνια έχουμε δει μια αναβίωση των «λειτουργικών ποτών», όπως τα πρεβιοτικά αναψυκτικά και τα νερά κολλαγόνου να κατακλύζουν την αγορά. Αυτά τα σύγχρονα παρασκευάσματα υπόσχονται, όχι μόνο ένα δροσιστικό ρόφημα, αλλά και ενισχυμένα οφέλη για την υγεία.
Η ιστορία των ποτών ως φαρμάκων ξεκινά ωστόσο, από τους αρχαίους πολιτισμούς. Τότε το νερό συχνά συνδεόταν με τη θεραπεία, ιδίως όταν αντλούνταν από πηγές πλούσιες σε μεταλλικά στοιχεία. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι που υιοθέτησαν αυτά τα θεραπευτικά ποτά, καθώς ότι το νερό από συγκεκριμένες πηγές μπορούσε να θεραπεύσει ασθένειες, ενώ τα λουτρά με μεταλλικό νερό ήταν κοινές θεραπείες για τα πάντα, από την αρθρίτιδα μέχρι τα πεπτικά προβλήματα. Αντίστοιχα, στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική και την Αγιουρβέδα, τα τσάι και τα τονωτικά χρησιμοποιούνταν για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Τα αφεψήματα βοτάνων, όπως το πράσινο τσάι, το τζίνσενγκ ή το χαμομήλι, συνταγογραφούνταν για την ικανότητά τους να εξισορροπούν τις σωματικές ενέργειες, να καταπραΰνουν την πέψη ή να ηρεμούν το μυαλό. Αυτοί οι πολιτισμοί ενστερνίστηκαν ουσιαστικά την ιδέα ότι αυτό που πίνουμε μπορεί να επηρεάσει άμεσα την ευεξία μας.

Coca-cola και kombucha
Η πραγματική στροφή προς τα ποτά που διατίθεντο στην αγορά ρητά ως φάρμακα σημειώθηκε τον 19ο αιώνα. Αυτή η εποχή είδε την άνοδο των ανθρακούχων ποτών, τα οποία αναπτύχθηκαν αρχικά για να μιμηθούν τα φυσικά μεταλλικά νερά, που από καιρό θεωρούνταν ότι είχαν θεραπευτικές ιδιότητες. Οι φαρμακοποιοί άρχισαν να προσθέτουν φαρμακευτικά συστατικά όπως βότανα, ρίζες, ακόμη και κοκαΐνη σε αυτά τα ανθρακούχα νερά, με αποτέλεσμα τη γέννηση αναψυκτικών που υπόσχονταν να θεραπεύσουν πονοκεφάλους, στομαχικές παθήσεις και κόπωση.
Η Coca-Cola, ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα, εφευρέθηκε το 1886 από τον φαρμακοποιό John Stith Pemberton. Η αρχική φόρμουλα περιλάμβανε φύλλα κόκας - από τα οποία προέρχεται η κοκαΐνη - και καρύδια κόλα, τα οποία θεωρούνταν ότι είχαν διεγερτική δράση. Πωλήθηκε στην αγορά ως «τονωτικό του εγκεφάλου» και «πατενταρισμένο φάρμακο» που μπορούσε να θεραπεύσει ένα ευρύ φάσμα παθήσεων. Παρομοίως, η Pepsi-Cola, που δημιουργήθηκε το 1893, διαφημίστηκε ως πεπτικό βοήθημα λόγω του μείγματος πεψίνης (ένζυμο που βοηθά την πέψη) και ξηρών καρπών κόλα.

Αντίστοιχα, τα τσάι και τα τονωτικά, ιδίως οι φυτικές ποικιλίες, χρησιμοποιούνταν για πολύ καιρό ως λαϊκές θεραπείες, αλλά στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα άρχισαν να διατίθενται στο εμπόριο και να προωθούνται σε ένα ευρύτερο κοινό. Τα τονωτικά υγείας που περιείχαν βότανα, βοτανικά και βιταμίνες έγιναν δημοφιλή, ειδικά σε μια εποχή που η επίσημη ιατρική δεν ήταν τόσο ευρέως προσβάσιμη. Ένα από τα πιο διαχρονικά παραδείγματα είναι η άνοδος της kombucha, ενός ζυμωμένου τσαγιού που χρονολογείται στην αρχαία Κίνα και τη Ρωσία και το οποίο απέκτησε δημοτικότητα για τα οφέλη του, συμπεριλαμβανομένης της βελτιωμένης πέψης και της υποστήριξης του ανοσοποιητικού συστήματος. Η kombucha αποτελεί παράδειγμα για το πώς μια πανάρχαια λαϊκή θεραπεία μπορεί να βρει νέα ζωή στις σύγχρονες αγορές που έχουν συνείδηση της υγείας.

Τα “φαρμακευτικά” αναψυκτικά του σήμερα
Σήμερα, τα όρια μεταξύ φαγητού, ποτού και φαρμάκου φαίνεται να είναι θολά, καθώς οι καταναλωτές περιμένουν πλέον περισσότερα από τα ποτά τους από την απλή ενυδάτωση. Οι αναδυόμενες τάσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η επιμονή στο wellbeing θέλουν τα ποτά μας να βελτιώνουν την πέψη, να ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, να βελτιώνουν την ομορφιά ή να υποστηρίζουν την ψυχική μας υγεία.
Ένα από τα πιο δημοφιλή παραδείγματα είναι τα πρεβιοτικά και προβιοτικά αναψυκτικά, τα οποία υπόσχονται να βελτιώσουν την υγεία του εντέρου. Αυτά τα αναψυκτικά έχουν σχεδιαστεί για να υποστηρίζουν το μικροβίωμα, τη συλλογή βακτηρίων στο πεπτικό μας σύστημα που παίζει καθοριστικό ρόλο στη συνολική υγεία. Τα πρεβιοτικά, ένας τύπος φυτικών ινών, τροφοδοτούν τα ωφέλιμα βακτήρια, ενώ τα προβιοτικά είναι ζωντανά βακτήρια που προσθέτουν στο οικοσύστημα του εντέρου. Παρέχοντας αυτά τα συστατικά σε μια οικεία, ανθρακούχα μορφή, οι μάρκες έχουν αξιοποιήσει με επιτυχία την επιθυμία των καταναλωτών τόσο για απόλαυση όσο και για υγεία.
Μια άλλη ταχέως ανερχόμενη κατηγορία είναι τα ποτά με κολλαγόνο, τα οποία ισχυρίζονται ότι υποστηρίζουν την ελαστικότητα του δέρματος, την υγεία των αρθρώσεων και την αντιγήρανση. Το κολλαγόνο είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται φυσικά στο σώμα, αλλά η παραγωγή της μειώνεται καθώς γερνάμε. Διάφορες εταιρείες έχουν εκλαϊκεύσει το νερό κολλαγόνου, προωθώντας το ως έναν βολικό τρόπο διατήρησης της νεανικής επιδερμίδας από μέσα προς τα έξω. Η κατηγορία αυτή εμπίπτει στην ευρύτερη τάση των «ποτών ομορφιάς», όπου τα ροφήματα έχουν σχεδιαστεί για να βελτιώνουν την εμφάνιση και τη γενική ευεξία.

Φυσικά από τις παραπάνω κατηγορίες δεν θα μπορούσε να λείπουν και τα ροφήματα που υπόσχονται ανακούφιση από αρνητικά συναισθήματα. Σε έναν κόσμο αυξημένης ευαισθητοποίησης για το στρες και την ψυχική υγεία, τα τσάι και τα τονωτικά που περιέχουν νοοτροπικά (ουσίες που ενισχύουν τη γνωστική λειτουργία) και προσαρμογόνα (βότανα που βοηθούν τον οργανισμό να προσαρμοστεί στο στρες) έχουν κερδίσει έδαφος. Ανάλογα ροφήματα εμπορεύονται σε πολυάσχολους επαγγελματίες και φοιτητές που επιθυμούν να βελτιώσουν τη συγκέντρωση, να μειώσουν το άγχος ή να επιτύχουν μια ήρεμη, συγκεντρωμένη κατάσταση του νου.

Η ψευδαίσθηση του ελέγχου
Σε ένα κόσμο με τόσο γρήγορους ρυθμούς, όλοι μας αναζητούμε εξίσου γρήγορους και αποτελεσματικούς τρόπους για να φροντίσουμε τον εαυτό μας. Ένα ρόφημα λοιπόν, που μπορεί να ενισχύσει την υγεία του εντέρου ή τη λάμψη του δέρματος και ταυτόχρονα να είναι ιδιαίτερα γευστικό και δροσιστικό, ταιριάζει απόλυτα στον τρόπο ζωής του σύγχρονου καταναλωτή που βρίσκεται συνεχώς εν κινήσει. Ταυτόχρονα, οι influencers που καταναλώνουν έναν latte με μανιτάρια, για παράδειγμα - ως μέρος ενός υγιεινού τρόπου ζωής - μας δίνουν την ελπίδα ότι αν κάνουμε το ίδιο, θα είμαστε και εμείς υγιείς - και ίσως, ότι θα αρχίσουμε να μοιάζουμε σε αυτούς τους influencers και με άλλους τρόπους.
“Η αγορά αυτών των προϊόντων είναι ένας τρόπος για να υποδηλώσουν μια δέσμευση σε κάτι σαν έναν υγιεινό τρόπο ζωής», λέει η Lauren Crossland-Marr, ανθρωπολόγος τροφίμων στο Πανεπιστήμιο La Verne, η οποία μελετά το πώς οι άνθρωποι ορίζουν τα «καλά» και «υγιεινά» τρόφιμα, σε συνέντευξη της στη Vox. Ωστόσο, η επιμονή σε αυτά τα ποτά είναι σαν οι άνθρωποι “να προσπαθούν να ξεγελάσουν το σώμα τους, όταν αυτό τους λέει ότι έχει φτάσει στα όριά του”, εξηγεί η ίδια. Απλούστερα, αν και πολλά από αυτά τα προϊόντα μπορεί όντως να έχουν κάποια ωφέλιμη επίδραση στον οργανισμό μας, σίγουρα δεν μπορούν αν αντικαταστήσουν τις ενέργειες που όντως μας κρατούν υγιείς. Όσο λοιπόν πιο εύκολο και διασκεδαστικό και αν είναι το να ανοίξουμε ένα τσίγκινο κουτάκι με αναψυκτικό κολαγόνου που υπόσχεται επανόρθωση των ατελειών του προσώπου μας, τελικά το να βάζουμε αντιηλιακό, να κόψουμε το κάπνισμα και το να γυμναζόμαστε συχνά, δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανένα ρόφημα που καταναλώνουμε μέσα σε πέντε λεπτά.