Πολλαπλή σκλήρυνση: Στίβεν Πετράτος, ο Έλληνας γιατρός που δοκιμάζει νέο φάρμακο

Μια ερευνητική οδύσσεια, μια γεμάτη προκλήσεις και προσδοκίες επιστημονική περιπλάνηση, θα ξεκινήσει το πρώτο εξάμηνο του 2025 για περίπου 400 Ελληνες ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση, από τις πλέον συχνές και απειλητικές χρόνιες φλεγμονώδεις νευρολογικές ασθένειες.

Αφετηρία της κλινικής μελέτης με τη συμβολική ονομασία «Odyssey» είναι το εργαστήριο του Τμήματος Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Μόνας στη Μελβούρνη, που διευθύνει ο ομογενής επιστήμονας Στίβεν Πετράτος. Σε αυτό το εργαστήριο ξεκίνησαν πριν από 12 χρόνια με επικεφαλής τον Ελληνοαυστραλό ερευνητή το ταξίδι της μελέτης ενός μορίου, η ανάπτυξή του σε φάρμακο (χάπι) και η προκλινική δοκιμή του. Τώρα το ταξίδι συνεχίζεται με τη διεξαγωγή της «Odyssey» φάσης 2, στην Αυστραλία και την Ελλάδα ταυτόχρονα, σε συνολικά πάνω από 600 ασθενείς και δεκάδες ερευνητικά κέντρα, και θα ολοκληρωθεί με την επόμενη φάση 3, με χιλιάδες ασθενείς σε όλο τον κόσμο, το 2028. Ως σύγχρονος Οδυσσέας ο κ. Πετράτος κάνει αυτό το ταξίδι με υπομονή, επιμονή και προσήλωση στον στόχο του. Η κυκλοφορία του καινοτόμου φαρμάκου (Diaprotectome) και η χορήγησή του σε ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση είναι η δική του Ιθάκη.

«Το ότι μπορώ να επιστρέψω και στη γενέτειρά μου είναι ένα μεγάλο δώρο. Αυτό το τελευταίο ταξίδι στην Ελλάδα είναι από τα πιο σημαντικά και γόνιμα. Εχω εξαιρετική συνεργασία με τον καθηγητή Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Νικόλαο Γρηγοριάδη, ο οποίος μάλιστα θα είναι ο συντονιστής της κλινικής μελέτης “Odyssey”, με τη συμβολή της Pharmassist CRO στην Ελλάδα και την Alithia Life Sciences CRO στην Αυστραλία», λέει ο δρ Πετράτος μιλώντας στο «ΘΕΜΑ».

Στην Ελλάδα

Ο κ. Νικόλαος Γρηγοριάδης, ως επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Αριστείας για την Πολλαπλή Σκλήρυνση, υλοποιεί το Εθνικό Δίκτυο για τη νόσο, το οποίο θα αποτελέσει τον πυλώνα για τη διεξαγωγή νευρολογικών κλινικών δοκιμών εθνικής κλίμακας, αρχής γενομένης με την «Odyssey». Οι δύο επιστήμονες εξασφάλισαν τη στήριξη του υπουργείου Υγείας για την προώθηση της έρευνας που αποτυπώθηκε ήδη με τη χρηματοδότηση του Εθνικού Δικτύου για τη νόσο, μέσω εθνικών και κοινοτικών πόρων.

Με δεδομένο ότι παγκοσμίως οι ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση είναι πάνω από 2,3 εκατομμύρια, γίνεται αντιληπτή η αξία κάθε νέας θεραπευτικής προσέγγισης. Στην Ελλάδα η νόσος αφορά περίπου 23.000 άτομα, με τους πάσχοντες να αυξάνονται συνεχώς, ιδιαίτερα μεταξύ εφήβων, νέων ενηλίκων και γυναικών.

Το νέο φάρμακο

Η θεραπεία της πολλαπλής σκλήρυνσης παραμένει στοίχημα για την επιστημονική κοινότητα. Τα διαθέσιμα φάρμακα δεν σταματούν, ούτε αναστρέφουν την πορεία της νόσου, μόνο καταστέλλουν τη φλεγμονή και τις υποτροπές της, συνεπώς τα συμπτώματα.

«Το φάρμακό μας βασίζεται σε ένα μόριο που δρα σε δύο επίπεδα: πρώτον, προστατεύει τις νευρικές ίνες από την περαιτέρω καταστροφή της μυελίνης, που προκαλεί η πολλαπλή σκλήρυνση, και, δεύτερον, ενισχύει την παραγωγή μυελίνης (επαναμυελίνωση), μια διαδικασία απαραίτητη για την αποκατάσταση της νευρικής λειτουργίας. Ερχεται να καλύψει ένα σημαντικό θεραπευτικό κενό και θα λαμβάνεται συμπληρωματικά με τα άλλα φάρμακα για τη νόσο», αναφέρει o κ. Πετράτος.

Εχουν περάσει περίπου 10 χρόνια από την ολοκλήρωση της μελέτης που οδήγησε στο καινοτόμο φάρμακο, αλλά για εκείνον είναι μια στιγμή που κουβαλά πάντα με συγκίνηση στη μνήμη του. «Ηξερα ότι κάτι σπουδαίο είχε ανακαλύψει η ομάδα μου ύστερα από τόσες μελέτες σε διάφορα μόρια. Ηταν μεγάλη η χαρά όλων μας που ένα γνωστό μόριο είχε αποτέλεσμα στη νόσο. Ξεκινήσαμε αμέσως δοκιμές σε ποντίκια. Είδαμε ότι περιορίζονται η απομυελίνωση του νωτιαίου μυελού και ο εκφυλισμός στο πλαίσιο της νευροφλεγμονής. Μάλιστα, τα ποντίκια που ήταν παράλυτα ανέκαμψαν και μπόρεσαν να περπατήσουν ξανά. Τώρα ανυπομονούμε να δούμε τις κλινικές μελέτες στους ανθρώπους», εξηγεί ο επιστήμονας, παραδεχόμενος ότι οι προσδοκίες όλων, επιστημόνων και ασθενών, είναι μεγάλες.

Μάλιστα, οι σύλλογοι ασθενών έχουν κινητοποιηθεί αναζητώντας επαφές και επικοινωνία για την ένταξή τους στη μελέτη. Το πρωτόκολλο, ωστόσο, υπαγορεύει συγκεκριμένο πλαίσιο και προδιαγραφές. «Τώρα προετοιμάζουμε τα έγγραφα που πρέπει να υποβληθούν στις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές, την TGA στην Αυστραλία και τον EMA στην Ευρώπη. Μόλις λάβουμε την έγκριση, θα ξεκινήσουμε με τους ασθενείς. Πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια, όπως συμβαίνει σε όλες τις μελέτες. Στόχος είναι να μελετήσουμε το φάρμακο σε ασθενείς σε όλα τα στάδια της νόσου».

Σημειώνεται ότι το φάρμακο ήδη χορηγείται σε μεμονωμένους ασθενείς, κυρίως παιδιά, με ένα σπάνιο νευρολογικό σύνδρομο (AHDS). Τα στοιχεία από τη χορήγησή του δείχνουν ότι δεν έχει ιδιαίτερες παρενέργειες και ότι κρίνεται ασφαλές.

«Το όνειρό μου»

«Ονειρεύομαι -κι έχω πολλούς λόγους να πιστεύω ότι το όνειρό μου θα γίνει πραγματικότητα σε μερικά χρόνια- ότι θα καταφέρουμε να αλλάξει η ζωή των ασθενών που διαγιγνώσκονται με σκλήρυνση κατά πλάκας. Βρίσκομαι στο πεδίο των Νευροεπιστημών επί 30 χρόνια και υπηρετώ την έρευνα με υπομονή και επιμονή. Εγινε ένα σημαντικό βήμα το 2014, όταν το Εργαστήριο στο Τμήμα Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Μonash ανακάλυψε τη δράση του μορίου. Η προσπάθεια συνεχίζεται. Το σημαντικό είναι να μην εγκαταλείπουμε τον στόχο μας», τονίζει ο κ. Πετράτος, ο οποίος δηλώνει περήφανος για την πατρίδα του και τους ανθρώπους της.

«Αποδεικνύουμε συνεχώς πόσα μπορούμε να καταφέρουμε, είτε ζούμε στην Ελλάδα, είτε σε άλλες χώρες. Θεωρώ χρέος μου, όμως, όσα κατάφερα να τα μοιραστώ με τους συμπατριώτες μου. Αν κάθε Ελληνας από το εξωτερικό το έκανε, προσέφερε ένα μερίδιο της γνώσης και της εμπειρίας του στη χώρα, η εικόνα θα ήταν πολύ διαφορετική. Πιστεύω ότι το οφείλουμε στην Ελλάδα». Για τον ίδιο, η μελέτη «Odyssey» είναι η δική του μοναδική ευκαιρία, αλλά και ένα χρέος που είχε, όπως λέει, στον παππού του που έζησε μια δύσκολη ζωή ως ασθενής με πολλαπλή σκλήρυνση.