Ο ρόλος της άσκησης στην ανάπτυξη του σκελετού

Το ερέθισμα για την ανάπτυξη του οστού είναι η βαρύτητα και γι’ αυτό το λόγο το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα είχε η ζωή στο διάστημα, δηλ. σε συνθήκες μη βαρύτητας, είναι το αδυνάτισμα του ανθρώπινου σκελετού.

Το οστό είναι ένας ζωντανός οργανισμός από τη μέρα που γεννιόμαστε. Κατά τη γέννησή του ο άνθρωπος έχει ένα σκελετό που κατά ένα μεγάλο μέρος δεν είναι ασβεστοποιημένος, αλλά αποτελείται από χόνδρινα τμήματα. Καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει και κινείται, ο σκελετός δέχεται τις δυνάμεις, τις φορτίσεις και τη βαρύτητα, αναπτύσσεται, παίρνει σχήμα και τα χόνδρινα τμήματα ασβεστοποιούνται.

Σε κάθε ηλικιακό στάδιο η κίνηση και η άθληση παίζουν ξεχωριστό ρόλο. Ο θετικός ρόλος τους είναι το ερέθισμα που δίνουν στο σκελετό να ωριμάσει και να μεγαλώσει, ενώ η αρνητική τους επίπτωση είναι κάποιοι τραυματισμοί που μπορεί να σταματήσουν αυτή την εξέλιξη. Όπως μας εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής ορθοπεδικής χειρουργικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Imperial College London κ. Ελευθέριος Τσιρίδης, τα μικρά παιδιά περπατούν όχι επειδή οι γονείς τούς δείχνουν τον τρόπο, αλλά όταν το νευρικό τους σύστημα ωριμάσει σε τέτοιο βαθμό που θα τους επιτρέπει να σταθούν όρθια και να βαδίσουν.
Ταυτόχρονα, η φύση συντονίζει με αντίστοιχο τρόπο και τον σκελετό, ώστε να μπορεί να σηκώσει το βάρος του μικρού παιδιού στα πρώτα του βήματα και κοντά στη συμπλήρωση του πρώτου έτους της ζωής. Τα κορίτσια επειδή ωριμάζουν νευρολογικά ταχύτερα μπορεί να περπατήσουν αρκετά πριν από τα πρώτα τους γενέθλια, ενώ τα αγόρια περίπου στους 12 μήνες. Μετά τα πρώτα βήματα η νευρολογική εξέλιξη βοηθά το συντονισμό της βάδισης και συγχρόνως ο σκελετός γίνεται δυνατός για να αντέξει τα φορτία.

Ο γονιός δεν πρέπει να βιαστεί σ’ αυτή τη φάση να κινητοποιήσει το παιδί του περισσότερο απ’ όσο επιβάλει η φύση. Δεν είναι διασκεδαστικό να υποχρεώνουμε ένα παιδί που δεν μπορεί να βαδίσει ακόμα, να περπατήσει, κρατώντας το όρθιο από τα χέρια του. Βέβαια, ο γονιός εάν δει ότι το παιδί δεν βαδίζει ή δεν στηρίζεται καλά μετά το πέρας των 16 μηνών θα πρέπει να ζητήσει συμβουλή από τον παιδορθοπεδικό.

Καθώς η ηλικία προχωρά, οι γονείς μπορεί να παρατηρήσουν ότι τα γόνατα των παιδιών (και ιδιαίτερα των κοριτσιών) είναι κάπως στραβά, προς τα έξω ή προς τα μέσα. Αυτό συνήθως είναι στάδιο της εξελικτικής διαδικασίας του γόνατος και δεν πρέπει να βασανίζει πολύ τους γονείς. Ένα άλλο θέμα στα πρώτα χρόνια είναι η πλατυποδία, όταν το παιδί περπατά με το έσω χείλος του πέλματος σε επαφή με το έδαφος ο γονιός ανησυχεί ότι το παιδί έχει πλατυποδία. Εάν τελικά το πρόβλημα ισχύει, μπορεί εύκολα να διορθωθεί με τη χρήση ειδικών παπουτσιών, στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις. Μια άλλη, πιο σπάνια περίπτωση, είναι η ραιβοϊπποποδία. Αυτή είναι μια ειδική περίπτωση όπου το πέλμα του ποδιού είναι ανασηκωμένο από την έσω πλευρά (αντίθετα με την πλατυποδία). Πρόκειται για μια ειδική κατάσταση η οποία είναι φανερή ακόμα από τη γέννηση του παιδιού και που απαιτεί ειδική θεραπεία από τον παιδορθοπεδικό.

Τα παιδιά καθώς ψηλώνουν -που συμβαίνει πιο έντονα καθώς πλησιάζουν στην εφηβεία και καθώς ασχολούνται όλο και περισσότερο με τον αθλητισμό- παρουσιάζουν πόνους στα οστά και κυρίως γύρω από τις αρθρώσεις. Αυτοί οι πόνοι είναι συνήθως αθώοι και σχετίζονται με την ανάπτυξη του οστού, αλλά και το γεγονός ότι καμιά φορά το μυϊκό σύστημα δεν ακολουθεί ακριβώς με τον ίδιο ρυθμό την εξέλιξη του σκελετικού συστήματος. Εδώ όμως και ιδιαίτερα στην περίπτωση των παιδιών που ασχολούνται με σπορ μπορεί να εμφανιστούν προβλήματα στις περιοχές των αρθρώσεων που βρίσκονται κοντά στις προσφύσεις των τενόντων και των συνδέσμων.

Οι βλάβες αυτές ονομάζονται οστεοχονδρίτιδες, δεν απαιτούν συνήθως ειδική θεραπεία παρά μόνο ανάπαυση. Βέβαια, ο γονιός πρέπει πάντα να ζητά τη συμβουλή του ορθοπεδικού.

Στις μεγαλύτερες ηλικίες, από την εφηβεία μέχρι τα 18 χρόνια, ο σκελετός είναι πια αρκετά ώριμος. Ιδιαίτερα στα κορίτσια αυτό συμβαίνει νωρίτερα, πράγμα που προστατεύει το σκελετό από πιθανούς τραυματισμούς. Ο αθλητισμός βοηθά το σώμα να αναπτυχθεί με ισορροπία, να πάρει το μάξιμουμ του ύψους και να αναπτύξει το μυϊκό σύστημα με άριστο τρόπο. Παρόλα αυτά, επιβαρύνσεις με τη χρήση υπερβολικών βαρών, χρήση αναβολικών ουσιών για την ανάπτυξη και σπορ τα οποία εμπεριέχουν ισχυρή σύγκρουση σώμα με σώμα μπορεί να βλάψουν τον αναπτυσσόμενο σκελετό και να του προκαλέσουν μόνιμες βλάβες, τονίζει ο κ.Τσιρίδης. Η συνεργασία του προπονητή με τον ορθοπεδικό και τον φυσιοθεραπευτή είναι πολύτιμη σ’ αυτό το ευαίσθητο ηλικιακό φάσμα.

Ο αθλητισμός προάγει τη φυσιολογική και ισορροπημένη ανάπτυξη του σώματος, μας δίνει το μάξιμουμ της δυνατότητας ανάπτυξης αλλά πρέπει να γίνεται με λογική και σε καμία περίπτωση ο γονιός από μόνος του δεν πρέπει να υποκαθιστά ούτε τον προπονητή αλλά ούτε και τον ορθοπεδικό δίνοντας αυθαίρετα συμβουλές στο παιδί.