Επινεφρίδια: οι αδένες του στρες και όχι μόνο...

Τα επινεφρίδια, είναι δύο μικροί ενδοκρινείς αδένες που εντοπίζονται ακριβώς πάνω από τους νεφρούς. Παρά το πολύ μικρό μέγεθός τους, παράγουν πολύ σημαντικές ορμόνες  που είναι απαραίτητες για τη ζωή, όπως η κορτιζόλη, η αλδοστερόνη, η αδρεναλίνη και ανδρογόνα. Οι ορμόνες αυτές καθορίζουν την απάντηση του οργανισμού στο στρες, σωματικό από οποιαδήποτε ασθένεια ή ψυχολογικό, αλλά και ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση, τον μεταβολισμό και πολλές άλλες λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος. Ενδεικτικό της σημασίας που έχουν για την καλή λειτουργία του οργανισμού είναι ότι, αν για οποιονδήποτε λόγο, τα επινεφρίδια αφαιρεθούν και δεν γίνει φαρμακευτική αντικατάσταση των ορμονών υπάρχει κίνδυνος θανάτου. Ωστόσο, τα επινεφρίδια εμφανίζουν πολύ συχνά μικρούς ή μεγαλύτερους όγκους, τα αδενώματα όπως ονομάζονται των επινεφριδίων. Για την αντιμετώπιση των αδενωμάτων, την έκβασή τους και τα συμπτώματα που μπορεί να οδηγήσουν σε αυτά, μιλάει στο protothema.gr ο ενδοκρινολόγος, Διδάκτωρ και Επιστημονικός Συνεργάτης του Πανεπιστημίου του Μάνστεστερ κ. Ηλίας Α. Περόγαμβρος.
 
Τι είναι τα αδενώματα των επινεφριδίων και πώς εντοπίζονται;
Τα επινεφρίδια εμφανίζουν πολύ συχνά μικρούς ή μεγαλύτερους όγκους, τα αδενώματα. Τα αδενώματα των επινεφριδίων συνήθως ανευρίσκονται τυχαία, εάν για άσχετο λόγο πραγματοποιηθεί αξονική ή μαγνητική τομογραφία της κοιλιάς, γι’ αυτό και στην ενδοκρινολογική ορολογία αναφέρονται και ως «τυχαιώματα». Μελέτες έχουν δείξει ότι έως και 1 στους 10 ανθρώπους εμφανίζει αδενώματα επινεφριδίων κατά τη διάρκεια της ζωής του, αν και οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν. Εκτός από την τυχαία ακτινολογική απεικόνιση της κοιλιάς, η διάγνωση των αδενωμάτων γίνεται εάν αυτά προκαλέσουν συμπτώματα επειδή υπερπαράγουν κάποια από τις ορμόνες των επινεφριδίων. Επειδή όμως τα συμπτώματα αυτά είναι πολύ συχνά στον γενικό πληθυσμό, χρειάζεται προσεκτική ενδοκρινολογική εκτίμηση με ιστορικό, κλινική εξέταση και ειδικές ορμονολογικές εξετάσεις, πριν γίνει σύσταση για ακτινολογική απεικόνιση και βρεθούν τα αδενώματα. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι οι όγκοι των επινεφριδίων μπορεί να αποδειχθούν καρκίνοι πολύ σπάνια, αλλά σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ επιθετικοί.
 
Ποια είναι τα συμπτώματα που μπορεί να οδηγήσουν στη διάγνωση;
Αρκετοί ασθενείς με αδενώματα δεν έχουν συμπτώματα. Τα τελευταία όμως χρόνια έχει βρεθεί ότι ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών εμφανίζουν συμπτώματα, ελαφριά ή βαρύτερα,  ανάλογα με την ορμόνη που υπερπαράγεται. Τα αδενώματα των επινεφριδίων μπορούν να προκαλέσουν:
• Σύνδρομο Cushing, με χαρακτηριστική εικόνα σαν αυτήν που έχουν όσοι παίρνουν μεγάλες δόσεις κορτιζόνης, με αύξηση βάρους και κυρίως κεντρική συσσώρευση λίπους, μυϊκή αδυναμία, εύκολες αιμορραγίες ή μελανιές, δυσκολία στο ανέβασμα σκάλας, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, οστεοπόρωση, αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων και θρόμβωσης.
• Υπέρταση, είτε σταθερή και μη ανταποκρινόμενη εύκολα στα φάρμακα, είτε με τη μορφή υπερτασικών επεισοδίων που συνοδεύονται από ταχυκαρδία, ιδρώτα και πονοκεφάλους. Πλέον είναι γνωστό ότι ένα σημαντικό ποσοστό υπέρτασης, σε πάνω από 1 στους 10 ασθενείς, και ειδικά σε νεότερους ασθενείς, οφείλεται σε ορμόνες των επινεφριδίων.
• Ανάπτυξη υπερτρίχωσης στις γυναίκες, ακμή και άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων.

Έχει βρεθεί ότι συχνά τα αδενώματα των επινεφριδίων μπορούν να υπερπαράγουν ορμόνες αλλά όχι σε πολύ μεγάλες ποσότητες, και έτσι τα παραπάνω συμπτώματα να είναι πιο ελαφριά.
 
Τι τεστ πρέπει να γίνουν;
Ανάλογα με τα συμπτώματα και το ιστορικό που θα ληφθεί από τον ενδοκρινολόγο, τα πιθανά τεστ περιλαμβάνουν κάποιες αρχικές ορμονικές εξετάσεις αίματος και ούρων και εάν αυτές είναι παθολογικές, μπορεί να ακολουθήσουν πιο σύνθετες ενδοκρινολογικές δοκιμασίες που μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία. Πρέπει να τονιστεί ότι απεικόνιση των επινεφριδίων με αξονική τομογραφία πρέπει να γίνεται μόνο εάν υπάρχει σαφής ένδειξη ορμονικής πάθησης, κλινική και εργαστηριακή, και όχι ως αρχικό μέσο διάγνωσης.
 
Ποια είναι η θεραπεία των αδενωμάτων των επινεφριδίων;
Εάν αποδειχθεί πως ένα αδένωμα υπερπαράγει κάποια ορμόνη, η πιο συνηθισμένη θεραπεία είναι η λαπαροσκοπική χειρουργική αφαίρεση του αντίστοιχου επινεφριδίου, που συνήθως συνοδεύεται από άμεση βελτίωση των συμπτωμάτων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθεί φαρμακευτική θεραπεία πριν το χειρουργείο ή αν ο ασθενής για κάποιο λόγο δεν μπορεί να χειρουργηθεί.
 
Ποια είναι η πρόγνωση;
Σε περίπτωση που το αδένωμα είναι καλόηθες, δεν παράγει ορμόνες και δεν προκαλεί συμπτώματα, το μόνο που χρειάζεται είναι παρακολούθηση των διαστάσεων και της ακτινολογικής μορφολογίας του, συνήθως ανά έτος. Όταν η αντιμετώπιση των αδενωμάτων που παράγουν ορμόνες και προκαλούν συμπτώματα είναι έγκαιρη, η πρόγνωση είναι πολύ καλή. Χρειάζεται όμως έγκαιρη διερεύνηση των αδενωμάτων από έμπειρο Ενδοκρινολόγο, ώστε να αποκλειστεί η κακοήθεια, που δεν έχει καλή πρόγνωση, και να αντιμετωπιστεί κατάλληλα ένα καλόηθες αδένωμα που προκαλεί συμπτώματα.