Πώς η τεχνολογία θα δίνει την αίσθηση της όρασης στους τυφλούς

Πρόσφατη έρευνα με ένα σύστημα πλοήγησης για αρουραίους στην πράξη απέδειξε ότι είναι τόσο καλό σαν να είχαν την όρασή τους.  Σε αυτό το πείραμα, οι τυφλοί αρουραίοι βοηθήθηκαν από έναν ειδικό ανιχνευτή που εμπεριέχει πυξίδα, ο οποίος είχε συνδεθεί με τον εγκέφαλό τους και μπορούσαν να πλοηγηθούν μέσα σε ένα λαβύρινθο εξαιρετικά επιτυχώς, όπως οι αντίστοιχοι αρουραίοι που είχαν όραση, μας αναφέρει ο καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Αναστάσιος-Ιωάννης Κανελλόπουλος.

Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τόκυο ήθελαν να διερευνήσουν εάν αυτό το θηλαστικό θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αλλοκεντρική αίσθηση, δηλαδή την αίσθηση της πραγματικότητας του σώματος του συγκεκριμένου θηλαστικού σε σχέση με το περιβάλλον του, έτσι ώστε να αντικαταστήσει τη χαμένη του όραση.  

Οι επιστήμονες τοποθέτησαν έναν γεωμαγνητικό αισθητήρα και μία ψηφιακή πυξίδα στους οπτικούς φλοιούς των αρουραίων. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι αντίστοιχοι οπτικοί φλοιοί στον άνθρωπο είναι στον ινιακό λοβό, στο πίσω μέρος δηλαδή του κεφαλιού μας.  Όταν οι αρουραίοι κουνούσαν το κεφάλι τους, οι αισθητήρες προκαλούσαν μικρούς ηλεκτρικούς παλμούς, έτσι ώστε να καταλαβαίνουν προς ποια κατεύθυνση κινούνται.  Οι αρουραίοι εκπαιδεύτηκαν επίσης να βρίσκουν μικρές μπίλιες σε διάφορους πειραματικούς λαβυρίνθους.  

Τα ευρήματα αυτά δημοσιεύθηκαν στο Journal of Current Biology και θα βοηθήσουν εξαιρετικά στην ανάπτυξη μηχανημάτων που θα βοηθήσουν τυφλούς ανθρώπους να μπορούν να είναι ανεξάρτητοι στις καθημερινές τους δραστηριότητες, δηλαδή να μπορούν να περπατούν πιο άνετα μέσα στο σπίτι τους αλλά και, γιατί όχι, στο μέλλον να μπορούν να βγουν και να κάνουν και εξωτερικές δουλειές.  

Ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού υποφέρει από τύφλωση, σημειώνει ο κ. Κανελλόπουλος.  Ο πιο συχνός παράγοντας τύφλωσης γνωρίζουμε ότι είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας στο δυτικό ημισφαίριο, η οποία «χτυπά» κυρίως ανθρώπους τρίτης ηλικίας, ενώ ο δεύτερος πιο συχνός παράγοντας είναι ο σακχαρώδης διαβήτης ο οποίος μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα οράσεως μέσω της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας.  Άλλες σοβαρές παθήσεις, που δυστυχώς χτυπούν και νεότερες ηλικίες, είναι κάποιες εκφυλιστικές παθήσεις του αμφιβληστροειδή, όπως είναι η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, η πάθηση Stargardt, η δυστροφία των κωνίων αλλά και το γλαύκωμα, το οποίο είναι ο σιωπηρός κλέφτης της όρασης των ανθρώπων, που δυστυχώς ευθύνεται κι αυτό για ένα σημαντικό αριθμό ανθρώπων με τύφλωση.  

«Η προσωπική μου άποψη», σημειώνει  ο καθηγητής, «είναι ότι τέτοιες τεχνολογίες είναι συναρπαστικές, γιατί σαν κλινικός οφθαλμίατρος τα τελευταία 25 χρόνια, μπορώ να αναφέρω ότι το πιο σκληρό βίωμα της ιατρικής που εγώ εξασκώ είναι να βλέπεις τα σημαντικά και σκληρά αντικειμενικά προβλήματα που έχει ένα άτομο με τύφλωση να αντιμετωπίσει κάθε ημέρα, τη σχεδόν ολοκληρωτική αποκοπή του από τον εξωτερικό κόσμο, που κάπως μπορεί να αντικατασταθεί με την όσφρηση, την ακοή και την αίσθηση των χειρών, παραδείγματος χάρη, μπορεί να διαβάσει κάποιος με αλφάβητο Braille, να σπουδάσει ακόμα και στις μέρες μας.  

Το πρόβλημα όμως της προσωπικής μετακίνησης, ακόμα και αν αυτή είναι μία στοιχειώδης μετακίνηση, όπως να πάει στην τουαλέτα στο σπίτι του, να μπορέσει κάποιος να ανοίξει το ψυγείο και να πάρει κάτι, αλλά και σε πιο προχωρημένα σενάρια, όπως το να μπορέσει κάποιος να βγει έξω, να πάει στη γειτονιά του, σε ένα πάρκο, να συναντήσει άλλους ανθρώπους ή και, γιατί όχι, να κάνει jogging, να κάνει γυμναστική, να μπορέσει να χαρεί όλα τα πράγματα που θεωρούμε δεδομένα εμείς οι υπόλοιποι άνθρωποι στην καθημερινή μας ζωή, έχει οδηγήσει σε εξαιρετικές έρευνες τα τελευταία χρόνια».  

Οι έρευνες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες.  Η μία κατηγορία είναι να μπορέσουν να τοποθετηθούν ειδικά μικροτσίπ που παίζουν το ρόλο κάμερας μέσα στον αμφιβληστροειδή και αυτά να μεταδώσουν σήμα στον ήδη υπάρχοντα ινιακό λοβό.  Αυτό βέβαια βοηθά κυρίως άτομα που έχουν χάσει την όρασή τους, δεν έχουν γεννηθεί τυφλοί.  Η τελευταία λέξη αυτής της εξέλιξης είναι το Argus II, που έχει πάρει ήδη έγκριση από το FDA στις Ηνωμένες Πολιτείες και μπορεί κλινικά να χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε κάποιος που είναι τυφλός να μπορεί να δει κάποια σχήματα, να μπορέσει ίσως να περπατήσει λίγο καλύτερα στο χώρο.  Για τη χώρα μας, βέβαια, είναι απαγορευτικό κάτι τέτοιο, καθώς το αρχικό κόστος μόνο της συσκευής Argus ανέρχεται περίπου σε 200.000 δολάρια, χωρίς να υπάρχει αυτήν τη στιγμή καμία κάλυψη από κανένα ταμείο ή ιδιωτική ασφάλεια.  

Η δεύτερη ομάδα εργασίας γίνεται με βλαστοκύτταρα και έχει φτάσει σε αρκετά προχωρημένο στάδιο.  Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει ήδη στάδιο II FDA μελέτη για τη χρήση βλαστοκυττάρων στην πάθηση Stargardt, μία πάθηση η οποία μοιάζει με μελαγχρωστικές παθήσεις και δυστυχώς αφορά νεαρά αγόρια κυρίως στη δεκαετία των 20 και τους κλέβει την όραση. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης είναι πολύ ενθαρρυντικά αλλά, βέβαια, τέτοιου είδους πολύπλοκες έρευνες βλαστοκυττάρων προχωρούν αρκετά σιγά. Ελπίζουμε μέσα στην επόμενη πενταετία να έχουμε καινούρια πράγματα.

Τρίτη και τελευταία σειρά πραγμάτων που μπορεί να βοηθήσει τους τυφλούς είναι η αξιοποίηση των τρομακτικών αλμάτων που κάνει η τεχνολογία της πληροφορικής με τη χρησιμοποίηση ειδικών επεξεργαστών που μπορούν να ανιχνεύουν αντί για εμάς το περιβάλλον μας και να μας δίνουν αυτές τις αισθήσεις όσο πιο φυσιολογικά γίνεται. «Κάτι τέτοιο δείχνει αυτό το συναρπαστικό πείραμα», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος «που πρέπει να ομολογήσω ότι με έχει συγκλονίσει, το οποίο μπορεί σε αυτά τα πολύ έξυπνα και μικρά θηλαστικά να αντικαταστήσει το σύστημα πλοήγησης που έχουμε εμείς οι άνθρωποι στην καθημερινή μας ζωή, όπως να βλέπουμε ένα διάδρομο, να περπατούμε στο διάδρομο, να μπορούμε να κατέβουμε σκαλοπάτια και να μπορούμε να βρούμε πράγματα που θα ήταν χρήσιμα για την καθημερινή ζωή καθενός. Άρα, ένα ακόμα εύσημο στους ερευνητές από την Ιαπωνία, που ελπίζουμε να δώσουν λύση στους πολύ ταλαιπωρημένους ασθενείς μας».