Τα παιδικά μάτια και τα… μάτια σας

Στην εποχή της εικόνας, τα μάτια είναι το κατεξοχήν μέσο επικοινωνίας με τον κόσμο γύρω μας, γι’ αυτό και χρειάζονται τη φροντίδα μας – είναι ενδεικτικό ότι το 85% των πληροφοριών που προσλαμβάνει ο εγκέφαλός μας από το εξωτερικό περιβάλλον, είναι εικόνες. Η σημασία της καλής όρασης μεγιστοποιείται όταν αναφερόμαστε σε παιδιά. Η καλή όραση είναι βασική προϋπόθεση για την σωματική και πνευματική ανάπτυξης τους. Γι αυτό και ο έλεγχος της όρασης πρέπει να γίνεται αμέσως μετά τη γέννηση και να συνεχίζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα στη ζωή τους. Ο ειδικός, χειρουργός οφθαλμίατρος-παιδοφθαλμίατρος κ. Σταμάτης Γκατζώνης, εξηγεί στο protothema.gr πώς αναπτύσσεται η όραση, ποια η σημασία του προληπτικού οφθαλμολογικού ελέγχου στην παιδική ηλικία και σε ποιες ηλικίες πρέπει να γίνεται.

Πώς αναπτύσσεται η όραση 

Η όραση ως λειτουργία αναπτύσσεται μέσα στα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού.
Την ευπλαστότητα του οπτικού συστήματος στην παιδική ηλικία κατέδειξαν οι Hubel και Wiesel κερδίζοντας το βραβείο Nobel. Oι ερευνητές αυτοί έδειξαν ότι η περίοδος που ένα παιδί μαθαίνει να βλέπει, αρχίζει με την γέννησή του και σταματά γύρω στο 9ο έτος της ζωής. Κατά το διάστημα αυτό μπορεί να υπάρξουν προβλήματα, πχ αμετρωπίες, στραβισμός, τα οποία θεωρούνται σχετικά απλά κι αντιμετωπίσιμα για τους ενηλίκους, αλλά σε ό,τι αφορά τα παιδιά η επίδραςή τους μπορεί να είναι τελείως διαφορετική - καθοριςτική ή και μόνιμη εάν δεν διαγνωςτει εγκαίρως- στην όραςη τους. 

 

Γιατί είναι σημαντικός ο Παιδοφθαλμολογικός έλεγχος

 
Ο Παιδοφθαλμολογικός έλεγχος στην προσχολική ηλικία είναι σημαντικός γιατί μπορεί να διαγνώσει πρώιμα και να αντιμετωπίσει παθήσεις, που θα έχουν μόνιμη επίδραση στην όραση ενός παιδιού, δηλαδή ενός αυριανού ενήλικα.

 

Πότε θα πρέπει να ελέγχεται οφθαλμολογικά ένα παιδί

 
Σύμφωνα με τις συστάσεις της Αμερικανικής Οφθαλμολογικής Εταιρείας και του Βασιλικού Κολεγίου Οφθαλμολογίας του Ηνωμένου Βασιλείου, ο προληπτικός παιδοφθαλμολογικός έλεγχος θα πρέπει να πραγματοποιείται στις εξής χρονικές φάσεις: α) Στην γέννηση και δυνητικά στον 3ο μήνα της ζωής, β) Στο 1ο έτος, γ) Στο 3ο έτος, δ) Στο 5ο έτος, και στη συνέχεια σε ετήσια βάση. Κάθε εξέταση έχει τη σημασία της, στην πρόληψη των οφθαλμικών παθήσεων της παιδικής ηλικίας.

 

Τι μπορεί να προσφέρει ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος σε κάθε μία από αυτές τις ηλικίες

Σε ό,τι αφορά τα νεογνά, μπορεί να προσφέρει πρώιμη διάγνωση και άμεση θεραπεία σε παθήσεις, όπως: α) Ο συγγενής καταρράκτης. Αφορά 1 στις 250 γεννήσεις (0,4%), β) Το συγγενές γλαύκωμα. Αφορά 1 στις 10.000 γεννήσεις, γ) Συγγενής συγκλίνων στραβισμός. Η συχνότητα εμφάνισης του στραβισμού αυτού είναι στο 2% των νεογνών, δ)  Συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες και οφθαλμολογικά σύνδρομα (πάνω από 1500), ε) Αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας. Στις ΗΠΑ σε 40.000 πρόωρα ετησίως, 2650 θα έχουν κάποιου σημαντικού βαθμού ΑτΠ και 550 θα τυφλωθούν, στ) Νεογνική επιπεφυκίτιδα. Αφορά το 1,6%-12% των νεογέννητων, ανάλογα με το επίπεδο της περίθαλψης, η) Συγγενής απόφραξη του ρινοδακρυικού πόρου. Εμφανίζεται στο 7-9% των νεογέννητων και εφόσον επιμένει μετά τον 6ο μήνα, αντιμετωπίζεται χειρουργικά.
 
Νεογνά χωρίς κάποιο κλινικό πρόβλημα, αλλά είτε με επιβαρημένο κληρονομικό ιστορικό είτε με κάποιο εύρημα που εγείρει υποψίες για κάποια οφθαλμική πάθηση, επανελέγχονται στον 3ο μήνα της ζωής.

 

Παιδοφθαλμολογικός έλεγχος σε παιδιά ενός έτους

Στην ηλικία αυτή μπορεί να εκτιμηθεί πλήρως :
α) η κινητικότητα των οφθαλμών
β) η ύπαρξη στραβισμού
γ) η ύπαρξη μυωπίας, υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού
δ) αδρά, η οπτική ικανότητα και τέλος,
ε) η ύπαρξη κληρονομικών παθήσεων του αμφιβληστροειδή.

 

Παιδοφθαλμολογικός έλεγχος σε παιδιά 3 ετών

Αποτελεί την πλέον κρίσιμη εξέταση για την εκτίμηση της οπτικής ικανότητας ενός παιδιού. Στην ηλικία αυτή μπορούν να εκτιμηθούν:α) Όλα όσα αναφέρθηκαν στον έλεγχο των παιδιών 1 έτους και επιπλέον,
β) Η οπτική οξύτητα σε κάθε μάτι ξεχωριστά
Έτσι μπορούμε να ανιχνεύσουμε την ύπαρξη αμβλυωπίας, δηλαδή ενός τεμπέλικου ματιού.
 

Το «τεμπέλικο» μάτι

Η αμβλυωπία είναι συχνή, αφορά το 7% των ανθρώπων και αποτελεί συχνό και σημαντικό πρόβλημα. Η αμβλυωπία αν δεν αντιμετωπισθεί στα πρώτα χρόνια της ζωής και μέχρι την ηλικία των 9 ετών, γίνεται μόνιμη.Το τεμπέλικο μάτι δεν θα μπορεί να δει καλά ποτέ και αυτό δεν αντιστρέφεται ούτε με γυαλιά ούτε με επέμβαση. Η αντιμετώπιση της αμβλυωπίας γίνεται με κλείσιμο του «καλού» ματιού.
 

Παιδοφθαλμολογικός έλεγχος σε παιδιά 5 ετών

Στην ηλικία αυτή εκτός από τον πλήρη ανατομικό και οφθαλμοκινητικό έλεγχο, είναι δυνατός ο ακριβής διαθλαστικός έλεγχος (μυωπία, αστιγματισμός). Η χορήγηση της κατάλληλης διόρθωσης σε αυτήν ακριβώς την ηλικία, θα επιτρέψει στο παιδί να ξεκινήσει το σχολείο χωρίς κάποιο πιθανό διαθλαστικό μειονέκτημα, που αποτελεί  συχνά αιτία κακής σχολικής επίδοσης.
Ο ετήσιος οφθαλμολογικός έλεγχος στα πρώτα σχολικά χρόνια είναι σημαντικός, καθώς εκείνη η μορφή μυωπίας που ονομάζεται σχολική μυωπία εμφανίζεται σε αυτήν ακριβώς την ηλικιακή ομάδα. Η σχολική μυωπία τείνει να εξελίσσεται παράλληλα με την σωματική ανάπτυξη του παιδιού.

 

Πώς θεραπεύονται οι οφθαλμολογικές παθήσεις

Η πρώιμη διάγνωση επιτρέπει την  ταχύτερη και καλύτερη θεραπεία, αλλά και την αποτροπή των όποιων επιπλοκών μίας νόσου.
- Συγγενής καταρράκτης: Χρειάζεται άμεση επέμβαση.
- Συγγενές γλαύκωμα: Χρειάζεται άμεση έναρξη θεραπείας με κολλύρια, σε δεύτερη φάση επέμβαση.
- Συγγενής  συγκλίνων στραβισμός: Αρχικά χορήγηση γυαλιών ή κλείσιμο του καλού ματιού, χειρουργείο συνήθως μεταξύ 12ου- 20ου μήνα.
- Οφθαλμικές συγγενείς ανωμαλίες: Χρειάζονται γυαλιά, κλείσιμο καλού ματιού ή επέμβαση κατά περίπτωση
-  Αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας: Απαιτείτα άμεση θεραπεία με laser ή κρυοπηξία.
-  Νεογνική επιπεφυκίτιδα: Χρειάζεται αντιβιοτική αγωγή σε κολλύρια, σπάνια ενδοφλέβια.
- Συγγενής απόφραξη του ρινοδακρυικού πόρου: Ακολουθείται γωγή με κολλύρια και τοπικό μασάζ, επέμβαση μετά τον 6ο μήνα.
- Στραβισμός σε μεγαλύτερα παιδιά : γυαλιά, κλείσιμο του καλού ματιού, χειρουργική επέμβαση.
- Αμβλυωπία: Απαιτείται κλείσιμο του «καλού» ματιού, ενίοτε χρήση κυκλοπληγικών κολλυρίων.
- Μυωπία, αστιγματισμός : Χορηγούνται γυαλιά.
- Αμφιβληστροειδοπάθειες: Χορηγούνται ειδικά βοηθήματα χαμηλής όρασης, τα παιδιά φοιτούν σε ειδικά σχολεία.