Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 σε παιδιά, εφήβους και νεαρούς ενήλικες: Ένα αναδυόμενο ανησυχητικό φαινόμενο

Γράφει η Κλέππερ Κωφοπούλου Ντανιέλλα - Παιδίατρος

Μέχρι περίπου πριν 30 χρόνια όταν μιλούσαμε για την νόσο Σακχαρώδης Διαβήτης (Σ.Δ.) στα παιδιά, εφήβους και νεαρούς ενήλικες αναφερόμασταν σχεδόν αποκλειστικά ( με εξαιρέσεις κάποιες σπάνιες μορφές διαβήτη όπως ο Σ.Δ. MODY ή δευτεροπαθείς ως απότοκες χρόνιων νόσων ή φαρμάκων) στον Σ.Δ. τύπου 1 (Σ.Δ. 1) ή αλλιώς αποκαλούμενο Ινσουλινοεξαρτώμενο Σ.Δ. ή Νεανικό Διαβήτη. Απεναντίας, ο Σ.Δ. τύπου 2 (Σ.Δ. 2) ή ονομαζόμενος Σ.Δ. των Ενηλίκων ή Μη-ινσουλινοεξαρτώμενος Σ.Δ. αφορούσε σαφώς ηλικίες άνω των 40 ετών.

Όμως από τα μέσα του 1990 άρχισαν να καταγράφονται με ανησυχητική αυξανόμενη συχνότητα περιστατικά Σ.Δ. 2 σε παιδιά και νέα άτομα. Αυτό το φαινόμενο συνέπεσε και συνδέθηκε αιτιολογικά με την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας που έχει λάβει δυστυχώς διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας και πλήττει τόσο τις αναπτυγμένες, όσο και τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο Σ.Δ. 2 στα παιδιά και εφήβους σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες αφορά το 8-45% των νέο-διαγνωσθέντων διαβητικών σε αυτές τις ηλικίες ανάλογα με τις περιοχές μελέτης. Οι Η.Π.Α. παρουσιάζουν πολύ μεγάλο πρόβλημα ( κυρίως με κάποιες πληθυσμιακές ομάδες όπως: Ινδιάνοι Αμερικής, Άφρο-αμερικανοί, καταγωγής από νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού και της Ασίας) και ακολουθούν Καναδάς, Ιαπωνία, Κίνα, Αυστραλία κ.α. Η Ευρώπη προς το παρόν εμφανίζει τα χαμηλότερα ποσοστά Σ.Δ. 2 στα παιδιά και στους εφήβους.

Ο Σ.Δ. είναι ένα σύνθετο μεταβολικό νόσημα που χαρακτηρίζεται από υπεργλυκαιμία. Η γλυκόζη στον οργανισμό μας προέρχεται από την διάσπαση των προσλαμβανομένων τροφών και αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή ενέργειας για τα κύτταρα όλων των ιστών. Όμως για να δράσει η γλυκόζη πρέπει πρέπει πρώτα να μπει μέσα στα κύτταρα. Η ινσουλίνη είναι ένα ένζυμο που παράγεται από β-κύτταρα του παγκρέατος και έχει ρόλο να ρυθμίζει την είσοδο της γλυκόζης στα κύτταρα. Όταν υπάρχει έλλειψη ινσουλίνης (Σ.Δ. 1) ή δυσλειτουργία της ινσουλίνης (Σ.Δ. 2) τότε η γλυκόζη συσσωρεύεται στο αίμα και δημιουργείται η υπεργλυκαιμία με σοβαρότατες άμεσες και απώτερες επιπτώσεις στην υγεία.

Ο Σ.Δ. 1 αποτελεί ακόμα την κυρίαρχη μορφή διαβήτη στα παιδιά και νέα άτομα. Χαρακτηρίζεται ως ένα αυτοάνοσο νόσημα όπου με ανοσολογικό μηχανισμό ο ίδιος ο οργανισμός καταστρέφει τα β-κύτταρα του παγκρέατος. Αποτέλεσμα είναι η έλλειψη ινσουλίνης που καθιστά απαραίτητη την καθημερινή λήψη ινσουλίνης είτε με ενέσεις είτε με αντλία έγχυσης ,για την επιβίωση του ασθενούς.

Στον Σ.Δ. 2 η ινσουλίνη που κυκλοφορεί δεν είναι δραστική καθώς τα κύτταρα εμφανίζουν μια αντίσταση στη δράση της. Το πάγκρεας στη προσπάθεια να υπερνικήσει το πρόβλημα παράγει περισσότερη ινσουλίνη και έτσι εκτός από την υπεργλυκαιμία έχουμε και υπερινσουλιναιμία. Αυτή η συνεχής παραγωγή ινσουλίνης εξαντλεί τελικά τα β-κύτταρα παγκρέατος και στο τέλος καταλήγει και σε ανεπάρκεια ινσουλίνης.

Η αντίσταση στην ινσουλίνη που οδηγεί στον Σ.Δ. 2 έχει γενετικό υπόβαθρο και έτσι η προδιάθεση κληρονομείται. Άτομα με συγγενείς 1ου βαθμού (γονείς – αδέλφια – τέκνα) ή/και 2ου βαθμού (παπούδες, γιαγιάδες, θείοι, θείες και ανήψια) με Σ.Δ. 2 έχουν 2-6 φορές πιο αυξημένο κίνδυνο από τον γενικό πληθυσμό να εμφανίσουν Σ.Δ. 2. Το αν θα νοσήσουν τελικά εξαρτάται από τον τρόπο ζωής που διάγουν. Η παχυσαρκία και η έλλειψη καθημερινής άσκησης αυξάνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη σε γενετικά επιβαρυμένα με προδιάθεση άτομα. Δυστυχώς στην Ελλάδα έχουμε σοβαρό πρόβλημα στην παιδική παχυσαρκία. Στον παγκόσμιο χάρτη της παιδικής παχυσαρκίας του Π.Ο.Υ. η Ελλάδα χτυπάει κόκκινο. Στην Ευρώπη σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη η Ελλάδα έρχεται πρώτη στα ποσοστά παχυσαρκίας των αγοριών η δε Μάλτα των κοριτσιών.

Στον Σ.Δ. 2 στα αρχικά στάδια τα κλασσικά συμπτώματα διαβήτη (όπως πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία, κόπωση, θόλωση όρασης κ.α.) συχνά απουσιάζουν ή είναι πολύ ήπια. Έτσι πολλές φορές η διάγνωση μπαίνει τυχαία με την εύρεση μιας αυξημένης τιμής γλυκόζης στο αίμα ή στα ούρα σε εξέταση ρουτίνας ή που έγινε για άλλον λόγο.

Επειδή όμως πρόκειται για σοβαρό νόσημα με βαριές μακροχρόνιες επιπτώσεις από όλα τα όργανα του σώματος και κυρίως από καρδιοαγγειακό, νεφρούς και μάτια, η Αμερικάνικη Διαβητολογική Εταιρεία θέσπισε να γίνεται προληπτικός έλεγχος σε όλα τα υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά από ηλικίας 10 ετών και άνω ανά 2 ετία εφ’ όσον συνυπάρχει έστω και ένα εκ των κάτωθι:

1. Έχουν συγγενή 1ου ή 2ου βαθμού με Σ.Δ. 2.

2. Έχουν κλινικά σημεία αντίστασης στην ινσουλίνη όπως α) μελανίζουσα ακάνθωση (υπέρχρωση και πάχυνση του δέρματος στον αυχένα, μασχάλες, βουβωνικές χώρες κ.α.), β) Πολυκυστικές ωοθήκες (διαταραχές εμμήνου ρύσεως, κύστεις στις ωοθήκες, παχυσαρκία, δασυτριχισμός σε έφηβες) , γ) Υπέρταση και δ) Υπερλιπιδαιμία ( ιδίως αυξημένα τριγλυκερίδια και χαμηλή την (καλή) HDL χοληστερίνη)

3. Ιστορικό διαβήτη κύησης της μητέρας ή αν το άτομο γεννήθηκε λιποβαρές(<2500gr) ή υπέρβαρο (>4000gr).

4. Έχουν συμπτώματα της νόσου.


Ο προληπτικός έλεγχος ξεκινάει με μέτρηση γλυκόζης νηστείας στο αίμα. Παθολογική γλυκόζη νηστείας είναι η =ή> 126mg/dl. Διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας = 100-125mg/dl. Βέβαια δεν βασιζόμαστε σε μία μέτρηση αλλά επαναλαμβάνουμε προς διασταύρωση του αποτελέσματος. Σε παθολογικές ή διαταραγμένες τιμές γλυκόζης ο ενδοκρινολόγος θα δώσει επιπρόσθετες εξετάσεις όπως π.χ. δοκιμασία ανοχής γλυκόζης και γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, ινσουλίνη, C- πεπτίδιο πλάσματος κ.α. ενίοτε και γενετικό έλεγχο.

Η αντιμετώπιση του Σ.Δ.2 στα παιδιά είναι ένας συνδυασμός αλλαγής τρόπου ζωής ώστε ο ασθενής να χάσει σταδιακά βάρος σώματος με την σωστή διαιτολογική καθοδήγηση, να ασκείται καθημερινά τουλάχιστον για 1 ώρα ημερησίως, να αποφεύγει το έντονο stress, και να κάνει τακτικό έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα του. Συχνά χρειάζεται και φαρμακευτική αγωγή είτε με αντιδιαβητικά χάπια ( μετφορμίνη) είτε με ενέσιμη ινσουλίνη. Είναι απαραίτητη η στενή συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων λειτουργών υγείας με την οικογένεια και το παιδί.

Η εμφάνιση Σ.Δ. 2 σε παιδιά, εφήβους και νεαρούς ενήλικες είναι ένα ανησυχητικό φαινόμενο που πρέπει να καταπολεμηθεί από την γένεση του. Η πρόληψη και η καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας θα πρέπει να γίνουν η κύρια φροντίδα όσων ασχολούνται με την υγεία. Εκείνο που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι οι μακροχρόνιες επιπλοκές του Σ.Δ.2 από καρδιά, νεφρούς ,μάτια και άλλα όργανα λόγω της μικρο- και μακρο- αγγειοπάθειας που προκαλεί, εμφανίζονται σε πολύ μικρότερες ηλικίες επειδή και χρονικά η νόσος ξεκινά νωρίτερα αλλά και γιατί έχει αποδειχθεί ότι στον Σ.Δ.2 παιδικής ηλικίας οι επιπλοκές επέρχονται με σημαντικά ταχύτερο ρυθμό.

Ο παιδίατρος παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαρκή ενημέρωση των γονέων και παιδιών ώστε να υιοθετήσουν υγιείς συνήθειες διατροφής και άσκησης , στην παρακολούθηση και στο τακτικό προληπτικό έλεγχο καθώς και στην συμμετοχή του στην θεραπεία του Σ.Δ. 2 .

Πηγή: aegeandoctors.gr