«Μαζί για το Παιδί»: Στην παιδική κακοποίηση βλέπουμε μόνο την κορυφή του παγόβουνου

«Στην παιδική κακοποίηση βλέπουμε μόνον την κορυφή του παγόβουνου. Το πραγματικό πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο και βαθύ. Γι’ αυτό και χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση και ευαισθητοποίηση». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Διευθυντή Μονάδας Εντατικής Θεραπείας του Νοσοκομείου Παίδων, «Π. & Α. Κυριακού» και αντιπρόεδρο της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί», Ιωάννη Παπαδάτο.


Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν τα λεγόμενά του. Με βάση τις εκτιμήσεις, στην Ελλάδα οι 9 στις 10 περιπτώσεις παιδικής κακοποίησης δεν αναφέρονται ποτέ και παραμένουν χωρίς διάγνωση και αντιμετώπιση. Έρευνες δείχνουν ότι 1 στα 2 παιδιά στη χώρα μας έχουν πέσει θύμα τουλάχιστον μίας εμπειρίας σωματικής βίας, το 1 στα 10 παιδιά έχουν πέσει θύματα σε περιστατικά σεξουαλικής βίας, ενώ σχεδόν 3 στα 10 παιδιά θεωρούν ότι είναι παραμελημένα. Παράλληλα, μία στις τέσσερις Ελληνίδες άνω των 15 έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία τουλάχιστον μια φορά στη ζωή της.


Το αθέατο πρόβλημα της παιδικής κακοποίησης τόσο στην παραδοσιακή μορφή όσο και στην εποχή του διαδικτύου απασχόλησε την ημερίδα που διοργάνωσε η Ένωση «Μαζί για το Παιδί», που έγινε το Σάββατο, με συντονίστρια τη δημοσιογράφο του «Πρώτου Θέματος», Κατερίνα Τζουμερκιώτη.


«Να μάθουμε να διαβάζουμε τα “σημάδια”»


«Η κακοποίηση, όπως και ο σχολικός εκφοβισμός δεν είναι καινούριες έννοιες. Πάντα υπήρχαν, αλλά δεν ξέραμε το εύρος τους», επισημαίνει ο Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί», Χρήστος Μπαρτσόκας, συντονιστής της α’ ενότητας.

Το φαινόμενο «αφορά όλες τις μορφές σωματικής, σεξουαλικής και συναισθηματικής κακοποίησης, την παραμέληση ή αμέλεια φροντίδας και θεραπείας, την εμπορευματοποίηση ή άλλου είδους εκμετάλλευση του παιδιού», εξηγησε η καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής της Ιατρικής Αθηνών, Ελένη Λαζαράτου

Γι’ αυτό, σύμφωνα με τον κ. Μπαρτσόκα, θα πρέπει να δείχνουμε προσοχή στα σημάδια που ενδέχεται να υποκρύπτουν φαινόμενα κακοποίησης. «Χαμηλή αυτοεκτίμηση, αδυναμία ενός παιδιού να αγαπήσει ή να εμπιστευτεί, επιθετικότητα, θυμός, άγχος, φόβος, παραβατικές ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όλα αυτά θα πρέπει να μας προβληματίσουν», εξηγεί.

Πιο ευάλωτα σε κακοποίηση βρέφη και παιδιά έως 4 ετών

Την ίδια ώρα, οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι πιο ευάλωτη ηλικιακά ομάδα σε κακοποίηση είναι τα βρέφη και τα παιδιά έως 4 ετών. «Οι συγκεκριμένες κατηγορίες κακοποιούνται συχνότερα, ενώ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από κακοποίηση», ανέφερε η οικογενειακή ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια, Αλεξία Βερνίκου.

Σοκαριστικά είναι και τα στοιχεία για τους θύτες, καθώς «9 στις 10 κακοποιήσεις έχουν θύτη κάποιον που γνωρίζει καλά το βρέφος/παιδί».

Ένα πρόβλημα που αποκαλύπτεται παρεμπιπτόντως


Παρά τη διάσταση του φαινομένου, η αποκάλυψή του γίνεται παρεμπιπτόντως, όπως αποκάλυψε και η και η Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής, Αλεξάνδρα Σολδάτου. Ως γιατρός στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», πολλές φορές έχει δει τραύματα στα παιδιά που της προκαλούν υποψίες, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που ορισμένα τραύματα τις προκαλούν υποψίες για περιστατικά κακοποίησης.

Ο ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής του «Μαζί για το Παιδί», Λευτέρης Πετρόπουλος ανέφερε ότι πολλά από τα αιτήματα που αντιμετωπίζει η Συμβουλευτική Γραμμή 11525 της Ένωσης υποκρύπτουν περιστατικά κακοποίησης. «Όταν καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν δυσκολίες στην οριοθέτηση της συμπεριφοράς ενός παιδιού, επιθετικότητα, παραβατικότητα και απομόνωση, προσπαθούμε να διερευνήσουμε το ενδεχόμενο κακοποίησης», εξηγεί.

Οι άνθρωποι της Γραμμής 11525 προσπαθούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των παιδιών, δέχονται καταγγελίες ανώνυμες ή επώνυμες για περιστατικά κακοποίησης ανηλίκων και προσπαθούν να παραπέμψουν στις αρμόδιες αρχές, ανέφερε ο κοινωνικός λειτουργός – ψυχοθεραπευτής, Νίκος Γιώτας. Η προσέγγιση δεν είναι εύκολη. Κομβικό στοιχείο είναι να χτίσουν εμπιστοσύνη με τα άτομα που ζητούν βοήθεια.


Η παιδική κακοποίηση αφήνει το «σημάδι» της στον εγκέφαλο


Πέρα από τα ίχνη που αφήνει στον παιδικό ψυχισμό, οι επιδράσεις της κακοποίησης είναι ορατές και στον εγκέφαλο. Η Μαρίνα Μαρτίνου, που ασχολείται με την Αναπτυξιακή Γνωστική Νευροεπιστήμη, υπογράμμισε ότι η κακοποίηση πιθανότατα προκαλεί στο παιδί «ευπάθεια στη μελλοντική ψυχοπαθολογία και ιδιαίτερα στη μετατραυματικη αγχώδη διαταραχή», ενώ «μπορεί να συντελεί στην ανάπτυξη προβλημάτων συμπεριφοράς, όπως η σεξουαλική δυσλειτουργία» αργότερα στη ζωή».


Το πρόβλημα «κληρονομείται» στις επόμενες γενιές


Ακόμη μεγαλύτερο προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι με βάση τελευταίες έρευνες, οι τραυματικές εμπειρίες που έζησαν προηγούμενες γενιές μπορούν να επηρεάσουν επιγενετικα και τις επόμενες γενιές, «κληρονομώντας» τις επιπτώσεις του προβλήματος.

Το διαδίκτυο δημιούργησε νέες μορφές κακοποίησης


Στη δεύτερη ενότητα της ημερίδας αναλύθηκαν οι νέες μορφές κακοποίησης που προέκυψαν από την εξάπλωση του διαδικτύου και που παρουσίασαν ο ψυχολόγος της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, Γιώργος Νάκος, αλλά και η κλινική ψυχολόγος Νιόβη Μιχαλοπούλου.


Πώς γίνεται το sextortion


Ο κ. Νάκος ανέλυσε το sextortion, δηλαδή τον σεξουαλικό διαδικτυακό εξαναγκασμό και εκβιασμό των παιδιών, όπου δράστες προσεγγίζουν μέσω ίντερνετ τα θύματά τους με δόλιο τρόπο και αφού αποκτήσουν την εμπιστοσύνη τους, ζητούν φωτογραφίες ή βίντεο. Στη συνέχεια επανέρχονται και ζητούν νέο υλικό με πορνογραφικό περιεχόμενο. Εάν τα παιδιά ενδώσουν, τότε οι δράστες αποκαλύπτουν τους σεξουαλικούς ή οικονομικούς σκοπούς τους.



«Ας μην αφήσουμε την ντροπή να μας καθοδηγεί»


Από την πλευρά της, η κλινική ψυχολόγος Νιόβη Μιχαλακοπούλου αναφέρθηκε σε ζητήματα που αναφέρονται στη σεξουαλικότητα και την εφηβεία και τους κινδύνους που απορρέουν από το διαδίκτυο.


Οι νέες μορφές περιλαμβάνουν το sexting, δηλαδή την ανταλλαγή αισθησιακών και ερωτικών μηνυμάτων, φωτογραφιών ή βίντεο μέσω της τεχνολογίας, το grooming, που αφορά στην προετοιμασία του ανηλίκου για μια σεξουαλική σχέση στον πραγματικό κόσμο και της πορνογραφίας, που πλέον είναι προσβάσιμη 24 ώρες το 24ωρο.


Η κυρία Μιχαλοπούλου έδωσε έμφαση στην ενημέρωση των παιδιών από μικρή ηλικία για τη σεξουαλικότητα, στην εκπαίδευση και στην ανάγκη διαλόγου των γονιών με τα παιδιά. «Να μην αφήσουμε την ντροπή να μας καθοδηγεί», τόνισε.

Αρνητική «πρωταθλήτρια» στο cyberbulling η Ελλάδα


Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τα στοιχεία που αφορούν στον διαδικτυακό εκφοβισμό, που παρουσίασε η ψυχολόγος Βανέσσα Ερμηλίου. Η Ελλάδα, όπως και η Ρουμανία εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά διαδικτυακού εκφοβισμού σε έρευνα που έγινε σε επτά ευρωπαϊκές χώρες.


Το cyberbullying, εξήγησε η κυρία Ερμηλίου, εκδηλώνεται μέσω κοροϊδίας και εξευτελισμού του θύματος σε ένα chat-room, την αποστολή αισχρού υλικού, τη διάδοση φημών και ψευδών μέσα από ψεύτικα προφίλ, αλλά και μέσω της χρήσης προσωπικών στοιχείων και φωτογραφιών και την ανάρτησή τους χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου που αναφέρεται.


Το μεγαλύτερο ποσοστό των θυμάτων του διαδικτυακού είναι κορίτσια, με ποσοστό 25,1%, έναντι 16,6% για τα αγόρια. «Όμως το στοιχείο αυτό ενδέχεται να δείχνει ότι τα αγόρια είναι πιο πιθανό να διστάζουν να ζητούσουν βοήθεια», σημείωσε η κυρία Ερμηλίου, που έδωσε έμφαση στην εκπαίδευση παιδιών και εφήβων στη διαχείριση του κινδύνου.