Γηριατρική εκτίμηση: Η σημασία της στα αιματολογικά νοσήματα

Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά έχουν αλλάξει δραματικά παγκοσμίως. Ενδεικτικά στις ΗΠΑ το προσδόκιμο επιβίωσης το 1900 ήταν 47 έτη και το 2014 79 έτη. Το 2030 εκτιμάται ότι ο πληθυσμός της ηλικίας άνω των 65 ετών θα υπερβαίνει παγκοσμίως το 20% του γενικού πληθυσμού.

Για τη βελτιστοποίηση της αιματολογικής φροντίδας, χρειάζεται να προηγηθεί γηριατρική εκτίμηση

Βεβαίως, πρωτίστως γίνεται εκτίμηση της λειτουργικής ικανότητος:

α) Αυτοεξυπηρέτηση: σίτιση, λειτουργία σφιγκτήρων, λουτρό-καθαριότητος, ένδυση, μετακίνηση.

β) Χρήση συσκευών: τηλεφωνική επικοινωνία, ετοιμασία φαγητού, φροντίδα σπιτιού-καθαριότητος, ικανότητα οδήγησης, λήψη φαρμάκων, διαχείρηση οικονομικών.

Επιπροσθέτως, προληπτικές παρεμβάσεις: αυτές συνοψίζονται σε βελτίωση των έξεων και του τρόπου του ζην, δηλαδή φυσική αερόβια άσκηση τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα, μυϊκή ενδυνάμωση, ασκήσεις ισορροπίας, διακοπή καπνίσματος, λελογισμένη χρήση αλκοόλ.

Υπό ιατρική καθοδήγηση: εμβολιασμοί, χρήση χαμηλών δόσεων ασπιρίνης, προσυμπτωματικός έλεγχος για κακοήθειες (προστάτου, μαστού, γαστρεντερικές, πνεύμονος, τραχήλου μήτρας, καρδιαγγειακά, οστεοπόρωση, μεταβολικού συνδρόμου, όρασης, ακοής, ουρολογικά, νευροψυχιατρική υποστήριξη).

Συνοπτικά, η ελάττωση των γνωσιακών δεξιοτήτων (αυξημένες πτώσεις, έκπτωση όρασης, ακοής, ακράτειες και χαμηλή μάζα σώματος) ορίζεται σαν Γηριατρικό Σύνδρομο.

Χαρακτηριστικά, η ταχύτητα διασκελισμού/βηματισμού και η μυϊκή ισχύς – σύλληψη της άκρας χειρός σε ασθενείς ≥ 75 ετών και αιματολογικές κακοήθειες έχει άμεση και αντίστροφη σχέση με την νοσηρότητα και την θνητότητα.

Τέλος, εξαιρετικής σημασίας είναι πριν από κάθε θεραπεία εκτός από την ηπατονεφρική και καρδιοαναπνευστική εκτίμηση να γίνεται και αποσυνταγογράφηση δηλαδή να διατηρούνται μόνο τα απολύτως απαραίτητα και ασφαλή φάρμακα που λαμβάνει ήδη ο ασθενής.

Πόση σημασία έχει η γηριατρική εκτίμηση στην βελτίωση της αιματολογικής ποιότητος / φροντίδος στην καθ’ ημέραν πράξη

Ο αριθμός των αιματολογικών κακοηθειών αυξάνεται συνεχώς. Οι αποδεικτικές κλινικές μελέτες είναι ολίγες και ταυτοχρόνως η υποεκπροσώπηση μικρή λόγω μειωμένης συμμετοχής σε αυτές. Η ελλειματική φυσική και ψυχολογική κατάσταση μαζί με την συνύπαρξη κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων είναι οι κύριες αιτίες μη ολοκληρωμένης Γηριατρικής εκτίμησης, η οποία είναι απαραίτητη για την πρόγνωση της ανοχής και τελικά της θεραπείας έναντι της εν δυνάμει βλάβης αυτής.

Η γηριατρική ταξινόμηση είναι βασικά η ύπαρξη ή μη Ευθραυστότητος (Frailty), η οποία συνδυάζεται με μειωμένες εφεδρείες λειτουργίας των οργάνων του σώματος, μειωμένη φυσική δραστηριότητα, κακή θρέψη, stress και ψυχολογικά προβλήματα.

Παρουσιάζεται με μειωμένο σωματικό βάρος, βραδύ βηματισμό και αίσθημα εξάντλησης. Φυσικά μεταξύ ευθραυστότητας και καταλληλότητας (Fitness) υπάρχουν και διαβαθμίσεις οι οποίες και αξιολογούνται.

Γηριατρική εκτίμηση:

1. Φυσική κατάσταση (πτώσεις, βάδιση, ταχύτητα βηματισμών, μυϊκή ισχύς σύλληψης άκρας χειρός).

2. Πολυφαρμακία.

3. Ψυχολογική υγεία

4. Κατάσταση θρέψεως.

5. Γνωσιακές λειτουργίες [μνήμη, ανάκληση 5 λέξεων, προσανατολισμός (χώρου, χρόνου, προσώπων)].

6. Κοινωνικοοικονομική κατάσταση και οικογενειακή υποστήριξη.

7. Συννοσηρότητες (καρδιοαναπνευστικές, ηπατονεφρικές).

α) Η πολυπαραμετρική γηριατρική εκτίμηση (φυσική, συναισθηματική και γνωσιακή) των αιματολογικών ασθενών είναι ουσιώδους σημασίας για την διαστρωμάτωση των ομάδων κινδύνου, την επακόλουθο τοξικότητα της θεραπείας, την πρόγνωση και την διαχείρηση και των μη ογκολογικών προβλημάτων. Στην Γηριατρική εκτίμηση θα πρέπει να συμπεριληφθούν και οι βιοδείκτες κυτταροκινών [ TNF-a και C-αντιδρώσα πρωτεϊνη (CRP)].

β)Συνοπτικά, η πολυπαραμετρική γηριατρική εκτίμηση συνιστά ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα της αναμενόμενης φαρμακευτικής τοξικότητας αλλά και της διάρκειας της νοσηλείας και της τελικής έκβασης της νόσου αλλά και της εν γένει ποιότητας ζωής.

Υπάρχουν παραδείγματα εφαρμογής της γηριατρικής εκτίμησης;

Η εφαρμογή της Γηριατρικής εκτίμησης/σημασίας έχει ενδεικτικά αξιολογηθεί και επιβεβαιωθεί στα ακόλουθα αιματολογικά νοσήματα:

Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία, Πολλαπλούν Μυέλωμα με ή χωρίς αυτόλογη μεταμόσχευση, Λέμφωμα Hodgkin, Non-Hodgkin, Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα, Οξεία Μυελογενής Λευχαιμία, Αλλογενής Μεταμόσχευση Αρχέγονων Αιμοποιητικών κυττάρων.

Είναι αξιοσημείωτο ότι για τις εντατικές θεραπείες π.χ. Οξεία Μυελογενής Λευχαιμία (AML), ηλικιωμένοι θεωρούνται οι άνω των 60 ετών, ενώ π.χ. σε καρκίνο του παχέος εντέρου οι άνω των 70 ή και 80 ετών και ακολούθως για την θεραπευτική στρατηγική.

Η σημασία της ηλικίας έχει τεκμηριωθεί και σε παλαιότερες μελέτες στο Πολλαπλούν Μυέλωμα όταν η δόση της Μελφαλάνης στους ηλικιωμένους ασθενείς ήταν 140 mg/m2 (έναντι 200 mg/m2 σε νεώτερους ασθενείς), χωρίς σημαντική επίπτωση στην έκβαση της νόσου.

Συνοπτικά για την βέλτιστη στρατηγική αντιμετώπιση των αιματολογικών κακοηθειών πέραν του δείκτου φυσικής κατάστασης (κλίμαξ-karnofsky) που ισχύει για όλες τις ηλικίες, είναι απαραίτητη και η πολυπαραμετρική γηριατρική εκτίμηση και καταγραφή.

Το Metropolitan General είναι ένα από τα πλέον σύγχρονα θεραπευτήρια και στελεχωμένο με άριστο και έμπειρο προσωπικό, πρωτοστατεί στην εφαρμογή των προηγμένων διαγνωστικών και θεραπευτικών μεθόδων. Η Β΄ Αιματολογική Κλινική, ακολουθεί τις αρχές της Αιματολογίας ακριβείας και συνεπώς της προσωποποιημένης ιατρικής, όπου η γηριατρική εκτίμηση πριν από οποιαδήποτε διάγνωση και θεραπεία θεωρείται επιβεβλημένη.

Ο Δρ. Νικόλαος Αναγνωστόπουλος είναι Αιματολόγος, Διευθυντής της Β΄Αιματολογικής Κλινικής του Metropolitan General