Ο πόλεμος του Τραμπ με το Twitter και ο ξαφνικός έρωτας με το Facebook

Διακινδυνεύοντας να συγκριθεί με κάθε αυταρχικό ηγέτη ο οποίος καταφεύγει σε σπασμωδικές ενέργειες καθώς νιώθει να χάνει το παιχνίδι της εξουσίας, ο Ντόναλντ Τραμπ εσχάτως στρέφεται με μανία εναντίον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Για την ακρίβεια, κηρύττει τον πόλεμο στο Twitter και συντάσσεται με το Facebook, γεγονός που φαντάζει εντελώς αλλόκοτο, σχεδόν αυτοκτονικό, ιδιαίτερα για τον Τραμπ. Βάσει των παγιωμένων συνηθειών του, η αποκοπή από το Twitter θα είναι τραυματική για τον πλανητάρχη, κάτι σαν αυτοακρωτηριασμός. Διότι ο Τραμπ είχε ταυτίσει τη θητεία του στον Λευκό Οίκο με την ακατάσχετη παραγωγή tweets κάθε είδους.

Η απευθείας ενασχόλησή του με το συγκεκριμένο μέσο υπήρξε διαρκής και καταιγιστική, σε βαθμό εμμονής. Ο Τραμπ οχυρώθηκε στο Twitter χρησιμοποιώντας το ως τον πλέον αξιόπιστο δίαυλο επικοινωνίας. Ταυτόχρονα, απαξίωσε και απέκλεισε την πλειονότητα των αμερικανικών παραδοσιακών ΜΜΕ, χαρακτηρίζοντάς τα από αναξιόπιστα και προκατειλημμένα εναντίον του έως και πουλημένα.

Από τον Μάρτιο του 2009 έως σήμερα, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει αναρτήσει 52.300 tweets. Τον ακολουθούν 83 εκατομμύρια άνθρωποι - και αυτοί είναι μόνο οι επίσημοι. Ανεπισήμως, δηλαδή χωρίς να εγγραφούν ως τακτικοί followers του λογαριασμού @realDonaldTrump, όσοι άμεσα ή έμμεσα διαβάζουν καθετί που γράφει ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι απείρως περισσότεροι.

Ακόμη και μόνο αυτό το μέγεθος θα ήταν αρκετό για να πιστοποιήσει ότι οποιαδήποτε επέμβαση στο πώς λειτουργεί το Twitter στις ΗΠΑ θα επηρεάσει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και ευρύτερα του Ιντερνετ σε ολόκληρο τον πλανήτη. Αν ο Τραμπ καταφέρει να επιβάλει στο Twitter ένα πλαίσιο λειτουργίας στο οποίο θα απαγορεύεται κάθε είδους έλεγχος ως προς το περιεχόμενο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενδέχεται να οδηγηθούν σε μια ριζικά νέα κατάσταση.

Πολύ σχηματικά, ο Ντόναλντ Τραμπ, με έκτακτο διάταγμά του, στοχεύει στο να καταργήσει το δικαίωμα των social media να λογοκρίνουν αναρτήσεις χρηστών τους για λόγους προστασίας του κοινού από κακόβουλο, ανακριβές, επικίνδυνο κ.ο.κ. περιεχόμενο. Η αυτοπροστασία των Μέσων όπως το Twitter είναι οπωσδήποτε ένας πολύ σοβαρός λόγος για τη διατήρηση μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου.

Η τροποποίηση που επιχειρεί ο Τραμπ κατεπειγόντως αφορά την ουσιαστική κατάργηση του άρθρου 230 στον νόμο του 1996 περί της ορθής και ωφέλιμης χρήσης των τηλεπικοινωνιών στις ΗΠΑ.

Το κανονιστικό πλαίσιο δεν είναι το ίδιο στην Αμερική και την Ευρώπη, αν όμως η θέληση του Ντόναλντ Τραμπ φτάσει έως στο σημείο να γίνει νόμος, οι ανακατατάξεις στους όρους λειτουργίας των social media θα συντελεστούν σε οικουμενική κλίμακα. Και θα επηρεάσουν παντοιοτρόπως και συνολικά τη βιομηχανία του Ιντερνετ.

Αντιθέτως, εάν το άρθρο 230 διατηρηθεί ως έχει, εκτιμάται ότι δεν θα διασαλευτεί η τάξη στον κλάδο. Η κατ’ αρχήν απαλλαγή της ευθύνης των social media για ό,τι αναρτούν οι χρήστες τους αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο για τη γιγάντωση εταιρειών όπως οι Facebook και Google.

Οι οργανισμοί αυτοί αξιοποίησαν τα αυξημένα περιθώρια ελευθερίας που παρέχει η αμερικανική νομοθεσία και εξελίχθηκαν σε κολοσσούς ως προς την επιρροή αλλά και την καθαυτή επιχειρηματική δραστηριότητα με τζίρους δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Τυπικά ο Τραμπ υπερασπίζεται την απόλυτη ελευθερία της έκφρασης, κινούμενος από την απλοϊκή λογική ότι ο ίδιος αποστρέφεται οποιονδήποτε έλεγχο στα δικά του tweets. Στην πραγματικότητα, όμως, απειλεί να καταστήσει το Twitter -και κάθε αντίστοιχη πλατφόρμα- συνυπεύθυνο για οτιδήποτε αναρτάται από οποιονδήποτε χρήστη.

Μάλιστα, ορισμένοι ειδικοί παρατηρητές του ψηφιακού σύμπαντος προβλέπουν ήδη ότι η παρέμβαση Τραμπ θα οδηγήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε ένα πρωτόγνωρο καθεστώς, το οποίο έχει βαπτιστεί ως «Netflixisation».

Αν αφαιρεθεί από τα social media το δικαίωμα ελέγχου στο περιεχόμενο που φιλοξενούν, θα κινδυνεύουν με μηνύσεις ανά πάσα στιγμή και από οποιονδήποτε θεωρεί ότι θίγεται από σχόλια άλλων. Προκειμένου λοιπόν να αποφευχθεί αυτή η ατελείωτη δικαστική κόλαση, οι ίδιες οι πλατφόρμες θα μετατραπούν αυτοβούλως σε οιονεί κλώνους του Netflix. Παρέχοντας απλώς ένα εκ των προτέρων ελεγμένο και προεγκεκριμένο περιεχόμενο, απολύτως ακίνδυνο, αλλά χωρίς τη δυνατότητα ελεύθερης συμμετοχής των χρηστών.

Ο ρόλος του Ζούκερμπεργκ

Η αφορμή που ώθησε τον Τραμπ στο μονοπάτι του πολέμου με το Twitter ήταν η προειδοποιητική σήμανση η οποία για πρώτη φορά ετέθη σε αναρτήσεις του. Τα tweets του Ντόναλντ Τραμπ διέβαλαν τη διαδικασία της εξ αποστάσεως συμμετοχής στις εκλογές, κάτι που, κατά το Twitter, θεωρήθηκε απόπειρα διάδοσης fake news. Ο πρόεδρος εξερράγη από θυμό και αποφάσισε να αντεπιτεθεί, να εκδικηθεί το Twitter για την «προδοσία» και να το τιμωρήσει αναλόγως - και μαζί με αυτό συλλήβδην τα social media.

Παρ’ όλα αυτά, η υπόθεση «Τραμπ εναντίον social media» είναι πολύ πιο περίπλοκη από μια περιστασιακή κόντρα. Διότι, παρότι το Twitter είναι το πλέον αγαπημένο του μέσο, ο Ντόναλντ Τραμπ επί του παρόντος φαίνεται να συντάσσεται με το Facebook και τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ο οποίος δηλώνει ότι «δεν εμπίπτει στα δικά μας καθήκοντα το να κρίνουμε τι είναι αληθινό και τι όχι».

Η απροκάλυπτη σύμπλευση με τον Τραμπ, ιδίως κατά την τρέχουσα συγκυρία, ενόχλησε ακόμη και τους εργαζομένους στη Facebook, οι οποίοι εξέφρασαν αμέσως τη δυσαρέσκεια προς τον εργοδότη τους με έναν πρωτότυπο πλην εμφατικό τρόπο: αιτήθηκαν μαζικά άδεια και απείχαν από την εργασία τους ταυτόχρονα σε κάθε γραφείο και παρακλάδι του ομίλου Facebook - Instagram - WhatsApp.

Χαρακτηριστικό του χάσματος κοσμοθεωρίας και ηθικών προτεραιοτήτων ανάμεσα στον Ζούκερμπεργκ και τους υπαλλήλους του είναι το σχόλιο του Τίμοθι Αβενι, μηχανικού υπολογιστών που παραιτήθηκε σε ένδειξη εναντίωσης στην ανοχή του Facebook στον αυταρχισμό του Τραμπ.

Ο Αβενι έγραψε ότι «ο Μαρκ μας έλεγε ανέκαθεν ότι η κόκκινη γραμμή, το απαράβατο όριο, είναι τα κηρύγματα υπέρ της βίας. Ομως, συνομιλώντας με τον Ντόναλντ Τραμπ, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ απέδειξε ότι έλεγε ψέματα. Το Facebook θα εξακολουθήσει να γίνεται όλο και πιο ανεκτικό στην κλιμάκωση των ακροτήτων του προέδρου, εφευρίσκοντας τη μία δικαιολογία μετά την άλλη προκειμένου να μη λάβει κανένα μέτρο ενάντια στην ολοένα πιο επικίνδυνη ρητορική του Τραμπ».

Για τον Φλόιντ και τον COVID-19

Με την τακτική του «διαίρει και βασίλευε» -εν προκειμένω στον τομέα των social media- ο Τραμπ γίνεται εμπρηστής και υποκινεί μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο από τις πιο δημοφιλείς διαδικτυακές πλατφόρμες επικοινωνίας. Πιθανώς ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρεί ότι αν εξαιτίας του ξεσπάσει πόλεμος ανάμεσα σε δύο από τους ισχυρότερους οργανισμούς social media, η προσοχή της κοινής γνώμης θα μετατοπιστεί από τα φλέγοντα και μείζονα προβλήματα που τον έχουν περιζώσει την τρέχουσα περίοδο. Αλλωστε, το διάστημα που απομένει έως τις εθνικές εκλογές του Νοεμβρίου είναι πια ελάχιστο.

Η τρέχουσα εικόνα των δημοσκοπήσεων αποτυπώνει τον θεαματικό καταποντισμό του Τραμπ με διαφορά-ρεκόρ. Αφενός οι αλλοπρόσαλλοι χειρισμοί κατά την αντιμετώπιση της πανδημίας και αφετέρου η αυταρχική του στάση απέναντι στις αντιρατσιστικές διαδηλώσεις των τελευταίων ημερών έχουν καταβαραθρώσει τις πιθανότητές του να εξασφαλίσει άλλη μία θητεία στον Λευκό Οίκο. Υπό αυτή την έννοια, το Twitter είναι ένας στόχος ιδιαίτερα πρόσφορος για μεγάλη φασαρία και εν τέλει αποτελεσματικό αντιπερισπασμό.

Τα τελευταία tweets του Τραμπ αφορούν το σφοδρό κύμα διαδηλώσεων για τη δολοφονία Φλόιντ. Η φράση «όταν αρχίζει η λεηλασία, αρχίζουν και οι πυροβολισμοί», που έγραψε σε ανάρτησή του, προκάλεσε αποτροπιασμό και εξόργισε ακόμη περισσότερο τα ήδη εξεγερμένα πλήθη.

Κατά καιρούς, όμως, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει χρησιμοποιήσει το Twitter για να μεταδώσει κάθε είδους μηνύματα: απαντά στους επικριτές του, λοιδορεί αντιπάλους -με προτίμηση στον Μπαράκ Ομπάμα και τη Χίλαρι Κλίντον-, εκτοξεύει πολεμοχαρείς απειλές προς την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα, προωθεί θεραπείες δικής του έμπνευσης για τον κορωνοϊό και γενικά κοινοποιεί κάθε είδους αμφιλεγόμενες απόψεις.

Εως πριν από μερικές ημέρες ο Ντόναλντ Τραμπ πίστευε ότι έχει το ελεύθερο να εκφράζεται στο Twitter όπως ο ίδιος επιθυμεί αναλόγως της στιγμής, χωρίς τον παραμικρό έλεγχο, χωρίς την παραμικρή απαίτηση λογοδοσίας ή τεκμηρίωσης. Ωστόσο, αυτή η παρατεταμένη περίοδος χάριτος και άνευ όρων ανοχής τερματίστηκε απότομα στις 26 Μαΐου, όταν το Twitter επισήμανε δύο αναρτήσεις του Ντόναλντ Τραμπ με την προειδοποίηση ότι ελέγχονται ως fake news.

Δεν είναι ξεκάθαρος ο ακριβής λόγος για τον οποίο ο διευθύνων σύμβουλος της Twitter Τζακ Ντόρσεϊ αποφάσισε να ορθώσει ανάστημα απέναντι στον Τραμπ ύστερα από 11 χρόνια και, κυρίως, ύστερα από αμέτρητα παρεξηγήσιμα tweets. Αντικειμενικά, ο Τραμπ κατά το παρελθόν έχει γράψει πολύ χειρότερα μηνύματα από αυτά που ενεργοποίησαν πρόσφατα τη λογοκρισία του Μέσου.

Οπως και να έχει, όμως, το ζήτημα που ανακύπτει με τη χοντροκομμένη απόπειρα του Τραμπ να αναμορφώσει το τοπίο των social media εντάσσεται σε μια ευρύτερη προβληματική για το δεοντολογικό πλαίσιο λειτουργίας τους. Η συζήτηση γύρω από την ευθύνη Μέσων όπως το Twitter και το Facebook για τον κεντρικό έλεγχο των fake news, τον αποκλεισμό της ρητορικής του μίσους, του ρατσισμού, του πάσης φύσεως εκφοβισμού κ.λπ. είναι ανοιχτή και πιο επίκαιρη από ποτέ.