Το πείραμα της Τζένιφερ Λόπεζ απέδειξε τη δύναμη του TikTok

Δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν κατεβασμένο στο κινητό τηλέφωνό τους, ίσως λησμονημένο ανάμεσα στον κυκεώνα των περιττών εφαρμογών, το TikTok. Τα 800 εκατομμύρια από αυτούς το χρησιμοποιούν καθημερινά -ο αριθμός ανεβαίνει στο δυσθεώρητο 1,2 δισεκατομμύριο πολιτών, αν αθροίσει κανείς και τους Κινέζους που σκοτώνουν τον χρόνο τους στο πρωτότυπο αδελφάκι του TikTok, την εφαρμογή Douyin- για περίπου 52 λεπτά της ώρας.

Ανεβάζοντας σύντομα βίντεο με το καντάρι ή απλώς σκρολάροντας μηχανικά στα βίντεο άλλων - στην πραγματικότητα ταΐζοντας με ακόμα περισσότερες πληροφορίες τον περίφημο αλγόριθμο του app. Η κινεζική εφαρμογή περνάει μια -καλώς εννοούμενη- φρενήρη όσο και παράδοξη χρονιά. Oσο ο κόσμος πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο -και οι άνθρωποι βρίσκονται μπρος σε έναν αμήχανα άπλετο χρόνο για χασομέρι-, τα νέα για το app στο οποίο πια αποδίδονται λατρευτικές τιμές από διάσημους, επιδραστικούς και κυρίως κοινούς θνητούς που πασχίζουν να σκαρφαλώσουν στην ταξική διαστρωμάτωση (μήπως και ξεκλέψουν καμιά δάφνη από τους προηγούμενους για να ξεκουράσουν τη ματαιοδοξία τους) γίνονται όλο και καλύτερα.

Το πρώτο τρίμηνο του 2020 υπήρξε πανηγυρικό για τη μητρική εταιρεία ByteDance. Το καμάρι της στον δυτικό κόσμο, δηλαδή το TikTok, που λανσαρίστηκε μόλις το 2018, πέτυχε 315 εκατομμύρια downloads, είχε δηλαδή τα περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη εφαρμογή όχι μόνο για το εν λόγω διάστημα, αλλά συνολικά στη βραχεία ιστορία των εφαρμογών για κινητές συσκευές. Βέβαια, δεν είναι μόνο το πλήθος των χρηστών που μετράει, αλλά η διείσδυση. Ερευνα της εταιρείας γονικού ελέγχου Qustodio σε ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και Ισπανία κατέληξε ότι οι χρήστες ηλικίας 4 έως 15 ετών μοιράζουν ισομερώς τον χρόνο τους ανάμεσα στο κραταιό YouTube (85 λεπτά ημερησίως) και το αναδυόμενο TikTok (80 λεπτά).

Αν προτιμά κανείς το μονοπάτι της εκλαϊκευμένης επιστήμης (και όχι της στατιστικής), η περίπτωση της Τζένιφερ Λόπεζ είναι χαρακτηριστική. Πριν από λίγες εβδομάδες η Πορτορικανή σταρ ανέβασε ένα βίντεο στο Twitter όπου διαθέτει ακροατήριο 45 εκατομμυρίων followers. Θεώρησε υποχρέωσή της να το διοχετεύσει και στα πέντε εκατομμύρια των ακολούθων της στο TikTok. Το αποτέλεσμα του οιονεί πειράματος ήταν συγκλονιστικό: το ίδιο βίντεο που στο Twitter συγκέντρωσε μόλις δύο εκατομμύρια views, στο TikTok προβλήθηκε 71 εκατομμύρια φορές. Ποιος αναρωτιέται ακόμα γιατί οι διασημότητες παίρνουν τα ψηφιακά μπογαλάκια τους υπό μάλης και μεταναστεύουν στη νέα σοσιαλμιντιακή Γη της Επαγγελίας - και μάλιστα χωρίς κάποιο φωτισμένο Μωυσή να τους δείχνει τον δρόμο;

Καραντίνα και #BlackLivesMatter

Μπορεί οι αναγνωρίσιμοι άνθρωποι να λειτουργούν ως ιδανικό τυράκι για την προσέλκυση ακόμα περισσότερων χρηστών, ωστόσο δεν είναι οι μόνοι που ενδίδουν στο καινό δαιμόνιο των κοινωνικών δικτύων. Και κυρίως, παρότι πλέον απειράριθμοι -από την Μπέλα Χαντίντ και την Καμίλα Καμπέγιο μέχρι την Ελεν ΝτεΤζένερις και τον Τζάστιν Μπίμπερ-, δεν ήταν οι πρώτοι που το έκαναν. Η μαγιά για την επιτυχία του TikTok ήταν η ανωνυμία, η σαχλαμάρα, ο ο,τινανισμός και τα 500 δολάρια που κυμάτιζε πάνω από τα κεφάλια των influencers προκειμένου να προσηλυτιστούν στο νέο μέσο και ως μεταμοντέρνοι ιεραπόστολοι να το διαδώσουν στην οικουμένη. Αξιος ο μισθός τους. Πάνω στην ώρα ήρθε το lockdown, η κοινωνική αποστασιοποίηση και η καραντίνα. Το κινεζικό app έμοιαζε με πρώτης τάξεως βάλσαμο για τις μέρες του εγκλεισμού που επέβαλε ο αχαρτογράφητος, εξόχως μεταδοτικός και επικίνδυνος ιός SARS-CoV-2, που σαν από τραγική ειρωνεία ξεκίνησε κι αυτός την «καριέρα» του από μια κινεζική υπαίθρια αγορά στη Γουχάν της κεντρικής Κίνας.

Ακόμα βέβαια και τώρα που οι πολίτες ξεμυτίζουν από τα σπίτια τους τρέχοντας ξέπνοοι και ζαλισμένοι στο κατόπι της πρότερης κανονικότητας, η νεόκοπη συνήθεια δεν μοιάζει να ξεφουσκώνει. Ισα-ίσα που το TikTok αυτοπροβάλλεται ως το πιο φιλελεύθερο και δημοκρατικό μέσο κοινωνικής δικτύωσης -τουλάχιστον στις ΗΠΑ- με αφορμή τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, το ξέσπασμα των διαδηλώσεων που την ακολούθησαν και το διαδικτυακό κίνημα #BlackLivesMatter. Το TikTok όχι μόνο δεν λογόκρινε τους χρήστες που ανέβασαν σύντομα βίντεο από τις πορείες και τις ταραχές, αλλά λειτουργεί ως δίαυλος ώστε εκείνοι να δείξουν στον κόσμο αυτά που δεν θα δει κανείς στις -καθεστωστικές- ειδήσεις. Στο πλαίσιο της Blackout Tuesday η εφαρμογή επέβαλε σιωπητήριο 24 ωρών αμπαλάροντάς το ως #TheShowMustBePaused και προχώρησε σε δωρεά 3 εκατομμυρίων δολαρίων για αγαθοεργίες που αφορούν στην κοινότητα των μαύρων. «Η εφαρμογή είναι ένα μέσο έκφρασης των χρηστών της. Η έκφραση αυτή είναι συχνά χαρούμενη, όμως η κοινωνία μας διανύει μια περίοδο βαθιάς αγωνίας και οργής και μεγάλο μέρος του περιεχομένου την εβδομάδα που μας πέρασε αντικατοπτρίζει αυτό ακριβώς. Τώρα περισσότερο από ποτέ υποστηρίζουμε την κοινότητα των μαύρων», είπε, μεταξύ άλλων, σε επίσημη δήλωσή της η γενική διευθύντρια του TikTok για τις ΗΠΑ Βανέσα Πάπας.

Η Πάπας θεωρείται η γυναίκα που εδραίωσε την εφαρμογή στις Ηνωμένες Πολιτείες - το TikTok σχεδόν την έκλεψε από το YouTube. Και μέχρι την έλευση του νέου CEO Κέβιν Μάγερ, δηλαδή του ανθρώπου που έκλεινε επικερδή deals για την Disney και καθοδήγησε προ μηνών το λανσάρισμα της ψηφιακής πλατφόρμας Disney+, λειτουργούσε ως το απόλυτο αφεντικό. Εκείνη ήταν που επέβλεψε και παρουσίασε τα ολοκαίνουρια 11.000 τ.μ. γραφεία της εταιρείας στο Λος Αντζελες τον Ιανουάριο που μας πέρασε. Μάλιστα, σχολίασε τότε τη σημειολογία της γεωγραφικής θέσης τους, αφού βρίσκονται στο μέσο του δρόμου που χωρίζει τα τεχνολογικά μεγαθήρια της Silicon Valley από στις εταιρείες παραγωγής streaming. Το TikTok θα μπορούσε να είναι ο συνεκτικός κρίκος της νέας χρυσοφόρας καταναλωτικής αλυσίδας περιεχομένου.

Παντρεμένη με μάνατζερ λογοτεχνών, μητέρα ενός αγοριού και ενός κοριτσιού και ιδιοκτήτρια ενός σκύλου ράτσας σνάουτσερ ονόματι Ζίγκι Στάρνταστ, η Πάπας νομιμοποίησε την κινεζική εφαρμογή στη συνείδηση των χρηστών και λείανε τη δεισιδαιμονία που το κατατρύχει από την έλευσή του στον δυτικό κόσμο, ότι δηλαδή στην πραγματικότητα πίσω από τη βιτρίνα του διασκεδαστικού app ελλοχεύει ένα κατασκοπευτικό υπερόπλο των Κινέζων.

Μπορεί για κάποιους το παραπάνω να ακούγεται ως υπερβολική, ακραία, ψεκασμένη θεωρία συνωμοσίας, ωστόσο οι δημόσιες δεσμεύσεις του εφευρέτη της εφαρμογής και ιδιοκτήτη της μητρικής εταιρείας ByteDance δεν βοηθούν στην αποδόμησή τους. Ο Ζανγκ Γιμίνγκ είναι 37 ετών, ένατος πλουσιότερος πολίτης στην Κίνα, επικεφαλής μιας εταιρείας που πέρσι υποσκέλισε σε αξία ακόμα και την Uber και κατά τα λεγόμενά του παραμένει αταλάντευτα αφοσιωμένος στις αρχές και τις αξίες του κινεζικού καθεστώτος. Η δέσμευσή του ότι μπορεί να παρέχει προσωπικά δεδομένα των χρηστών ακόμα και στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας, δηλαδή στην κυβέρνηση -υπάρχει σχετική πρόβλεψη στους όρους χρήσης της εφαρμογής-, είναι που λειτουργεί ως καύσιμη ύλη για εξεζητημένα σενάρια που θα ζήλευαν ακόμα και συγγραφείς κατασκοπικών νουάρ. Από την άλλη, υπάρχει το φάντασμα της λογοκρισίας που πλανάται πάνω από τον επιδερμικό, χαρούμενο, ένοχα απολαυστικό κόσμο του TikTok. Οσο κάποιοι προβάρουν με δεξιοτεχνία ή εντελώς άτεχνα χορευτικές φιγούρες ή σκαρώνουν κωμικά -κατά τη γνώμη τους- κλιπ, κάποιοι άλλοι αποκλείονται με συνοπτικές διαδικασίες από το app που ιδανικά θα ήθελε να καμωθεί τη virtual εκκλησία του δήμου.

Τον Μάρτιο, την ώρα δηλαδή που το TikTok αύξανε γεωμετρικά την απήχησή του σε Ευρώπη και ΗΠΑ, η ιστοσελίδα The Intercept, που χρηματοδοτεί ο ιδρυτής του eBay Πιερ Ομίντιαρ και η οποία είχε κομβικό ρόλο στην υπόθεση του Εντουαρντ Σνόουντεν, αποκάλυψε τις σκοτεινές πρακτικές που απεργάζεται η κινεζική εφαρμογή, χωρίς όμως απ’ ό,τι λένε οι αριθμοί να λαβώσει τελικά το hype της. Σύμφωνα με έγγραφα από την εσωτερική αλληλογραφία της ByteDance που έφερε στο φως της δημοσιότητας η ιστοσελίδα, οι διαχειριστές του TikTok είναι υποχρεωμένοι να αποκλείουν οποιονδήποτε χρήστη μοιάζει πολύ φτωχός, πολύ άσχημος ή πολύ ασήμαντος και άρα θα μπορούσε να αποθαρρύνει νέους χρήστες από το να γίνουν κοινωνοί του διαδικτυακού δόγματος. Δεν χρειάζεται να του απαγορεύσουν διά ροπάλου την είσοδο στην εφαρμογή. Τη δουλειά αναλαμβάνει να κάνει ο περίφημος αλγόριθμος, ο οποίος είναι το magnum opus του Γιμίνγκ και θεωρείται ο πλέον «έξυπνος» και εξελιγμένος στην αγορά των εφαρμογών. Πώς συμπεριφέρεται στη συγκεκριμένη περίπτωση; Σχεδόν εξαφανίζει την προβολή των βίντεο των ανεπιθύμητων χρηστών και τελικά πετυχαίνει τον εκούσιο εξοστρακισμό τους. Το αυτό συμβαίνει και με όσους θα μπορούσαν δυνητικά να αποτελέσουν κίνδυνο για την πολιτική ομαλότητα στην Κίνα.

Aυστηρά κατά της λογοκρισίας

Οι εν λόγω διόλου κολακευτικές πληροφορίες ήρθαν να προστεθούν πλάι στις δεκάδες αιτιάσεις για λογοκρισία, που φαίνεται να είναι νόμος απαράβατος για το TikTok. Η εφαρμογή απαγορεύει οποιαδήποτε αναφορά -θετική, αλλά κυρίως επιτιμητική- στον Βλαντίμιρ Πούτιν, στον Ντόναλντ Τραμπ, στον Μαχάτμα Γκάντι, στον Μπαράκ Ομπάμα, ακόμα και στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Την ίδια αυστηρή γραμμή ακολουθεί για περιεχόμενο που θεωρείται ότι προσβάλλει τα χρηστά ήθη. Για παράδειγμα, βίντεο LGBTQ περιεχομένου, όπως δύο αγόρια ή δύο κορίτσια που φιλιούνται ή να κρατιούνται χέρι-χέρι, εξαφανίζονται ώσπου να πεις TikTok σε χώρες όπου η ομοφυλοφιλία δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή ή βρίσκεται εκτός νόμου. Ναι, η ελεύθερη έκφραση στην κινεζική εφαρμογή εφαρμοζόταν στα χρόνια της εκκόλαψής της κατά περίπτωση. Το θέμα είναι τι θα συμβεί τώρα που το TikTok γιγαντώθηκε τόσο ώστε να προσελκύσει το ενδιαφέρον οργανισμών πιο δυσκίνητων και από τον τυραννόσαυρο Ρεξ, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Την εβδομάδα που μας πέρασε έγινε γνωστό ότι αξιωματούχοι της Ε.Ε. θα ερευνήσουν την πολιτική απορρήτου και προστασίας προσωπικών δεδομένων που επιβάλλει η εφαρμογή στους χρήστες των 27 κρατών-μελών της.

Το TikTok μάλλον δεν θα ξεγλιστρήσει εύκολα από τις συμπληγάδες της Ε.Ε., αφού το GDPR που εφαρμόζεται από τον Μάιο του 2018 περιλαμβάνει αυστηρότατες δικλίδες για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και οποιαδήποτε παραβίαση επισύρει δρακόντεια πρόστιμα, τα οποία σε σοβαρές περιπτώσεις μπορούν να φτάσουν έως το 4% του ετήσιου τζίρου μιας εταιρείας - πέρσι το TikTok είχε κύκλο εργασιών ύψους 17 δισ. δολαρίων, οπότε κάντε τους υπολογισμούς σας. Η ίδια συζήτηση έχει ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2019 στις ΗΠΑ, όταν ο Μαρκ Ρούμπιο -αλλοτινός αντίπαλος του Τραμπ για το ρεπουμπλικανικό χρίσμα- άνοιξε στη Γερουσία τη συζήτηση για το εάν και κατά πόσο το TikTok συλλέγει δεδομένα τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να υπονομεύσουν την πολιτική σταθερότητα στη χώρα.

Κάτι τέτοια περιστατικά είναι που κάνουν τον Γιμίνγκ να ξεφυσά με ανακούφιση και να νιώθει τουλάχιστον δικαιωμένος που εγκατέλειψε τις ΗΠΑ και την αλλοτινή θέση εργασίας του στη Microsoft για να επιστρέψει στα πάτρια εδάφη και να μεγαλουργήσει. Ο 37χρονος CEO του TikTok δεν κατάφερε ποτέ να κατανοήσει τις αρχές και τις αξίες του δυτικού κόσμου, όπως τουλάχιστον αυτές αποκρυσταλλώνονται στην περίπτωση της Αμερικής. Αυτό βέβαια δεν τον εμπόδισε να την κατακτήσει - έστω προσωρινά. Πάντως, η λαοφιλής εφαρμογή είναι έτοιμη να βάλει λίγο νερό στο κρασί της και να επενδύσει στην έξωθεν καλή μαρτυρία της. Στα νέα γραφεία της Καλιφόρνια θα φιλοξενείται στο εξής και το Κέντρο Διαφάνειας του TikTok, με πρωταρχικό σκοπό να αμβλύνει οποιαδήποτε αρνητική εντύπωση και να κατευνάζει τις φιλύποπτες φωνές.

Αλλωστε ο Γιμίνγκ έχει αναγκαστεί και στο παρελθόν να υπαναχωρήσει από τις μονολιθικές θέσεις του. Οταν π.χ. υποχρεώθηκε ο ίδιος να δώσει το καλό παράδειγμα στους εργαζόμενους της εταιρείας του και να συμμετέχει όχι μόνο ψυχή αλλά και σώματι στο πανηγύρι του TikTok, όπως έχει παραδεχτεί σε συνέντευξή του: «Για πολλούς μήνες απλώς κοιτούσα βίντεο στο TikTok χωρίς να ανεβάζω ποτέ τίποτα. Το προϊόν απευθύνεται κυρίως σε νέους ανθρώπους. Αργότερα αποφασίσαμε ότι θα ήταν υποχρεωτικό για όλα τα μέλη της ομάδας όχι μόνο να ανεβάζουν τα δικά τους βίντεο, αλλά και να συγκεντρώνουν συγκεκριμένο αριθμό views. Διαφορετικά θα έπρεπε να κάνουν κάμψεις. Ηταν ένα μεγάλο άλμα για μένα». Πού να ’ξερε ότι το 2020 του επιφύλασσε ένα ακόμα μεγαλύτερο άλμα: για το app, τα έσοδά του, την κοσμοθεωρία του, τον ίδιο. Μεγάλα καράβια, μεγάλες φουρτούνες.

Ειδήσεις σήμερα:

Εδώ «Παπαδημούπολη»: Ποιος «φταίει» που ο αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου αγόρασε 15 διαμερίσματα και τα νοικιάζει σε ΜΚΟ;

Επιστολή του Γερμανού εισαγγελέα στους γονείς της μικρής Μαντλίν: Είναι νεκρή

Προκλητικός Ομέρ Τσελίκ: Οι Έλληνες υπουργοί Άμυνας είναι προβληματικοί