Ναγκόρνο Καραμπάχ: Καμένη γη μετά τη συμφωνία- Οι κερδισμένοι και οι χαμένοι

Η λήξη των εχθροπραξιών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και η ανάδειξη του Αζερμπαϊτζάν ως νικήτρια δύναμη, όπως τουλάχιστον προκύπτει με βάση τη συμφωνία, 9 σημείων, κατάπαυσης του πυρός που υπεγράφη στις 9 Νοεμβρίου μεταξύ Αζέρων και Αρμενίων, είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή των γεωστρατηγικών δεδομένων σε μία τεράστια περιοχή που εκτείνεται από τον Καύκασο έως την Κίνα, την εμπέδωση μίας νέας τακτικής πολέμου επί του επιχειρησιακού πεδίου και την πλήρη επιβεβαίωση του κανόνα που θέλει ο πιο αδύναμος να είναι και ο μεγάλος χαμένος στον τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι Αρμένιοι εγκαταλείπουν τα εδάφη τους καίγοντας τα σπίτια, τις περιουσίες, τις εκκλησίες τους.

Αν υπάρχει επίσης κάτι ακόμη που προέκυψε μέσα από τον σύντομο πόλεμο μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας όμως και το οποίο αφορά άμεσα και την Ελλάδα, είναι η ενίσχυση της επιρροής της Τουρκίας σε μια σειρά από κράτη που κατοικούνται από τουρκόφωνους πληθυσμούς κατά μήκος του λεγόμενου «Δρόμου του Μεταξιού». Πλέον, μέσω της συγκεκριμένης συμφωνίας, η Τουρκία, αθέατος πρωταγωνιστής των εξελίξεων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και κινητήριος μοχλός της επικράτησης του Αζερμπαϊτζάν επί της Αρμενίας, αποκτά μία ανεμπόδιστη από εδάφους πρόσβαση σε όλα τα κράτη που συνδέονται με συγγενικούς δεσμούς μαζί της, όπως είναι, μεταξύ άλλων, το Τουρκμενιστάν, το Κιρζικιστάν και το Καζακστάν, αγγίζοντας μέσω της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουϊγούρων μέχρι και τις δυτικές επαρχίες της Κίνας. 

Αρμένιοι «αποχαιρετούν» την εκκλησία τους πριν αποχωρήσουν από τον τόπο τους που περνά στους Αζέρους:

Ermeniler, #Dadivank'ta Azerbaycan'a terkedilecek yüzlerce yıllık kiliseleriyle vedalaşıyor...
Soru: Bu insanlar neden Azerbaycan yönetimi altında yaşamak istemiyorlar?
Toprakları zorla alabiliyorsunuz ama insanların gönüllerini zorla alamıyorsunuz... İşte bütün mesele. pic.twitter.com/R274XHxJeN

— Recep Maraşlı (@RecepMarasl) November 13, 2020

Επί της ουσίας οι μέχρι τώρα εξελίξεις στην περιοχή του Καυκάσου ρίχνουν νερό στο μύλο και στον μεγαλοϊδεατισμό του τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο μέτρο που αυτός φιλοδοξεί να καταστήσει την Τουρκία μία νέα όσο και συνεχώς ανερχόμενη ευρασιατική δύναμη. «Αν παρατηρήσει κανείς στο χάρτη τα κράτη που βρίσκονται υπό την επιρροή της Άγκυρας θα παρατηρήσει ότι σκίζουν σαν μαχαίρι μία τεράστια περιοχή που ξεκινά από το Αιγαίο και φθάνει μέχρι την Κίνα. Σε αυτό το “μαχαίρι” η λαβή είναι η Τουρκία, η λάμα τα κράτη που κατοικούνται από τουρκογενείς πληθυσμούς και η αιχμή είναι οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί που κατοικούν σε ορισμένες δυτικές επαρχίες της Κίνας» σημειώνουν κύκλοι του υπουργείου Εθνικής Άμυνας που παρακολουθούν την εμφάνιση των νέων δεδομένων στην περιοχή του Καυκάσου.

Τροφοδότες πολεμικού υλικού

Επί της ουσίας σε ό,τι αφορά την ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, η πρώτη που ήταν και η χαμένη της σύρραξης απώλεσε σχεδόν όλα τα εδάφη που είχε πάρει υπό την κατοχή της στην πρώτη μεγάλη διένεξη που είχαν οι δύο χώρες στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Τότε, οι Αρμένιοι υπερέχοντας σε εξοπλισμό έναντι των Αζέρων μπόρεσαν και επιβλήθηκαν στους δεύτερους. Αυτή τη φορά ωστόσο τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Το Αζερμπαϊτζάν εκμεταλλευόμενο τα τεράστια κοιτάσματα φυσικού αερίου που υπήρχαν στο έδαφός του, αναβάθμισε τη γεωστρατηγική θέση και τις συμμαχίες του στην περιοχή, ενώ διέθεσε σημαντικά κονδύλια για την απόκτηση σύγχρονων οπλικών συστημάτων. Παράλληλα η θέση του ενισχύθηκε περαιτέρω από την άμεση ή έμμεση εμπλοκή δύο πολύ σημαντικών χωρών με συμφέροντα στην περιοχή, της Τουρκίας και του Ισραήλ.

Η Τουρκία συνεισέφερε τα μέγιστα, είτε οργανώνοντας τη μεταφορά χιλιάδων ισλαμιστών από τη Λιβύη και τη Συρία στο θέατρο μάχης του Ναγκόρνο Καραμπάχ είτε παρέχοντας αφειδώς πολεμικό υλικό και κυρίως Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη (UAV) προς χρήση από τις Ένοπλες Δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν. Από την άλλη πλευρά το Ισραήλ έχοντας εδώ και χρόνια αναπτύξει στενούς δεσμούς με τους αζέρους στην περιοχή του Καυκάσου, αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί το βασικό τροφοδότη του αζέρικου οπλοστασίου. Όπως προκύπτει με βάση σχετικές δηλώσεις του αζέρου προέδρου Ιλχάμ Αλίεφ η χώρα του μέχρι το 2016 είχε ήδη αγοράσει αμυντικό υλικό από το Ισραήλ συνολικού ύψους 4,85 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα δε με το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI) την τελευταία πενταετία, το εβραϊκό κράτος ήταν ο πρώτος προμηθευτής όπλων στο Αζερμπαϊτζάν, ξεπερνώντας τη Ρωσία, με πωλήσεις άνω των 740 εκατομμυρίων δολαρίων.

Ταυτόχρονα ένας ακόμη παράγοντας με αμφίσημο όμως ρόλο στα δρώμενα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν ο ρωσικός, οπλικά συστήματα του οποίου να επισημάνουμε πως έχουν στην κατοχή τους και οι δύο χώρες. Παρά το γεγονός ότι η Μόσχα είχε έντονη στρατιωτική παρουσία στην Αρμενία, φυλάσσοντας μάλιστα με δικές της δυνάμεις τα τουρκορμένικα σύνορα, ο διαμεσολαβητικός της ρόλος φαίνεται πως έγειρε καθοριστικά την πλάστιγγα υπέρ του Αζερμπαϊτζάν, χώρα με περισσότερα γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα ως προς τα ρωσικά συμφέροντα σε σχέση με την Αρμενία. Πρόκειται για μία οπτική που δεν κάμφθηκε ούτε από την κατάρριψη ενός ρωσικού ελικοπτέρου με τρεις επιβαίνοντες από την αζέρικη αεράμυνα, μία μόλις ημέρα πριν την υπογραφή της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Αναλυτές θεωρούν πως μέχρι ενός σημείου η συγκεκριμένη στάση της Μόσχας υπαγορεύθηκε και από τα φιλοδυτικά ανοίγματα που έκανε ο πρόεδρος της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν.

Συμφωνία

Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας έβαλε τέλος σε μία σύρραξη που διήρκεσε 44 ημέρες και η οποία άφησε πίσω της περισσότερους από 4000 νεκρούς, περίπου 8000 τραυματίες, δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες και πολλά κατεστραμμένα πολιτιστικά μνημεία και αστικές υποδομές. Αδιαμφισβήτητα πέρα από το Αζερμπαϊτζάν, ως μεγάλοι κερδισμένοι της σύγκρουσης εμφανίστηκαν επίσης οι ρώσοι και οι τούρκοι. Με βάση τη συγκεκριμένη συμφωνία η παραχώρηση εδαφών στο Αζερμπαϊτζάν θα επιβλέπεται από 1.960 ρώσους στρατιώτες (θα υποστηρίζονται από 90 τεθωρακισμένα και 380 οχήματα) που απαρτίζουν την ειρηνευτική δύναμη η οποία έχει ήδη αναπτυχθεί στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Μέσω της συγκεκριμένης δύναμης η Μόσχα κατάφερε να αποτελέσει εγγυήτρια δύναμη της ειρήνης ανάμεσα στις δύο χώρες, εξασφαλίζοντας μέσω των στρατιωτών της ότι το Ναγκόρνο Καραμπάχ θα έχει μια προστατευόμενη οδική σύνδεση με την Αρμενία και ότι το Αζερμπαϊτζάν θα έχει μια προστατευόμενη επικοινωνιακή και οδική σύνδεση με τον αζερικό θύλακα του Ναχτσιβάν. Η εν λόγω συμφωνία πρακτικά επικυρώνει τις στρατιωτικές νίκες και τα εδαφικά κέρδη των αζερικών δυνάμεων, στην κατοχή των οποίων παραδίδονται οι περιοχές Λασίν, Κελμπαγιάρ, Αγκντάμ και Γκαζάχ που μέχρι πρότινος κατείχαν οι αρμένιοι. Την ίδια στιγμή Μόσχα και Άγκυρα βρίσκονται σε αγαστή συνεργασία, συζητώντας γύρω από τον καθορισμό της επόμενης ημέρας στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, μόλις χθες στην Άγκυρα ολοκληρώθηκε ένας ακόμη κύκλος τεχνικών συνομιλιών μεταξύ των στρατιωτικών αντιπροσωπειών Τουρκίας και Ρωσίας με αντικείμενο τις εργασίες που θα πραγματοποιηθούν μετά τη συμφωνία της κατάπαυσης του πυρός στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Σύμφωνα με τούρκους αναλυτές η πρόβλεψη, από τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, διάνοιξης διαδρόμου, ο οποίος θα συνδέει την επαρχία του Ναχιτσεβάν οδικώς με το Αζερμπαϊτζάν, αλλάζει τα γεωπολιτικά δεδομένα της περιοχής υπέρ της Άγκυρας, αφού η συγκεκριμένη επαρχία συνορεύει με την Τουρκία και άρα πλέον θα υπάρχει απευθείας οδική σύνδεση μεταξύ της τουρκικής και της αζερικής πρωτεύουσας (Μπακού).

Ο ρόλος των τουρκικών drones

Η εμπλοκή της Άγκυρας ως προς τη νίκη των αζέρων επί των αρμενίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν καθοριστική. Παράλληλα όμως, σύμφωνα με κύκλους του Πενταγώνου, μέσα από το θέατρο του πολέμου καταδείχθηκαν ορισμένα σημαντικά συμπεράσματα τα οποία η ελληνική πλευρά θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της. « Η αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας στην περιοχή της Κασπίας, αναγκαστικά θα πρέπει να αφυπνίσει κι εμάς προς αυτή την κατεύθυνση. Η δράση γεννά αντίδραση και στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο πως θα υπάρξουν δυνάμεις που θα θελήσουν να αντιταχθούν σε αυτή την τουρκική προσπάθεια. Η χώρα μας θα πρέπει να αναλάβει όλες τις απαραίτητες διπλωματικές πρωτοβουλίες προκειμένου αν είναι δυνατόν, να ηγηθεί αυτού του αντιτουρκικού μπλοκ που θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι θα δημιουργηθεί στη συνέχεια» επισημαίνουν οι ίδιοι κύκλοι προσθέτοντας παράλληλα πως ένα ακόμη στοιχείο που ανέδειξε η σύρραξη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ σχετίζεται και με τον καίριο ρόλο που διαδραμάτισαν τα Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη και των drones επί του επιχειρησιακού πεδίου. « Η εκτενής χρήση UAV στο θέατρο της μάχης, έδειξε ότι οι τούρκοι δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα και αξιοποιούν στο έπακρο τις τεχνολογικές και πολεμικές δυνατότητες των κάθε είδους drones αποκτώντας πολύτιμη εμπειρία και πείρα γύρω από τις δυνατότητές τους. Επί τους ουσίας στο Ναγκόρνο Καραμπάχ φάνηκε ότι η Τουρκία βρίσκεται στην πρωτοπορία αναφορικά με τη χρήση αυτών των οπλικών συστημάτων, ενσωματώνοντάς τα ως τακτικό όπλο στις Ένοπλες Δυνάμεις της και αξιοποιώντας το ως τέτοιο» καταλήγουν.

Είναι άλλωστε γνωστό πως τα τελευταία χρόνια ο τουρκικός στρατός εμφανίζεται να χρησιμοποιεί σε όλο και μεγαλύτερους αριθμούς, αλλά και σε εύρος επιχειρήσεων, τα Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη (UAV) τα οποία έχει αναπτύξει σε όλα τα «θερμά» ή «ψυχρά» μέτωπα που έχει ανοίξει, από τη Ν.Α Μεσόγειο και τη Συρία, μέχρι τη Λιβύη και εσχάτως στα σύνορα Αζερμπαιτζάν – Αρμενίας, όπου και τα αξιοποίησε σε βάρος της δεύτερης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών, η Τουρκία έχει αναπτύξει ένα διευρυμένο δίκτυο βάσεων επιχειρήσεων των UAV που διαθέτει, αρκετές από τις οποίες βρίσκονται είτε κοντά στις ακτές της Μεσογείου (Ιντσιρλίκ, Γκαζιαντέπ), είτε στο Αιγαίο (Δαρδανέλια, Νταλαμάν). Δίπλα σε αυτές τις βάσεις η Άγκυρα φέρεται να έχει δημιουργήσει ειδικές εγκαταστάσεις για την εξυπηρέτηση Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών, σε τουλάχιστον επτά αεροδρόμια, μόνο κατά την τελευταία διετία. Η Τουρκία χρησιμοποίει τα UAV, παράλληλα με τα drones, με τη διαφορά ότι τα πρώτα επειδή είναι σε θέση να φέρουν οπλικά συστήματα και σύγχρονα μέσα υποκλοπών και καταγραφής εικόνας και ήχου, η δράση τους είναι εξαιρετικά πιο επικίνδυνη από τα δεύτερα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις υπάρχουν συνολικά έξι τύποι UAV που επιχειρούν στις τουρκικές Ε.Δ, με δυνατότητες –ανάλογα τον τύπο - να πραγματοποιούν αποστολές αναγνώρισης, επιτήρησης, συλλογής πληροφοριών, αλλά και εξόντωσης εχθρικών στόχων. Πιο συγκεκριμένα πρόκειται για τα  Bayraktar Mini και Bayraktar TB2 της εταιρείας Baykar Makina, τα Anka της Turkish Aerospace Industries, τα Serçe-1 της εταιρείας Aselsan, τα Kargu της εταιρείας STM και τα Karayel SU της Vestel Defence.

Από τους παραπάνω τύπους UAV που χρησιμοποιούν οι τουρκικές Ε.Δ, τα Bayraktar TB2 (περίπου 100) ήταν αυτά που κυρίως χρησιμοποιήθηκαν από τις Ένοπλες Δυνάμεις των αζέρων. Τα Bayraktar μπορούν να φέρουν πυραύλους, έχουν εμβέλεια περίπου 160 χιλ., ενώ η εταιρεία που τα παράγει ανήκει στον Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, γαμπρό του τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καθώς έχει παντρευτεί τη μικρότερη σε ηλικία κόρη του Σουμιγιέ. Να σημειώσουμε πως η αεράμυνα της Αρμενίας, παρά τα πλήγματα που δέχτηκε, φέρεται να κατέρριψε τουλάχιστον 9 τουρκικά Bayraktar κατά τη διάρκεια του ενάμιση μήνα των εχθροπραξιών.