Τα «κρυμμένα» εμβόλια της Astra Zeneca και ο πόλεμος των εμβολίων στην Ευρώπη

Επιδρομή των ιταλικών αρχών σε μονάδα παρασκευής εμβολίων της AstraZeneca κοντά στη Ρώμη όπου εντοπίστηκαν 29 εκατ. δόσεις του σκευάσματός της. Επιβολή ελέγχων ή ακόμα και απαγόρευση στις εξαγωγές εμβολίων που παρασκευάζονται σε ευρωπαϊκό έδαφος και σκληρές εκφράσεις κατά της αγγλο-σουηδικής φαρμακευτικής εταιρείας από μια μεγάλη μερίδα Ευρωπαίων ηγετών. Αυτά είναι τα τελευταία νέα από το μέτωπο του πολέμου ανάμεσα στην Ε.Ε. και την AstraZeneca, το εμβόλιο της οποίας, λόγω της χαμηλής του τιμής και του εύκολου τρόπου αποθήκευσής του, αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο στο ευρωπαϊκό εμβολιαστικό σχέδιο.

Ενημερωμένοι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μια ομάδα επιθεωρητών της ιταλικής αστυνομίας εισέβαλε, το περασμένο Σαββατοκύριακο, σε μια εγκατάσταση παρασκευής και αποθήκευσης εμβολίων της AstraZeneca στην πόλη Ανάγνι, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Ρώμη. Οι καραμπινιέροι ανακάλυψαν έναν κρυμμένο θησαυρό 29 εκατ. δόσεων του εμβολίου της αγγλο-σουηδικής φαρμακευτικής, που αντιστοιχούσε στο σύνολο σχεδόν των εμβολίων που η εταιρεία έχει υποσχεθεί να παραδώσει μέχρι στιγμής στην Ε.Ε.

Η AstraZeneca ενημέρωσε τις ιταλικές αρχές ότι τα εμβόλια αυτά παρέμεναν αποθηκευμένα μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες «ποιοτικού ελέγχου» και διαβεβαίωσε την Ε.Ε. ότι 13 εκατ. δόσεις προορίζονταν για το διεθνές πρόγραμμα Covax που διανέμει εμβόλια κυρίως σε φτωχές και μεσαίου εισοδήματος χώρες και οι υπόλοιπες 16 εκατ. δόσεις θα αποστέλλονταν σε κράτη-μέλη της Ε.Ε.

Παρόλο που η κινηματογραφική αυτή επιδρομή που πραγματοποιήθηκε κατʼ εντολήν της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε ως βασικό στόχο να δείξει στην AstraZeneca ότι η Ε.Ε. μπορεί να κάνει πράξη τις απειλές της και να απαγορεύσει τις εξαγωγές εμβολίων, αποκαλύπτει επίσης την, σχεδόν, ολοκληρωτική κατάρρευση των σχέσεων μεταξύ της Ε.Ε. και AstraZeneca.

Στα μέσα της εβδομάδας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να σκληρύνει ακόμα περισσότερο τη στάση της ανακοινώνοντας κανόνες περιορισμού ή ακόμα και απαγόρευσης των εξαγωγών εμβολίων σε ορισμένες τρίτες χώρες που καταγράφουν υψηλά ποσοστά εμβολιασμού ή δεν εξάγουν με τη σειρά τους εμβόλια στην Ε.Ε., διακινδυνεύοντας μια νέα κρίση στις ήδη εύθραυστες σχέσεις των Βρυξελλών με το Λονδίνο. Κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης Μαρτίου, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συζήτησαν το φλέγον αυτό ζήτημα με τα περισσότερα αλλά και τα ισχυρότερα κράτη-μέλη, όπως την Ιταλία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, να στηρίζουν την πρόταση της Κομισιόν για απαγόρευση - έλεγχο των εξαγωγών εμβολίων μέχρι οι εταιρείες να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους προς την Ε.Ε.

«Τέλος στην αφέλεια...Υποστηρίζω τη θέσπιση μηχανισμών ελέγχου των εξαγωγών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Υποστηρίζω το γεγονός ότι πρέπει να μπλοκάρουμε όλες τις εξαγωγές όσο οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους προς τους Ευρωπαίους», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν μετά το τέλος της ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής, η οποία πραγματοποιήθηκε μέσω τηλεδιάσκεψης. «Οι Pfizer και Moderna τις τήρησαν. Η AstraZeneca όχι», πρόσθεσε ο ίδιος.

Σε περίπτωση που η Ε.Ε. εφαρμόσει έναν τέτοιο μηχανισμό ελέγχου των εξαγωγών, κάτι που έχει να συμβεί από την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 1970, η Μεγάλη Βρετανία θα είναι ο μεγάλος χαμένος, αλλά ενδέχεται να επηρεαστούν και άλλες χώρες, όπως το Ισραήλ ή ακόμα και ο Καναδάς. Μια εξέλιξη που προκαλεί ανησυχία σε ορισμένα κράτη-μέλη της Ε.Ε., όπως το Βέλγιο και η Ολλανδία -και στα δύο έχουν την έδρα τους μεγάλα εργοστάσια παραγωγής και εξαγωγών εμβολίων- που φοβούνται ότι μια τέτοια απόφαση θα μπορούσε να διαταράξει τις πολύπλοκες διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού και να προκαλέσει αντίποινα από άλλες χώρες. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξήγησε τους λόγους που την οδήγησαν σε αυτή την απόφαση, με την Επίτροπο Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων Στέλλα Κυριακίδου να δηλώνει ότι 19 κράτη-μέλη καταγράφουν σημαντική αύξηση των κρουσμάτων, 15 τεράστια αύξηση των ασθενών που εισάγονται στα νοσοκομεία και άλλα 8 κράτη-μέλη σημαντικό αριθμό θανάτων.

Απέναντι σε μια τέτοια προοπτική, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ε.Ε. προσπάθησαν να βρουν τη χρυσή τομή ανακοινώνοντας μια καταρχήν συμφωνία ώστε «βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα να δημιουργήσουμε μια win-win κατάσταση και να επεκτείνουμε την προσφορά εμβολίων για όλους τους πολίτες μας». Ωστόσο, παρά τη σφοδρή κριτική που δέχεται η Ε.Ε. από σύσσωμο τον βρετανικό Τύπο, επιμένει να βάζει στο στόχαστρο την AstraZeneca. «Βρισκόμαστε στν μετά Brexit εποχή. Δεν μας ενδιαφέρει τι σκέφτεται η βρετανική κοινή γνώμη, αλλά τι σκέφτεται η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη», δήλωσε χαρακτηριστικά Ευρωπαίος αξιωματούχος.

Και σε αυτήν τη δήλωση εντοπίζεται ο λόγος του συνεχιζόμενου πολέμου με την αγγλο-σουηδική φαρμακευτική εταιρεία. Για τους Ευρωπαίους ηγέτες που αντιμετωπίζουν ένα εξαιρετικά δύσκολο τρίτο κύμα της πανδημίας που δοκιμάζει τις αντοχές των εθνικών συστημάτων υγείας και τους αναγκάζει να επιβάλουν εκ νέου περιοριστικά μέτρα, την ώρα που ορισμένα τρίτα κράτη προετοιμάζονται αργά αλλά σταθερά για την επιστροφή σε κάποια μορφής ομαλότητα, είναι δύσκολο να εξηγήσουν πώς γίνεται το 70% όλων των εμβολίων του κόσμου να παράγεται στην Ε.Ε., αλλά τα ίδια τα κράτη-μέλη της να βρίσκονται πίσω στην κούρσα των εμβολιασμών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, περίπου το 10% των πολιτών της Ε.Ε. έχει λάβει την πρώτη δόση ενός εμβολίου, σε σύγκριση με το 40% των Βρετανών και το 25% των Αμερικανών. Η Ε.Ε. με 450 εκατομμύρια πολίτες έχει προς το παρόν στη διάθεσή της 70 εκατ. δόσεις εμβολίων, την ώρα που έχει εξάγει περίπου 40 εκατ. εμβολίων σε άλλες χώρες. Μόλις τις τελευταίες εβδομάδες η Μεγάλη Βρετανία έχει λάβει περίπου 10 εκατ. δόσεις εμβολίων που παρασκευάστηκαν στην Ε.Ε., χωρίς η χώρα να της έχει αποστείλει ούτε ένα εμβόλιο. Ο Καναδάς ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης εμβολίων που παρασκευάστηκαν σε ευρωπαϊκό έδαφος, ενώ και το Ισραήλ λαμβάνει δόσεις από την Ε.Ε., αλλά καθώς βρίσκεται πολύ μπροστά στην κούρσα του εμβολιασμού, θεωρείται χώρα που δεν έχει μεγάλη ανάγκη από περισσότερα εμβόλια.

Παράλληλα οι προβληματικές σχέσεις των «27» με την AstraZeneca έχουν προκαλέσει προβλήματα στην αξιοπιστία του σκευάσματός της, με αποτέλεσμα να καθυστερούν ακόμα περισσότερο τα προγράμματα εμβολιασμού. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από τις 16,6 εκατ. δόσεις που έχει παραδώσει η εταιρεία στην Ε.Ε., έχει χρησιμοποιηθεί μόλις το 55%.

Εκτός όμως από το πρόβλημα εφοδιασμού και της αθέτησης των υποσχέσεων της εταιρείας προς την Ε.Ε., οι Βρυξέλλες έχουν ακόμα και πρόβλημα επικοινωνίας με την AstraZeneca. Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μάρος Σέφκοβιτς, η Κομισιόν αναγκάστηκε να λάβει νομικά μέτρα μόνο και μόνο για να καταφέρει να μιλήσει με τους υπευθύνους της εταιρείας και να τους ζητήσει να εξηγήσουν με σαφή και πειστικά επιχειρήματα τους λόγους για τους οποίους δεν παραδίδουν περισσότερα εμβόλια στην Ε.Ε.