Διώρυγα του Σουέζ: Πώς άλλαξε την ιστορία και την παγκόσμια οικονομία

Η διώρυγα του Σουέζ, είναι από τα έργα εκείνα που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας, αναμορφώνοντας ριζικά τα δεδομένα στην παγκόσμια ναυσιπλοΐα και στη διακίνηση αγαθών.

Το μεγαλόπνοο έργο, μείωσε το χρόνο ταξιδιών από τη Μεσόγειο Θάλασσα προ τα ασιατικά λιμάνια, βάζοντας τέλος στον χρονοβόρο διάπλου της αφρικανικής ηπείρου, μειώνοντας αισθητά χρόνο και κόστος.

Άλλαξε τα δεδομένα στην παγκόσμια ναυσιπλοΐα

Η σημασία της διώρυγας του Σουέζ για την παγκόσμια ναυσιπλοΐα είναι τεράστια. Ενώνοντας τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα δημιούργησε μια πραγματικά εμπορική αρτηρία Ευρώπης - ΝΔ, Νότιας και ΝΑ Ασίας μέχρι Άπω Ανατολή. Η Μεσόγειος έπαψε να είναι μια κλειστή λεκάνη και η Ερυθρά θάλασσα δεν ήταν ένας κλειστός υδάτινος θύλακας, ενώ μια σειρά πόλεων όπως η Μασσαλία, η Γένοβα, η Νάπολη, ο Πειραιάς και η Αλεξάνδρεια γνώρισαν νέα ακμή.

Το συνολικό μήκος της διώρυγας του Σουέζ αγγίζει τα 162 χλμ και αποτελεί τη μεγαλύτερη του κόσμου. Αν μάλιστα προστεθούν τα σημεία αγκυροβολίων και το μήκος της ενδιάμεσης λίμνης, το συνολικό της μήκος φθάνει τα 190 χλμ. Το πλάτος αγγίζει, σε ορισμένα σημεία, τα 160-200 μ. και το βάθος 11,60 μ.

Η διώρυγα διατρέχει κατά διεύθυνση Βορρά - Νότο τον ισθμό του Σουέζ, ενώνοντας τη Μεσόγειο θάλασσα με την Ερυθρά θάλασσα. Αρχίζει από το Πορτ Σάιντ, λιμένα εισόδου στη Μεσόγειο και καταλήγει στον λιμένα Σουέζ που βρίσκεται στο μυχό του ομώνυμου κόλπου της Ερυθράς θάλασσας. Η Μεσόγειος και η Ερυθρά θάλασσα δεν παρουσιάζουν μεταξύ τους υψομετρική διαφορά. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της, η διώρυγα είναι πλεύσιμη κατά μία κατεύθυνση.

Η χρήση της διώρυγας του Σουέζ επιφέρει τις ακόλουθες μειώσεις αποστάσεων:

Η απόσταση Περσικού ή Αραβικού Κ. - Μεσογείου (μέσω Ακρωτηρίου Αφρικής) είναι 10.800 μίλια και Ευρώπης 11.100 μίλια. Μέσω Σουέζ η πρώτη είναι 4.700 μίλια και η δεύτερη 6.400 μίλια.
Η απόσταση Μεσογείου - Δυτικών ακτών Αμερικής είναι 12.000 μίλια, ενώ με χρήση της διώρυγας Σουέζ μειώνεται στα 8.300 μίλια.

Πρώτα σχέδια από τους Φαραώ

Αν και οι σκέψεις διάνοιξης της διώρυγας υπήρχαν από τα αρχαία χρόνια και την εποχή των Φαραώ, εν τούτοις το μεγαλεπήβολο σχέδιο υλοποιήθηκε τον 19ο αιώνα, αλλάζοντας την χάρτη της ναυσιπλοΐας στην ευρύτερη περιοχή.

Οι φαραώ Σέτι Α΄ ή ο Ραμσής Β΄ φέρονται να ήταν οι πρώτοι που σχεδίασαν τον 13ο αιώνα π.Χ., το έργο σύνδεσης του ποταμού Νείλου με την Ερυθρά θάλασσα, χωρίς όμως να προχωρήσει το έργο. Τον 8ο αιώνα π.Χ., επί του Φαραώ Νεκώς, υπήρξαν επίσης σκέψεις για δημιουργία ενός παράλληλου καναλιού με το Νείλο που θα συνέδεε την Ερυθρά Θάλασσα με ένα τμήμα του ποταμού, χωρίς να προχωρήσει η υλοποίηση. Υπήρξαν και άλλες προσπάθειες στη συνέχεια χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Στη νεότερη εποχή, ενδιαφέρον είχαν επιδείξει τόσο ο Γάλλος βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ', όσο και ο Ναπολέων, αλλά τελικά έβαλαν τα σχέδια στον «πάγο» λόγω ενστάσεων των μηχανικών της εποχής.

Τελικά το 1854 ο Γάλλος διπλωμάτης και μηχανικός Κόμης Φερδινάνδος Λεσσέψ έπεισε τον αντιβασιλέα της Αιγύπτου Σαΐντ Πασά για τα οικονομικά οφέλη κατασκευής της διώρυγας, πετυχαίνοντας την ανάθεση κατασκευής του τεράστιου έργου και την εκμετάλλευση για τα επόμενα 99 χρόνια.

Το έργο της διάνοιξης ξεκίνησε στις 21 Απριλίου του 1859 και παραδόθηκε προς χρήση στις 17 Νοέμβρη του 1869, ακριβώς μία δεκαετία αργότερα. Ήτα ένα έργο τιτάνιο, για τα δεδομένα και τα μέσα της εποχής, με το συνολικό του κόστος να φθάνει τα 100 εκατ δολάρια και περισσότερους από 42 χιλ. εργάτες για να ολοκληρωθεί.

Από τα σημαντικότερα προβλήματα ήταν η ελονοσία, οι υψηλές θερμοκρασίας, η υγρασία, οι χαμηλοί μισθοί των εργατών που οδηγούσε στην εγκατάλειψη από τις θέσεις τους, οι επιθέσεις ληστών κ.α.
Στην κατασκευή της διώρυγας συμμετείχαν και Έλληνες Δωδεκανήσιοι από την Κάσο και το Καστελόριζο, κάποιοι από τους οποίους εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην περιοχή. Στο Πορτ Σάιντ, στο Σουέζ και στην Ισμαηλία (Timsah) άνθησαν σημαντικές κασιώτικες παροικίες, με έντονη οικονομική και πολιτιστική παρουσία στην Αίγυπτο του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.

Η πορεία του έργου

Αρχικά κατασκευάστηκε λιμάνι στις εσχατιές της λιμνοθάλασσας Μενζαλέχ για την παραλαβή του μηχανικού υλικού. Επίσης, κατασκευάστηκε αρτοποιείο για τη σίτιση των εργατών, ενώ παράγκες δημιουργήθηκαν γύρω από το λιμάνι για τα γραφεία των μηχανικών και εργατών. Αποτέλεσε έτσι τον πυρήνα του Πορτ Σάιντ.

Για τη μεταφορά πόσιμου νερού δημιουργήθηκε κανάλι από το Νείλο προς την έδρα των συνεργείων. Υπολογίζεται πως καταναλώνονταν καθημερινά 200.000 λίτρα νερού. Χωρίς μηχανικά μέσα ανοίχθηκε ένα πρώτο τμήμα 8 μέτρων πλάτους και 1,20 βάθους, κάτι που διευκόλυνε την άφιξη βυθοκόρων και άλλων σκαφών για τον γενικότερο ανεφοδιασμό.

To μαλακό έδαφος της περιοχής από την λίμνη Τιμσάχ ως το Πορτ Σάιντ διευκόλυνε τις εργασίες. Όμως μεταξύ Τιμσάχ και Αμέρ, και Αμέρ και Σουέζ κάτω από τη ρευστή και μαλακή άμμο το έδαφος αποτελείτο από σκληρά πετρώματα. Οι γιγάντιοι εκσκαφείς κατόρθωναν να μετακινούν 750 κυβικά μέτρα εδάφους, τα οποία άλλοτε χρησιμοποιούνταν για τη διαμόρφωση της όχθης της διώρυγας, άλλοτε ρίχνονταν ή στην ανοιχτή θάλασσα ή χρησίμευαν για τη δημιουργία μόλων και προκυμαιών στο Πορτ Σάιντ και το Σουέζ.

Στις όχθες της λίμνης Τιμσάχ χτίστηκε επίσης μια ακόμα πόλη, συνέπεια της κατασκευής της διώρυγας, η Ισμαηλία.

Η ταραχώδη ιστορία της διώρυγας

Η σπουδαιότητα της διώρυγας του Σουέζ, αντικατοπτρίζεται και από την ταραχώδη ιστορία της Αιγύπτου, που ακολούθησε της κατασκευής της, αφού όποια δύναμη «ήλεγχε» την Αίγυπτο, μπορούσε να ελέγχει και τη Διώρυγα.

Το πραξικόπημα του 1952 και η πτώση του βασιλιά Φαρούκ σήμανε και την αρχή του τέλους της βρετανικής κατοχής. Το 1956 ο Νάσερ κρατικοποίησε τη διώρυγα και ύψωσε τη σημαία της Αιγύπτου στο λιμάνι του Port Said. Kράτησε ωστόσο κλειστή τη διώρυγα μέχρι το 1957.

Δέκα χρόνια αργότερα, κατά τον αραβοϊσραηλινό Πόλεμο των έξι Ημερών η διώρυγα υπέστη σοβαρές ζημιές και έμεινε κλειστή επί χρόνια αλλά με τη διάθεση βυθοκόρων από Έλληνες εφοπλιστές η διώρυγα άνοιξε και πάλι το 1975 .

Αν και διώρυγα του Σουέζ έχει χαρακτηριστεί ως ουδέτερη θάλασσα, ο χαρακτηρισμός αυτός έχει παραβιαστεί δύο φορές πρώτα από την ίδια την Αίγυπτο το 1956 όσο και το 1967 κατά τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο.

Η νέα διώρυγα

Το 2015 ολοκληρώθηκε το νέο κανάλι του Σουέζ, το οποίο επέτρεψε τη ροή πλοίων και στις κατευθύνσεις παράλληλα, καθώς αυξήθηκε το πλάτος της διώρυγας από τα 61 στα 320 μέτρα σε μήκος 35 χιλιομέτρων.

Σημαντική πηγή εσόδων για την Αίγυπτο

Η διώρυγα του Σουέζ αποτελεί μία από τις βασικότερες πηγές της αιγυπτιακής οικονομίας, από τα τέλη που εισπράττει από τη χρήση των δύο πλέον καναλιών που εξυπηρετούν τη διέλευση των πλοίων από τη Μεσόγειο, προς την Ερυθρά Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό.

Σύμφωνα με στοιχεία του Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Ελληνικής Πρεσβείας στο Κάιρο και σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε το Υπουργείο Οικονομικών της Αιγύπτου, μόνο το 2019 τα συνολικά έσοδα ανήλθαν σε 5,5 δισεκ. ευρώ, αυξημένα κατά 40,4% έναντι των προ διετίας εσόδων

Τα πλοία που διέρχονται από τη διώρυγα καταβάλλουν στο αιγυπτιακό δημόσιο τέλη διέλευσης (διόδια) κατά κόρο καθαράς χωρητικότητας που υπολογίζεται με βάση τη «χωρητικότητα διώρυγας Σουέζ» (Suez Canal Tonnage) περίπου 23% παραπάνω των βρετανικών υπολογισμών.

Επίσης τα πλοία υποβάλλονται σε υποχρεωτική πλοήγηση από την είσοδο μέχρι την έξοδό τους. Τα πλοία που διέρχονται σήμερα τη διώρυγα είναι μέχρι 150.000 dwt φορτωμένα, αλλά και μεγαλύτερα εφόσον είναι κενά φορτίου, με επιτρεπτό έτσι βύθισμα.

Ευνόητο είναι ότι τα δεξαμενόπλοια άνω των 150.000 dwt έμφορτα καθώς και εκείνα των 200, 300 και 400 χιλιάδων τόνων παραπλέουν το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος (Cap Route) επιβαρυνόμενα σημαντικά από τη μεγάλη διαφορά απόστασης.

Ειδήσεις σήμερα: 

Lockdown: Τετάρτη ή Πέμπτη οι ανακοινώσεις για λιανεμπόριο και σχολεία

Σκοτώθηκε ο πλουσιότερος άνθρωπος της Τσεχίας - Συνετρίβη το ελικόπτερό του

Πώς η οικονομία έγινε το Βατερλό του Ερντογάν: Η άνοδος, τα σκάνδαλα και η ειρωνεία της ιστορίας