Ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που τα είχε όλα. Η (θεωρητικά) τελευταία Σύνοδος Κορυφής παρουσία της Καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ, του παλαιότερου - και ισχυρότερου- μέλους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, έδωσε μια ακόμα ευκαιρία στην Άγκυρα, καθώς οι δύο πλευρές (σ.σ ΕΕ - Τουρκία) είναι έτοιμες να συζητήσουν την αναθεώρηση της τελωνειακής ένωσης, καθώς και να ξεκινήσουν διαλόγους υψηλού επιπέδου σε τομείς όπως η δημόσια υγεία, η κλιματική αλλαγή και η προστασία του περιβάλλοντος. Το μεταναστευτικό ζήτημα δεν αφορούσε μόνο τις «παραδοσιακές χώρες» του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα, αλλά πλέον και τη Λιθουανία, καθώς η χώρα της Βαλτικής βιώνει ό,τι ακριβώς η Ελλάδα στον Έβρο τον περασμένο χρόνο, με τη γειτονική της Λευκορωσία να απειλεί, ως αντίποινα στις κυρώσεις που της επέβαλε η ΕΕ, να στείλει σε ευρωπαϊκό έδαφος χιλιάδες μεταναστών, κυρίως από το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία.
Στα συμπεράσματα αναφέρεται: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει και απορρίπτει κάθε προσπάθεια τρίτων χωρών για εργαλειοποίηση των μεταναστών για πολιτικούς σκοπούς», τονίζουν στα συμπεράσματα για το μεταναστευτικό που υιοθέτησαν σήμερα οι «27» ευρωπαίοι ηγέτες στις Βρυξέλλες. Οι «27» επισημαίνουν ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης μεταναστών, ως αναπόσπαστο μέρος της εξωτερικής δράσης της ΕΕ. «Ενώ τα μέτρα που ελήφθησαν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη έχουν μειώσει τις συνολικές παράτυπες ροές τα τελευταία χρόνια, οι εξελίξεις σε ορισμένες διαδρομές προκαλούν σοβαρές ανησυχίες και απαιτούν συνεχή επαγρύπνηση και επείγουσα δράση», αναφέρουν στα συμπεράσματά τους και προσθέτουν: «Προκειμένου να αποφευχθεί η απώλεια ζωών και να μειωθεί η πίεση στα ευρωπαϊκά σύνορα, θα πρέπει να ενταθούν οι αμοιβαία επωφελείς εταιρικές σχέσεις και η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης».
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Στο ζήτημα της Τουρκίας και της γενικότερης κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα και η Κύπρος κατάφεραν να καταγράψουν κέρδη στα τελικά συμπεράσματα, καθώς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να επισημάνει ότι η Άγκυρα θα πρέπει να σεβαστεί τη δήλωση της 25ης Μαρτίου 2021 (παράγραφος 3, άρθρα 10 -19), ενώ παράλληλα οι 27 επαναλαμβάνουν ότι δεσμεύονται για μια διζωνική, δικοινοτικής ομοσπονδία στην Κύπρο.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να συνεχίσει την πολιτική του μαστιγίου και του καρότου απέναντι στην Άγκυρα, παρέχοντας μεν υποσχέσεις για μια μελλοντική ενίσχυση της τελωνειακής ένωσης, τονίζοντας παρά ταύτα ότι μια τέτοια εξέλιξη θα πρέπει να έχει ισχύ σε όλα τα κράτη - μέλη της ΕΕ, ήτοι και στην Κυπριακή Δημοκρατία. Παράλληλα οι 27 καλούν την Τουρκία να συμβάλει ώστε να επιλυθούν περιφερειακές κρίσεις υπενθυμίζοντας στον καθεστώς Ερντογάν ότι ο σεβασμός στο κράτος δικαίου και στα θεμελιώδη δικαιώματα αποτελεί βασική προϋπόθεση για κάθε περαιτέρω εξέλιξη στις διμερείς σχέσεις 'Άγκυρας - Βρυξελλών.
Η γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ ενώ προσέρχεται στη σύνοδο κορυφής
Αντικείμενο μεγάλης διαφωνίας υπήρξε και το ζήτημα του ανοίγματος των συνόρων για πολίτες τρίτων χωρών, όπως της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά και της Ρωσίας, καθώς η Καγκελάριος Μέρκελ ουσιαστικά «επέπληξε» κάποια κράτη - μέλη, όπως η Πορτογαλία και η Ελλάδα που είτε έχουν ανοίξει τα σύνορά τους, μονομερώς, σε Βρετανούς πολίτες, είτε δέχονται Ρώσους πολίτες που έχουν εμβολιαστεί με το σκεύασμα Sputnik. Μάλιστα σε αυτό το σημείο η Καγκελάριος Μέρκελ είχε την πλήρη στήριξη του Προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν. Συγκεκριμένα η Γερμανία, με την στήριξη της Γαλλίας, προειδοποίησαν ευθέως τα κράτη - μέλη της ΕΕ που δέχονται χωρίς ελέγχους Βρετανούς πολίτες και πολίτες άλλων τρίτων χωρών όπου εντοπίζεται η μεταλλαγή «Δέλτα», ότι μπορεί να επιβάλουν υποχρεωτικές περιόδους καραντίνας στους δικούς τους πολίτες κατά την επιστροφή στη χώρα τους. Δηλαδή, τα μεσογειακά κράτη θα έπρεπε να επιλέξουν ανάμεσα σε Βρετανούς ή σε Γερμανούς και Γάλλους τουρίστες.
Πάντως οι 27 ηγέτες αποφάσισαν την ενεργοποίηση περιορισμών στις μετακινήσεις για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε δύο περιπτώσεις: σε περίπτωση αύξησης των λοιμώξεων και σε περίπτωση εμφάνισης επικίνδυνων μεταλλάξεων της COVID-19, η ΕΕ θα δύναται να αποφασίζει το κλείσμο των συνόρων σε ταξιδιώτες που θα έρχονται από τρίτες χώρες. Οι συγκεκριμένες αποφάσεις, όπως σημειώνεται στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου για την COVID-19, «θα διευκολύνουν τις ασφαλείς μετακινήσεις ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ.
Παρόλο που δεν είχε συμπεριληφθεί στο αρχικό προσχέδιο συμπερασμάτων, η Ουγγαρία αποτέλεσε για ακόμα μια φορά αντικείμενο εκτεταμένων συζητήσεων, με κάποιες χώρες, κυρίως αυτές της BENELUX (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) να ζητούν τη λήψη αυστηρών μέτρων κατά της Βουδαπέστης, λόγω ενός πρόσφατου νόμου που, σύμφωνα με την πλειονοψηφία των κρατών - μελών. της ΕΕ, εξισώνει την ομοφυλοφιλία με την παιδεραστία. Ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μάρκ Ρούτε έφτασε στο σημείο να ζητήσει επισήμως την έξοδο της Ουγγαρίας από την ΕΕ σε περίπτωση που ο Βίκτορ Όρμπαν δεν πάρει πίσω αυτόν τον νόμο. Σκληρή κριτική άσκησε και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χαρακτηρίζοντας τον εν λόγω νόμο ως «ντροπή» για ένα κράτος - μέλος της ΕΕ.
«Πηγαδάκι» κορυφής στις Βρυξέλλες. Από αριστερά ο πρόεδρος της Λιθουανίας Γκιτάνας Νασέντα, ο πρόεδρος της Βουλγαρίας Ράμεν Ράντεβ, ο πρωθυπουργός της Μάλτας Ρόμπερτ Αμπέλα, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν και ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης
Κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπήρξαν ευθείες επιθέσεις εναντίον του Βίκτορ Όρμπαν κυρίως από τον πρωθυπουργό του Λουξεμβούργου Ζαβιέ Μπετέλ, αλλά και του πρωθυπουργού του Βελγίου Αλεξάντερ ντε Κρο ο οποίος δήλωσε χαρακτηριστικά στον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας ότι «το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν είναι επιλογή, το να είσαι ομοφοβικός είναι». Ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, ομοφυλόφιλος και παντρεμένος με Βέλγο αρχιτέκτονα, επιτέθηκε προσωπικά στον Βίκτορ Όρμπαν, τονίζοντας ότι δεν μπορεί να στιγματίζεται εντός της ΕΕ για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Από την πλευρά του ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας ζήτησε από τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας εάν και εφόσον δεν επιθυμεί να ακολουθεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες να αποχωρήσει από την ΕΕ και να συνάψουν οι δύο πλευρές μια οικονομική σχέση όπως αυτήν με την Ελβετία και την Νορβηγία. «Εσείς αποφασίσατε να είστε μέλος της ΕΕ. Η ΕΕ δεν είναι Σοβιετία. Η συμμετοχή στην ΕΕ είναι εθελοντική. Κανείς δεν σας αναγκάζει να είστε μέλος της. Εφόσον όμως επιλέξατε να είστε, θα σεβαστείτε τους κοινούς μας κανόνες», υπογράμμισε ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα, η χώρα του οποίου ασκεί την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.
Ωστόσο η Πολωνία και η Σλοβενία στάθηκαν στο πλευρό της Ουγγαρίας, κάτι που φέρνει σε δύσκολη θέση τη Χάγη, καθώς οι Κάτω Χώρες κατάφερναν να «περάσουν» από το εθνικό τους κοινοβούλιο το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ, εφόσον όλα τα κράτη - μέλη σέβονται το άρθρο 2 της Συνθήκης της ΕΕ για το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Σκληρή κριτική δέχτηκε η Ουγγαρία και από τον πρωθυπουργό της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι.
Η πρώτη ημέρα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ολοκληρώθηκε χωρίς να πραγματοποιηθεί η καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου της προέδρου φον ντερ Λάιεν και του προέδρου Μισέλ.