Ο «χρυσός των Σκυθών», ένας ανεκτίμητος αρχαιολογικός θησαυρός φυλαγμένος επί δεκαετίες στο Μουσείο της Μελιτόπολης προστέθηκε στην μακρά λίστα της ωμής λεηλασίας και υφαρπαγής του πολιτιστικού πλούτου της Ουκρανίας από την Μόσχα, προκαλώντας ανυπολόγιστο πλήγμα στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
Παρότι οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις είχαν περιοριστεί μέχρι τώρα στο να πλιατσικολογούν αποθήκες σιτηρών, γεωργικές μηχανές και οικοδομικά υλικά, η επέκταση, ωστόσο, των μαζικών κλοπών σε ταυτοτικά στοιχεία του Ουκρανικού έθνους έχει κοστίσει στο ηθικό του δοκιμαζόμενου λαού, όπως και στη διεθνή κοινότητα, ενώ ενισχύει τα επιχειρήματα περί γενοκτονίας του πληθυσμού της Ουκρανίας από τη Ρωσία.
«Ουρανοκατέβατος» χρυσός
Κλείσιμο
Η σχέση των Σκυθών, προγόνων των σημερινών Ουκρανών, με το χρυσό μετρά περισσότερες από τέσσερις χιλιετίες, καθώς αποτέλεσε τον κατεξοχήν μοχλό εξέλιξης για έναν από τους πλέον σημαντικούς πολιτισμούς της αρχαιότητας, στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Οι Σκύθες, λαός πολεμικός και επιδέξιος στο χειρισμό του τόξου και του βέλους, εντοπίζονται για πρώτη φορά να κατοικούν στην περιοχή της Κριμαίας από τον αρχαίο Έλληνα ιστοριογράφο, Ηρόδοτο, ο οποίος «σύστησε» τον τότε γνωστό αρχαίο κόσμο, μέσα από το έργο του «Ιστορίαι». Στο τέταρτο βιβλίο του, ο Ηρόδοτος περιγράφει διεξοδικά τη χώρα και τα ήθη των Σκυθών, με αφορμή την εκστρατεία του Πέρση βασιλιά, Δαρείου, πιάνοντας το νήμα από την αρχή για μια από τις πιο ισχυρές, πολεμικές φυλές της εποχής του.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, «την εποχή που βασίλευαν αυτοί (σ.σ. τα τρία παιδιά του Ταργίταου), έπεσαν στη χώρα των Σκυθών, ουρανοκατέβατα, χρυσά σύνεργα, έν᾽ αλέτρι κι ένας ζυγός και μια σάγαρη και μια κούπα», υποδηλώνοντας την καταλυτική συμβολή που διαδραμάτισαν η γεωργία και ο χρυσός στην εξέλιξη του σκυθικού πολιτισμού. Λαμβάνοντας ακόμα υπόψη το γεγονός ότι οι Σκύθες ήταν πολύ εξασκημένοι στην τέχνη του πολέμου, η επίδοσή τους στα πεδία των μαχών συνοδευόταν από σπουδαία λάφυρα, αυξάνοντας έτσι τον όγκο του χρυσού, που συσσώρευαν ανά τους αιώνες.
Μιμούμενοι τις πρακτικές των Ναζί, ωστόσο, Ρώσοι στρατιώτες απέσπασαν τουλάχιστον 198 χρυσά αντικείμενα από το Μουσείο της Μελιτόπολης, κάποια από τα οποία χρονολογούνται ακόμη και 2.300 χρόνια πριν, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του προσωπικού του Μουσείου να διαφυλάξει το θησαυρό του. Με την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο, το προσωπικό του Μουσείου μετέφερε τα χρυσά αντικείμενα μέσα σε χάρτινες κούτες στο υπόγειο κελάρι του Μουσείου, προκειμένου να παραμείνουν ασφαλή και προστατευμένα μέχρι το πέρας της εισβολής.
Ο «χρυσός της Μελιτόπολης»
Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας, ωστόσο, ομάδα στρατευμάτων με πολυβόλα κατευθύνθηκε προς το «Μουσείο Τοπικής Ειρήνης» της Μελιτόπολης, αποσπώντας τα πλέον πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματά του. Στην επιχείρηση «αποψίλωσης» του Μουσείου προΐστατο ένας άνδρας με στολή εργαστηρίου, φέροντας «μακριές λαβίδες και ειδικά γάντια», με τα οποία απέσπασε τα σκυθικά εκθέματα, ενώ υποδείκνυε προς το ρωσικό στρατό και τυχόν άλλα σημεία εντοπισμού εκθεμάτων. Αφού επιθεώρησαν διεξοδικά τον μοναδικό αρχαιολογικό πλούτο του Μουσείου της Μελιτόπολης, οι Ρώσοι στρατιώτες απέσπασαν τελικά 198 αντικείμενα, μεταξύ των οποίων χρυσά νομίσματα και ένα στέμμα, που χρονολογείται 2.300 χρόνια πριν.
Κρίσιμο ρόλο στην «μάχη» κατά της λεηλασίας του Μουσείου της Μελιτόπολης (που έπεσε στα χέρια των Ρώσων στις αρχές Μαρτίου) έπαιξε η επικεφαλής του, Leila Ibrahimova, η οποία έλαβε σειρά προστατευτικών μέτρων των αρχαιοτήτων, με το ξέσπασμα κιόλας του πολέμου. Για το λόγο αυτό, βίωσε την απαγωγή της από τους Ρώσους και την αντικατάστασή της από διορισμένο Διευθυντή της αρεσκείας του ρωσικού καθεστώτος στο πόστο της.
Αν και «κρύψαμε τα πάντα», όπως δήλωσε η κ. Ibrahimova «με κάποιο τρόπο τα βρήκαν» συμπλήρωσε η ίδια, η οποία επέβλεπε μέχρι τη ρωσική εισβολή μια σπάνια συλλογή περίπου 50.000 εκθεμάτων στο Μουσείο, ανάμεσα στα οποία τα σκυθικά, χρυσά τεχνουργήματα, που αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο του.
Η είδηση του εντοπισμού και της μεταφοράς του αρχαιολογικού θησαυρού τους από τους Ρώσους σκόρπισε οργή και πόνο στους κατοίκους της Μελιτόπολης, όπως περιέγραψε ο Δήμαρχός της. Αναφερόμενος στη βέβηλη κίνηση των Ρώσων, «τα ορκ κατέλαβαν τον Σκυθικό χρυσό μας» γνωστοποίησε ο Δήμαρχος Μελιτόπολης. Καίτοι απαχθείς από τις ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις, ο Ιβάν Φεντόροφ συμπλήρωσε πως «δεν ξέρουμε που τον πήγαν».
Η παραγωγή της Χερσώνας
Η αδηφαγία, η οποία χαρακτηρίζει τα ρωσικά στρατεύματα απέναντι σε αρχαιολογικά ευρήματα και τιμαλφή στην Ουκρανία, δεν περιορίστηκε μόνο στις μουσειακές προθήκες, αλλά διευρύνθηκε και στην κλοπή γεωργικών μηχανημάτων και αγροτικών οχημάτων, ύψους τουλάχιστον 5 εκατομμυρίων ευρώ. Μολονότι οι Ρώσοι στρατιώτες κατηύθυναν το κλεμμένο φορτίο, δηλαδή γεωργικές μηχανές (θεριζοαλωνιστικές και σπαρτικές) 700 χιλιόμετρα μακριά, κάπου έξω από το Γκρόζνι, εντούτοις εκεί αντελήφθησαν αφενός ότι τα μηχανήματα είχαν κλειδωθεί και αφετέρου ότι διέθεταν σύστημα εντοπισμού (GPS), το οποίο κατέγραφε την μέχρι τότε πορεία των αγροτικών μηχανημάτων, με τελικό σταθμό την Τσετσενία.
Απτόητοι, ωστόσο, επί σχεδόν τρεις μήνες οι Ρώσοι στρατιώτες, λεηλατούν με αμείωτο ρυθμό κατοικίες, καλλιέργειες μέχρι και… οικοδομικά υλικά, σε μια προσπάθεια να αποστερήσουν κάθε ζωτικό στοιχείο από τους Ουκρανούς για την επιβίωσή τους. Εκτός από γεωργικά μηχανήματα, μαρτυρίες θέλουν τις δυνάμεις εισβολής να καλοβλέπουν και τα σιτηρά της περιοχής που φυλάσσονται σε σιλό, όταν η συγκεκριμένη περιοχή παράγει εκατοντάδες χιλιάδες τόνους καλλιεργειών σε ετήσια βάση.
Σύμφωνα με το CNN, «οι κατακτητές προσφέρουν στους ντόπιους αγρότες να μοιραστούν τα κέρδη τους κατά 50%. Όμως οι αγρότες που προσπαθούν να εργαστούν σε περιοχές που καταλαμβάνονται από τα ρωσικά στρατεύματα, δεν μπορούν να μετακινήσουν τα προϊόντα τους», αφού ανελκυστήρες και λιμάνια στην Μαύρη Θάλασσα παραμένουν αποκλεισμένα. Οι εκτιμήσεις θέλουν τα ρωσικά στρατεύματα να οδηγούν τα «λάφυρά» τους στην Κριμαία, καθώς ο Δήμαρχος της Μελιτόπολης δημοσίευσε την προηγούμενη εβδομάδα ένα βίντεο που δείχνει μια σειρά φορτηγών να φεύγει από την πόλη, φορτωμένη με σιτηρά.
«Απαιτούμε από τη Ρωσία να σταματήσει την παράνομη κλοπή σιτηρών, να ξεμπλοκάρει τα λιμάνια της Ουκρανίας, να αποκαταστήσει την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και να επιτρέψει τη διέλευση εμπορικών πλοίων», ανέφερε σε αυστηρό ύφος στα κοινωνικά δίκτυα και το Υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας, παράλληλα με την προειδοποίηση ότι η λεηλασία των σιτηρών μπορεί να επιδεινώσει «την επισιτιστική ασφάλεια του κόσμου».
Πληροφορίες που επικαλείται το Reuters, εντοπίζουν την κλοπή σιτηρών στην περιοχή Χερσώνα της νότιας Ουκρανίας, η οποία βρίσκεται κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας και έπεσε πρώτη στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων. Παρότι το Κρεμλίνο διαψεύδει κατηγορηματικά κάθε σχετική πληροφορία, ο Υπουργός Γεωργίας της Ουκρανίας, Mykola Solskyi περιέγραψε πως η κλοπή σιτηρών έχει αυξηθεί τις τελευταίες δύο εβδομάδες.
Τα έργα Τέχνης της Μαριούπολης
Εκτός από την Μελιτόπολη, η «μεγάλη ληστεία» των Ρώσων με «λάφυρο» την ουκρανική πολιτιστική κληρονομιά, επικεντρώθηκε και στην πολύπαθη Μαριούπολη, καθώς αξιωματούχοι του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης γνωστοποίησαν ότι τα ρωσικά στρατεύματα λεηλάτησαν πίνακες, εικόνες και γλυπτά από ένα μουσείο στο λιμάνι της, αποσπώντας «περισσότερα από 2.000 μοναδικά εκθέματα». Ανάμεσά τους πολλά μετάλλια, ένας μοναδικός χειρόγραφος κύλινδρος της Τορά, όπως και το «Ευαγγέλιο του 1811» που επιμελήθηκε το Τυπογραφείο της Βενετίας «για τους Έλληνες της Μαριούπολης».
Συνολικά, περισσότερα από 250 πολιτιστικά ιδρύματα, δεκάδες ορθόδοξες εκκλησίες, εθνικά μνημεία και μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν καταστραφεί από την εισβολή των Ρώσων στις 24 Φεβρουαρίου, με το Κίεβο να κάνει λόγο για πολιτική «γενοκτονίας» από πλευράς της Μόσχας, κατά του ουκρανικού έθνους.
Με εγνωσμένο το ελληνικό ενδιαφέρον για τους ομογενείς στην Ουκρανία, αλλά και την χιλιετή και αδιάλειπτη παρουσία τους στην Μαριούπολη και σε όλη την περιοχή της Αζοφικής, τη λεηλασία των αρχαιολογικών ευρημάτων και των έργων Τέχνης καταδίκασε απερίφραστα η Υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, Λίνα Μενδώνη, κάνοντας λόγο για «αποτρόπαια λεηλασία».
Η δήλωση της Λίνας Μενδώνη:
«Είναι πραγματικά οδυνηρό να παρακολουθούμε, εκτός από τις δραματικές ώρες που ζουν οι πολίτες της Ουκρανίας εξαιτίας της ρωσικής εισβολής, την αποτρόπαια λεηλασία των τεχνουργημάτων των Σκυθών από το Μουσείο της Μελιτόπολης. Είναι λυπηρό ότι η βαρβαρότητα του πολέμου εκδηλώνεται με επιθέσεις στα μουσεία και σε ό,τι εκφράζει το ανθρώπινο πνεύμα και τον πολιτισμό. Όμως δεν είναι η πρώτη φορά που η Ρωσία αντιμετωπίζει με αυτόν τον τρόπο τα έργα τέχνης. Επί δεκαετίες, έπειτα από την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος, ο θησαυρός του Πριάμου από τις ανασκαφές του Σλίμαν μεταφέρθηκε στη Ρωσία για να αποκαλυφθεί πολλά χρόνια αργότερα, το 1993, στο μουσείο Πούσκιν. Καταδικάζουμε απερίφραστα αυτές τις ενέργειες. Ήδη, στο τελευταίο Συμβούλιο των Υπουργών Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο Λουξεμβούργο, ζητήσαμε μέτρα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας, συγκεκριμένα, τη δημιουργία Red List για την αποτροπή της παράνομης διακίνησής τους, τη δημιουργία πλατφόρμας για τη συλλογή πληροφοριών για λεηλασίες και κλοπές πολιτιστικών αγαθών, καθώς και την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη λήψη ad hoc νομικών και θεσμικών μέτρων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας. Η λήψη των μέτρων αυτών είναι πλέον εκτός από αναγκαία και επείγουσα».
