Ώρα για επιστροφή στο γραφείο: Καλή η τηλεργασία, αλλά... τελείωσε

Συθέμελα ταρακουνήθηκε το παγκόσμιο ψηφιακό χωριό με το τελεσίγραφο του μεγιστάνα Ελον Μασκ προς τους εργαζομένους της Tesla. Μέσω των εταιρικών mails τούς κάλεσε να επιστρέψουν στο γραφείο για τουλάχιστον 40 ώρες την εβδομάδα, αλλιώς θα απολυθούν. «Εάν δεν εμφανιστείτε», τους διαμήνυσε, «θα υποθέσουμε ότι έχετε παραιτηθεί». Η νέα πολιτική ξεσήκωσε πολλές αντιδράσεις στο δικό του πλέον Twitter, όπου αρκετοί ακόλουθοί του τον κατηγόρησαν για απαρχαιωμένες αντιλήψεις. Και όντως είναι παράξενο που ο Ελον Μασκ, ο άνθρωπος που οργάνωσε την πρώτη τουριστική πτήση στο Διάστημα, μπήκε στη μηχανή του χρόνου επιστρέφοντας στη 2η Βιομηχανική Επανάσταση του 20ού αιώνα.

Ηταν απλώς μια παροδική νευρική αντίδραση ή έστειλε με αυτό τον τρόπο μήνυμα στους επιχειρηματικούς κολοσσούς να αρχίσουν να μαζεύουν τους εξ αποστάσεως εργαζομένους; Ηρθε πράγματι η ώρα για τη μαζική επιστροφή στα γραφεία μετά τη διετή επικράτηση της τηλεργασίας, η οποία με αφορμή τον COVID-19 κατέκλυσε σαν ένα ακραίο πλημμυρικό φαινόμενο τον κόσμο της εργασίας αλλάζοντας άρδην ό,τι ξέραμε μέχρι σήμερα για τις εργασιακές σχέσεις; Μπορούν οι τηλεργαζόμενοι να αλλάξουν και πάλι τον τρόπο ζωής τους όταν τα δύο προηγούμενα καλοκαίρια είχαν μετατρέψει ακόμα και την ξαπλώστρα της παραλίας σε χώρο εργασίας;

Για να μην αναφερθούμε και στους πληροφορικάριους που κατάφεραν να δουλεύουν για εταιρείες του εξωτερικού με υψηλές απολαβές μένοντας στην Ελλάδα, η οποία, εκτός από τον ήλιο και τη θάλασσα, είχε τουλάχιστον μέχρι πρότινος και φθηνότερο κόστος ζωής.

Τηλεργασία και... σκούτερ

Οι πολιτικές που ακολουθούν οι εταιρείες παγκοσμίως είναι διαφορετικές και σίγουρα όχι τόσο αυταρχικές όσο της Tesla. Η Google, που είχε ανακοινώσει ότι η πολιτική της τηλεργασίας θα συνεχιστεί, το τελευταίο διάστημα προσπαθεί να δελεάσει τους υπαλλήλους της με διάφορα προνόμια προκειμένου να εμφανιστούν στο γραφείο. Το πιο ελκυστικό είναι η παροχή μηνιαίας συνδρομής για ηλεκτρικό σκούτερ, με την προϋπόθεση ότι θα το χρησιμοποιούν για τη μετακίνησή τους προς το γραφείο τουλάχιστον 9 φορές τον μήνα.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η Google ξόδεψε δισεκατομμύρια για την επέκταση των γραφείων της ευελπιστώντας ότι οι υπάλληλοί της θα επέστρεφαν μόλις υποχωρούσε ο ιός, όμως δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιθυμούν να συνεχίσουν να εργάζονται από το σπίτι τους, καθώς, όπως λένε, δεν επηρεάζεται η αποδοτικότητά τους, ενώ σήμερα, αναμφισβήτητα, πολλοί θα έκαναν λόγο και για τα έξοδα μετακίνησης. Μάλιστα ο γίγαντας της αναζήτησης ανακοίνωσε ότι στο εξής θα εφαρμόσει υβριδικό μοντέλο εργασίας όπου οι εργαζόμενοι θα πρέπει να βρίσκονται στο γραφείο τουλάχιστον τρεις ημέρες κάθε εβδομάδα.

Πολλοί κολοσσοί στις ΗΠΑ εφαρμόζουν την πολιτική των παροχών προς το προσωπικό τους προσπαθώντας να συνέλθουν από τη λεγόμενη «μεγάλη παραίτηση», κατά την οποία πέρυσι 4 εκατομμύρια Αμερικανοί εγκατέλειψαν τη δουλειά τους με στόχο τη μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Πώς συνέβη αυτή η μεταστροφή; Οι εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο έμειναν σπίτι τους κατά τη διάρκεια των lockdowns, σκέφτηκαν, «ψυχαναλύθηκαν» και αποφάσισαν ότι προτιμούν την προσωπική τους ευημερία από τη στρεσογόνα καριέρα ακόμα κι αν παρέχει ανταγωνιστικούς μισθούς. Ετσι κι αλλιώς, με τα σημερινά δεδομένα ο πληθωρισμός ροκανίζει και τις πιο ελκυστικές αμοιβές.

Το wellbeing

Το μεταλλαγμένο τοπίο μετά τον κορωνοϊό ανέδειξε ως κυρίαρχη τάση το wellbeing, δηλαδή την ανάγκη ευημερίας στην εργασία, που συνοδεύεται από το υβριδικό μοντέλο εργασίας και το ευέλικτο ωράριο. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ManpowerGroup, σχεδόν οι μισοί εργαζόμενοι λένε ότι είναι διατεθειμένοι να αλλάξουν δουλειά για να πετύχουν την πολυπόθητη ευημερία. Ποια είναι, αλήθεια, τα συστατικά της με βάση τις απαντήσεις; Ευελιξία στο ωράριο ώστε να ασχολούνται και με άλλες δραστηριότητες, δυνατότητα επιλογής συγκεκριμένης βάρδιας (μόνιμο νυχτερινό ωράριο ή απογευματινό), προκειμένου να συνδυάζουν σπουδές ή οικογενειακές υποχρεώσεις, να παίρνουν τα ρεπό τους μαζί και όχι σπαστά, καθώς και να εκπαιδεύονται στο αντικείμενό τους.

Ιδίως οι άνθρωποι της τεχνολογίας δηλώνουν ότι θα προτιμούσαν να παραμείνουν σε ένα περιβάλλον όπου μπορούν συνεχώς να μαθαίνουν και να εξελίσσονται από το να μεταβαίνουν σε άλλον εργοδότη, ακόμα και με υψηλότερο μισθό. Ολος αυτός ο νέος κόσμος της εργασίας που χτίστηκε σταδιακά από το 2020 θα γκρεμιστεί εν μια νυκτί και θα επιστρέψουμε στο παλιό παραδοσιακό μοντέλο του γραφείου; Οχι, σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να συμβεί αυτό, απαντούν οι εταιρείες. Και στην Ελλάδα πώς διαμορφώνονται οι συνθήκες εργασίας τώρα που βγάλαμε και τις μάσκες;

Σε πολλές εταιρείες (call centers, εξυπηρέτηση πελατών, εμπορικές εταιρείες, εκδηλώσεων, εκπαίδευσης) εδώ και καιρό οι εργαζόμενοι έχουν επιστρέψει στα γραφεία τους. Μάλιστα, το ήθελαν και οι ίδιοι από την ώρα που καταργήθηκαν τα περιοριστικά μέτρα. Στις θέσεις τους επέστρεψαν και οι υπάλληλοι του Δημοσίου και των ΔΕΚΟ, ακόμα και όσοι ανήκουν στις λεγόμενες «ευπαθείς ομάδες». Οι τράπεζες ωστόσο εξακολουθούν να απασχολούν τους εργαζομένους των κεντρικών υπηρεσιών με τηλεργασία ή υβριδικά.

Και στο γραφείο, και στο σπίτι

Σε γενικές γραμμές, στον ιδιωτικό τομέα στους κλάδους όπου η τηλεργασία είναι συμβατή (εταιρείες μελετών, τεχνολογίας, εμπορικές, τράπεζες) οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν ήδη υιοθετήσει το υβριδικό εργασιακό μοντέλο που επιτρέπει στους απασχολούμενους να εργάζονται κάποιες ημέρες στο γραφείο και κάποιες στο σπίτι ή σε εναλλακτικό χώρο (καφετέρια, μισθωμένος χώρος συνεργασίας κ.α.). Αυτή η τάση φαίνεται να παραμένει ισχυρή, με μικρές διαφοροποιήσεις ανάλογα με την πολιτική της κάθε επιχείρησης.

Πάντως, καμιά μεγάλη εταιρεία δεν έχει απειλήσει με απολύσεις όσους συνεχίζουν να εργάζονται εξ αποστάσεως. Ειδικά οι νέοι στην Ελλάδα παρά τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν να βρουν δουλειά διαπραγματεύονται με το «καλημέρα» τον ελεύθερο χρόνο τους. «Τους πιτσιρικάδες αλλά και τους μεγαλύτερους έως 35 δεν τους βλέπουμε ποτέ στο γραφείο Δευτέρα και Παρασκευή», μας αναφέρει μάνατζερ εταιρείας μελετών. «Είτε συμπιέζουν τη δουλειά τις ενδιάμεσες ημέρες της εβδομάδας, είτε δουλεύουν με τηλεργασία. Θέλουν ευελιξία και ελεύθερο χρόνο για τα ενδιαφέροντα και τα ταξίδια τους. Ενας εργοδότης με ανοιχτό μυαλό νοιάζεται μόνο να βγει η δουλειά την ώρα που πρέπει. Οι παλιοί ήθελαν να βλέπουν τους υπαλλήλους στο γραφείο 9 με 5, ακόμα κι αν έπαιζαν παιχνίδια στο κομπιούτερ.

Ο κόσμος αλλάζει. Σίγουρα πολλοί θα επιστρέψουν στα γραφεία, αλλά το υβριδικό μοντέλο θα συνεχιστεί ως κυρίαρχη τάση». «Η απόσταση σπίτι - γραφείο παίζει σημαντικό ρόλο όχι μόνο από την πλευρά των εργαζομένων, αλλά και από αυτή των εργοδοτών», επισημαίνει ο κ. Σωτήρης Σταματίου, πρόεδρος του Συνδέσμου Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού Ελλάδας. «Επειδή οι αμοιβές, ιδίως για τους νέους, είναι χαμηλές, ο εργοδότης θα αποφύγει να προσλάβει έναν υπάλληλο των 700 ευρώ, τον οποίο εξαναγκάζει να έρχεται καθημερινά από το Φάληρο στην Κηφισιά. Ξέρει ότι σε πρώτη ευκαιρία θα του φύγει. Το τελευταίο διάστημα πολλοί εργαζόμενοι βάζουν στο τραπέζι και το θέμα του κόστους της βενζίνης. Επαναλαμβάνω, επειδή οι μισθοί είναι χαμηλοί και αν από τα 700 ευρώ τα 200 πάνε για βενζίνη, ο εργοδότης θα επιτρέψει την τηλεργασία όπου αυτή είναι συμβατή».

Aυτή τη στιγμή στα γραφεία συνυπάρχουν τέσσερις γενιές εργαζομένων με διαφορετικές συμπεριφορές: οι baby boomers, οι generation X, οι millennials και οι generation Z. Κυρίαρχη γενιά είναι οι διοικούντες ηλικίας 45-60 ετών που δεν βλέπουν με καλό μάτι την ευελιξία. Πιστεύουν ότι η ώσμωση, η ζύμωση και η αλληλεπίδραση μεταξύ των εργαζομένων φέρνουν καλύτερο αποτέλεσμα. Ωστόσο η νέα γενιά σκέφτεται διαφορετικά. Συνήθισε στην απομόνωση και «δυστροπεί» ακόμα και για τις λίγες ημέρες που πρέπει υποχρεωτικά να πάει στο γραφείο.

Η αποδοτικότητα

Τι λένε οι έρευνες όσον αφορά την αποδοτικότητα των εργαζομένων εξ αποστάσεως; Αν και οι εταιρίες ακολουθούν διεθνή συστήματα αξιολόγησης της τηλεργασίας, το αποτέλεσμα είναι ακόμα δύσκολο να αξιολογηθεί. Αλλες έρευνες δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι που δουλεύουν στο γραφείο έχουν υψηλότερες επιδόσεις και περισσότερες πιθανότητες να προαχθούν από εκείνους που εργάζονται από το σπίτι και άλλες επιβεβαιώνουν ότι οι εργαζόμενοι εξ αποστάσεως ή με υβριδικό χρονοδιάγραμμα αποδίδουν το ίδιο.

Οι υβριδικοί εργαζόμενοι είναι σίγουρα οι προλετάριοι του μέλλοντος που πρέπει να αντιμετωπίσουν μια σκληρή πραγματικότητα, καθώς είναι δύσκολο να ελεγχθεί η εφαρμογή των νόμων για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων από απόσταση. Τα μοντέλα εργασίας αλλάζουν. Φανταστείτε ότι σύντομα, εκτός από την online εργασία, το 30% των θέσεων εργασίας παγκοσμίως θα καταληφθεί από υπαλλήλους ρομπότ που δεν κολλάνε COVID, δεν διεκδικούν αυξήσεις και φυσικά δεν απεργούν! To βέβαιο είναι ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός νέου ψηφιακού κόσμου και ενός νέου τρόπου ζωής που σε πολλά θα θυμίζει ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Μπορεί το παραδοσιακό γραφείο να μην τελείωσε και να διατηρεί την παλιά του αίγλη, αλλά η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι δρόμος χωρίς επιστροφή. Ας πορευτούμε, λοιπόν, συνδυάζοντας το παλιό με το καινούριο και... όπερ έδει δείξαι!