Εικοσιπέντε χρόνια μετά, η Νταϊάνα, η «πριγκίπισσα του λαού» ζει
05.09.202221:40
Το αποτύπωμά της παραμένει εμφανές και ζωντανό στη μοναρχία, στην κοινωνία, στην ποπ κουλτούρα, στην ψυχαγωγία και βέβαια στη φιλόδοξη επίγονό της Μέγκαν, η οποία διεκδικεί με αξιώσεις τη δόξα μιας πεθεράς που δεν γνώρισε, κυρίως ενσαρκώνοντας τον ρόλο του «μαύρου προβάτου» για το Παλάτι
Στις 31 Αυγούστου του 1997, στις 6 το πρωί ακριβώς, ο αναισθησιολόγος Μπρουνό Ριού από το πανεπιστημιακό νοσοκομείο «Πιτί-Σαλπετριέρ» στο 13ο διαμέρισμα του Παρισιού μετέφερε στην οικουμένη την είδηση του θανάτου της λαίδης Νταϊάνα Σπένσερ. Παρά τις προσπάθειες ανάνηψης από το ιατρικό προσωπικό, οι οποίες ήταν επίμονες και διήρκεσαν περί τις πέντε ώρες, η 36χρονη πριγκίπισσα της Ουαλίας υπέκυψε στα θανάσιμα, όπως αποδείχτηκαν, τραύματα από το αυτοκινητικό δυστύχημα που είχε σημειωθεί λίγο μετά τα μεσάνυχτα στην υπόγεια γέφυρα Pont de l’Alma του Παρισιού.
Αν και οι αυτόπτες μάρτυρες που απεγκλώβισαν την Νταϊ- άνα, αφού πρώτα με περίσσευμα αδηφαγίας τη φωτογράφισαν να κείται χωρίς τις αισθήσεις της, από τη θωρακισμένη Mercedes όπου επέβαινε με τον τότε σύντροφό της Ντόντι αλ Φαγέντ, περιέγραψαν πως δεν έφερε εμφανείς τραυματισμούς, στην πραγματικότητα ήταν βαρύτατα χτυπημένη. Οι λεπτομέρειες του ιατροδικαστικού πορίσματος ανέφεραν ακόμα και μετατόπιση, λόγω της σφοδρής σύγκρουσης, της καρδιάς της από την αριστερή στη δεξιά πλευρά του θώρακα. Ο θάνατός της αναμφίβολα συνέβαλε στη μυθολογία της ως γυναίκας-συμβόλου, ωστόσο η αλήθεια είναι ότι η λαίδη Σπένσερ είχε ήδη καταφέρει να αγαπηθεί σε βαθμό ηρωοποίησης όσο ακόμα βρισκόταν στη ζωή - και να μισηθεί, από αριθμητικά λιγότερους, αλλά το ίδιο παθιασμένα.
Στις 29 Αυγούστου του 2022, δηλαδή 9.129 ημέρες μετά το αυτοκινητικό δυστύχημα του Παρισιού, ή αλλιώς δύο ημέρες πριν από την επέτειο των 25 χρόνων από τον θάνατο της Νταϊάνα, η Μέγκαν Μαρκλ επανέλαβε μέσω συνέντευξής της στο «New York» -η οποία αναδημοσιεύτηκε και στο The Cut, το γυναικείας θεματολογίας site του αμερικανικού περιοδικού- την ούτως ή άλλως εκπεφρασμένη απόφασή της να συνεχίσει τον ανένδοτο αγώνα που έχει κηρύξει στα ιερά και τα όσια της βρετανικής μοναρχίας.
Διατύπωσε μάλιστα και μια πρόθεση που για τους περισσότερους ίσως πέρασε στα ψιλά, αλλά στους γραφειοκράτες του Μπάκιγχαμ ακούστηκε λογικά ως απειλή: να επιστρέψει στην αδιαμεσολάβητη επικοινωνία με το «ποίμνιό» της μέσω του Instagram. Πολλοί ήταν εκείνοι που θεώρησαν την απόφαση της Αμερικανίδας ηθοποιού/φιλάνθρωπης/τώρα και podcaster να μιλήσει, καθώς και τον χρόνο που επέλεξε να το κάνει κάθε άλλο παρά τυχαία ή συμπτωματικά. Είπαν ότι πρόθεση της δούκισσας του Σάσεξ ήταν να επισκιάσει τη μνήμη για τη συμπλήρωση ενός τετάρτου του αιώνα από τον χαμό της Νταϊάνα, συνεχίζοντας έτσι το στρατηγικό σχέδιό της για να ακολουθήσει τα βήματα της μητέρας του συζύγου της (βλ. πεθερά) την οποία δεν γνώρισε ποτέ.
Μάταιος κόπος
Θέλει η Αμερικανίδα και πρώτη μιγάδα εξ αγχιστείας συγγενής της βασιλικής οικογένειας της Αγγλίας να υποκαταστήσει την Νταϊάνα με το αντάρτικο που ξεκίνησε κατά της βρετανικής μοναρχίας πριν από δύο χρόνια; Πολλοί θεωρούν πως αναντίρρητα αυτή είναι ή μάλλον ήταν εξαρχής η πρόθεσή της. Συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με την παραπάνω άποψη, η αλήθεια είναι ότι η Μαρκλ μάλλον ματαιοπονεί. Πώς να υποκαταστήσει κανείς κάποια που ακόμα και ένα τέταρτο του αιώνα μετά τον θάνατό της όχι μόνο εμπνέει, αλλά παραμένει εκκωφαντικά παρούσα; Περισσότερο ίσως και απ’ ό,τι αν ζούσε. Σήμερα η λαίδη Σπένσερ που σκοτώθηκε σε ηλικία 36 ετών θα είχε μόλις κλείσει τα 61 της και μάλλον θα διήγε βίο που κάθε άλλο παρά θα τροφοδοτούσε με υλικό βιβλία, σειρές, ταινίες, ντοκιμαντέρ, αφιερώματα, μουσειακές εκθέσεις, άρθρα, ρεπορτάζ, ακόμα και editorials μόδας, περνώντας το μήνυμά της από γενιά σε γενιά.
Η φιλανθρωπία, ο συμπονετικός λόγος για τους ασθενείς δεν ήταν για την Νταϊάνα χόμπι, αλλά τρόπος να εκπέμπει μηνύματα με οικουμενικό αντίκρισμα αναθεωρώντας παγιωμένες αντιλήψεις παρά την ενόχληση του Παλατιού
Για την επέτειο της συμπλήρωσης 25 χρόνων από το αυτοκινητικό δυστύχημα του Παρισιού δεν υπήρξε ειδησεογραφικός οργανισμός -από τη «Washington Post» μέχρι την «El Pais»- που δεν αφιέρωσε χρόνο και χώρο σε εκείνην που πέρασε στην Ιστορία ως η «πριγκίπισσα του λαού» - φράση που χρησιμοποίησε ο τότε πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Τόνι Μπλερ στο συλλυπητήριο μήνυμά του. Ακόμα και σήμερα η 96χρονη βασίλισσα Ελισάβετ, η οποία μετά κόπων και βασάνων πείστηκε να απευθύνει μήνυμα στον βρετανικό λαό πέντε ημέρες μετά τον θάνατο της Νταϊάνα, λογικά δεν θα πιστεύει στα μάτια και τα αυτιά της βλέποντας και ακούγοντας πόσο επίκαιρο παραμένει το λεγόμενο «Diana-effect». Η γυναίκα που ενσάρκωσε το τέλειο «μαύρο πρόβατο» για το παλάτι του Μπάκιγχαμ, πολεμήθηκε, υποσκελίστηκε και υποεκτιμήθηκε εν ζωή αλλά και μετά θάνατον σφράγισε για πάντα τη μοναρχία και την ανάγκασε να εξανθρωπιστεί προκειμένου να επιβιώσει. Κατά κάποιον τρόπο, ο θάνατος της πριγκίπισσας της Ουαλίας έδωσε ξανά ζωή στο βρετανικό Στέμμα.
«The Crown»
Αυτό ωστόσο είναι κάτι που δεν θα αφορούσε παρά μόνο όσους έχουν το προνόμιο -ή την ατυχία- να περνούν τη ζωή τους πίσω από τις κλειστές πόρτες του παλατιού. Η επίδραση της Νταϊάνα υπερβαίνει όμως κατά πολύ έναν θεσμό παλαιότητας και ισχύος 1.200 ετών. Αδιάψευστος μάρτυρας είναι η σειρά «The Crown» του Netflix, η οποία οφείλει εν πολλοίς την επιτυχία της στην αληθοφανή αφήγηση της ζωής της λαίδης Σπένσερ μαζί αλλά και μετά τον πρίγκιπα Κάρολο.
Η αναμονή για την πέμπτη σεζόν που θα κυκλοφορήσει στις 22 Νοεμβρίου και στην οποία οι τηλεθεατές θα παρακολουθήσουν μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους στην ιστορία των Ουίνδσορ, εκείνη της ρήξης ανάμεσα στο ζευγάρι των διαδόχων του θρόνου, είναι μεγάλη. Ειδικά με δεδομένο ότι για το σενάριο συνεργάστηκε η επιστήθια φίλη της Νταϊάνα, η Τζεμάιμα Καν, προτού εγκαταλείψει το καράβι λόγω αγεφύρωτων διαφορών με τον δημιουργό της σειράς και πρώην σύντροφό της Πίτερ Μόργκαν.
Φυσικά, υπάρχει η ταινία «Σπένσερ», που έκανε πρεμιέρα στο περσινό Φεστιβάλ Βενετίας και επίσης εστιάζει στην προβληματική σχέση της λαίδης με τον Κάρολο - συγκεκριμένα στην περίοδο που πήρε την απόφαση να χωρίσουν από τραπέζης και κλίνης, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου για το Παλάτι. Και βέβαια μόλις πριν από λίγες ημέρες κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ «The Princess» από το δίκτυο HBO, μία ακόμα τηλεοπτική αφήγηση για την πριγκίπισσα της Ουαλίας την οποία οι κριτικοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την πιο νηφάλια και ενδιαφέρουσα που έγινε ποτέ. Ναι, τα μεγαλύτερα δίκτυα επενδύουν χρόνο και κυρίως χρήμα στην ιστορία της Νταϊάνα, της γυναίκας που τον γάμο της παρακολούθησαν 750 εκατομμύρια τηλεθεατές το 1981 και την κηδεία της, το 1997, 2,5 δισεκατομμύρια από όλο τον κόσμο.
Η επιλογή των κολοσσών της ψυχαγωγίας μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρείται. Οπως και το γεγονός ότι όλες οι εκδοχές για τον βίο και την πολιτεία της εστιάζουν στο πόσο υπέφερε, απλώς επειδή επέλεξε να κάνει τα πράγματα με τον δικό της τρόπο. Μία από τις πλέον εμβληματικές στιγμές της ήταν το δίχως άλλο η περίφημη χειραψία της με ασθενή που έπασχε από AIDS κατά τη διάρκεια επίσκεψής της σε νοσοκομείο του Λονδίνου το 1987. Σε μια εποχή γεμάτη στρεβλώσεις, fake news και παραπληροφόρηση για τον ιό HIV, η Νταϊάνα με μία κίνησή της κατάφερε να καταρρίψει έναν από τους πιο διαδεδομένους την περίοδο εκείνη μύθους.
Η φιλανθρωπία για εκείνη δεν ήταν χόμπι ή τρόπος να περνά τον άφθονο ελεύθερο χρόνο της, αλλά τρόπος να εκπέμπει μηνύματα με οικουμενικό αντίκρισμα και δυναμική ικανή να αλλάξει νοοτροπίες και να αναθεωρήσει παγιωμένες αντιλήψεις. Εκτός από το φιλανθρωπικό έργο της που είναι μνημειώδες και φυσικά βρήκε πολλούς συνεχιστές αλλά και μιμητές, η ίδια η στάση της Νταϊάνα απέναντι στα πράγματα παραμένει ζωντανή παρακαταθήκη για έναν κόσμο που διαπραγματεύεται ακόμα -ίσως πιο σοβαρά από ποτέ- τις έννοιες της διαφορετικότητας και της συμπερίληψης, συζητά για τη γυναικεία ενδυνάμωση και χειραφέτηση και θέτει στο επίκεντρο θέματα που άλλοτε ήταν ταμπού όπως η ψυχική υγεία.
Η Νταϊάνα ενσάρκωσε το τέλειο «μαύρο πρόβατο» για το Μπάκιγχαμ, αφού δεν συμβιβάστηκε ποτέ με τον ρόλο της πιστής συζύγου στο πλευρό του Κάρολου
Η συνέντευξη
Η λαίδη Σπένσερ τα έθιξε όλα με τη ζωή και το δικό της παράδειγμα. Στην περίφημη συνέντευξή της στο BBC τον Νοέμβριο του 1995, για την οποία, όπως αποδείχτηκε μόλις πέρυσι, χειραγωγήθηκε από τον δημοσιογράφο Μάρτιν Μπασίρ για να παραχωρήσει, η Νταϊάνα έκανε κάτι σχεδόν ανήκουστο για την εποχή της: εμφανίστηκε και μίλησε ως μια πληγωμένη, εύθραυστη, αληθινή γυναίκα που υπέφερε από τη διάλυση του γάμου της και έπασχε, όπως είχε εξομολογηθεί, από βουλιμικά επεισόδια και κατάθλιψη. Με μία και μόνο δημόσια εμφάνισή της έθεσε στο επίκεντρο ζητήματα που δυνητικά απασχολούν έναν μέσο κοινό θνητό και αποδόμησε το στερεότυπο των σιδηρών κυριών που ζουν σε απόρθητα κάστρα, απομονωμένες και σε απόσταση ασφαλείας από τα ζητήματα και τα προβλήματα της αληθινής ζωής.
Αυτό που ένας μέσος διάσημος αναζητά πια λυσσαλέα μέσω του Instagram, να μοιάζει κοινός θνητός, η Νταϊάνα το πέτυχε απλά ούσα ο εαυτός της και πληρώνοντας το τίμημα γι’ αυτό. Με τη ζωή και τη θέση της απέναντι στα πράγματα η λαίδη Σπένσερ κατάφερε να είναι επιδραστική πολύ πριν από την επινόηση του όρου και να παραμένει έτσι, παρότι πολλοί επιμένουν να συνοψίζουν τη ζωή της στη φράση «έζησε σαν σε παραμύθι, πέθανε σαν σε αρχαία τραγωδία». Το πραγματικά απογοητευτικό είναι ότι τα θέματα που έθιξε παραμένουν ακόμα προς συζήτηση.
Γι’ αυτό και με λίγη φαντασία μπορεί κανείς να κάνει εικόνα τη δούκισσα του Σάσεξ να αναπαύεται στον θρόνο της, όπως η δημοσιογράφος που τη συνάντησε για την πολυσυζητημένη συνέντευξη του περιοδικού «New York» και περιγράφει τις δύο πελώριες καρέκλες που έχουν ο Χάρι και η Μέγκαν στο γραφείο-στρατηγείο της έπαυλής τους στο Μοντεσίτο της Καλιφόρνιας, και να ευγνωμονεί τον κόσμο που εξακολουθεί να αντιστέκεται σθεναρά στην αλλαγή, ακόμα και 25 Αυγούστους μετά τον θάνατο της Νταϊάνα.