Βασίλισσα Ελισάβετ: H μονάρχης και 9 Βρετανοί πρωθυπουργοί που έγραψαν ιστορία
Παρά το γεγονός ότι είχε εβδομαδιαίες επαφές με τους πρωθυπουργούς λίγα πράγματα έχουν γίνει γνωστά όσον αφορά τα θέματα συζητήσεων πίσω από τις κλειστές πόρτες
Βανέσσα Στάλη
Τι πίστευε πραγματικά η Ελισάβετγια τους 15 πρωθυπουργούς της; Τί σχέσεις είχαν; Σαφώς, είναι απόδειξη της εξαιρετικής τακτικής της ότι, παρόλο που είχε εβδομαδιαίες συναντήσεις με 15 πρωθυπουργούς στη διάρκεια της βασιλείας της, από τονσερ Γουίνστον Τσώρτσιλ, τον Εντουαρντ Χιθ, τον Τζον Μέιτζορ μέχρι την Λίζ Τρας, λίγα είναι γνωστά για το τί πραγματικά συνέβαινε πίσω από τις κλειστές πόρτες.
Ακόμα κι έτσι, συνδυάζοντας τις φήμες με τη γλώσσα του σώματος μπορεί να υπάρξει μια αρκετά καλή εικόνα για τις σχέσεις της βασίλισσας με εκείνους που διοικούσαν τις κυβερνήσεις της. Αν και οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η βασίλισσα προσωπικά πρέπει να υποστήριζε τους Συντηρητικούς, δεν ήταν καθόλου κομματική - ποτέ ανοιχτά και δημόσια. Δύο μάλιστα από τους αγαπημένους της πρωθυπουργούς ήταν το δίδυμο των Εργατικών Χάρολντ Γουίλσον και Τζέιμς Κάλαχαν, με τους οποίους τα πήγαινε πολύ καλά.
Φυσικά, έπαιξε ρόλο και η ηλικία της βασίλισσας. Ήταν αρκετά νέα ώστε να είναι κόρη των περισσότερων από τους Συντηρητικούς πρωθυπουργούς της δεκαετίας του 1950. Πράγματι, ήταν ακόμη αρκετά νέα ώστε να ήταν εγγονή του Τσόρτσιλ. Τη δεκαετία του 1980, ωστόσο, ήταν και η ίδια γιαγιά. Δεν είναι περίεργο που, σύμφωνα με τα κουτσομπολιά του Παλατιού, πίστευε ότι οΤόνι Μπλερ και ο Ντέιβιντ Κάμερον δεν ήταν και από τους καλύτερους που πέρασαν από τον πρωθυπουργικό θώκο. Η βασίλισσα τα πήγε καλύτερα με τους πρωθυπουργούς που ήταν και άνετοι και φέρονταν με σεβασμό.
Κλείσιμο
Συνολικά, δύσκολα θα μπορούσε να έχει χειρισθεί τα συνταγματικά της καθήκοντα με μεγαλύτερη αυτοπειθαρχία. Πράγματι, σε σύγκριση με την προκάτοχό της, Βικτώρια, η οποία ανακατευόταν και δεν έκρυβε τις προκαταλήψεις της, η Ελισάβετ II ήταν υπόδειγμα πολιτικής ευθύνης. Οι πρωθυπουργοί της, όχι πάντα και όχι τόσο...
ΟΥΙΝΣΤΟΝ ΤΣΩΡΤΣΙΛ
(1951-1955)
Γεννημένος κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Βικτώριας, ο άνθρωπος που κέρδισε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν σχεδόν 80 ετών όταν η 25χρονη Ελισάβετέγινε βασίλισσα και την αντιμετώπισε με στοργή παππού. Κήρυξε μια νέα «Ελισαβετιανή Εποχή» όταν έγινε βασίλισσα, ενώ εκείνη προσφέρθηκε να τον κάνει Δούκα του Λονδίνου.
Οι εβδομαδιαίες συναντήσεις τους ήταν τόσο επιτυχημένες που κρατούσαν δύο ώρες, με το απίθανο ζευγάρι να γελάει και να κουτσομπολεύει για ιπποδρομίες. Ένας αυλικός εκμυστηρεύτηκε ότι οι συναντήσεις τους «ήταν μέσα στα γέλια και ο σερ Ουίνστον συνήθως έβγαινε από την αίθουσα σκουπίζοντας τα μάτια του από τα δάκρυα».
Ερωτηθείσα, δεκαετίες αργότερα, με ποιόν από τους πρωθυπουργούς της είχε απολαύσει περισσότερο τις συναντήσεις τους, η βασίλισσα φέρεται να απάντησε: «Τον Ουίνστον, φυσικά, γιατί ήταν πάντα τόσο διασκεδαστικός». Ο Τσόρτσιλ δεν έκρυψε τη λατρεία του για τη Βασίλισσα. Είπε σε έναν φίλο του ότι «όλοι οι άνθρωποι του κινηματογράφου στον κόσμο, αν είχαν ψάξει σε όλη την υφήλιο, δεν θα μπορούσαν να βρουν κανέναν που να ταιριάζει καλύτερα στο ρόλο».
ΧΑΡΟΛΝΤ ΜΑΚΜΙΛΑΝ (1957-1963)
Θεωρείται ο «πατριάρχης» της πολιτικής του One Nation (σ.σ. ΄Ενα, ενιαίο κράτος) και υποστήριξε τη μεταπολεμική συναίνεση, το κοινωνικό κράτος και την αναγκαιότητα μιας μικτής οικονομίας με κάποιες εθνικοποιημένες βιομηχανίες και ισχυρά συνδικάτα καθώς και τη θέσπιση του ενιαίου κατώτατου μισθού. Η σχέση του με την Βασίλισσα ήταν, μάλλον στον αυτόματο πιλότο. Στην πρώτη τους συνάντηση, όπως έχει γράψει ο ίδιος, ήταν «ευγενική αλλά σύντομη». Εκείνη την εποχή, με το σοκ της κρίσης του Σουέζ να είναι ακόμη πολύ έντονο, της είπε ότι η πρωθυπουργία του μπορεί να διαρκέσει μόνο έξι εβδομάδες. Κράτησε έξι χρόνια.
Στη βασίλισσα άρεσε να ακούει τις ιστορίες του για πολιτικά κουτσομπολιά, ενώ στο ημερολόγιό του έγραφε ότι την έβρισκε «όχι μόνο πολύ γοητευτική αλλά και απίστευτα καλά ενημερωμένη» και έμενε «έκπληκτος από την αντιληπτικότητά της και την κατανόηση κάθε λεπτομέρειας».
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μεγάλο μέρος της βρετανικής αυτοκρατορίας διαλύθηκε. Από πολλές απόψεις αυτό ήταν ένα κοινό έργο, με τον Μακμίλαν να εγκρίνει την αποχώρηση των Βρετανών καθώς η βασίλισσα κράτησε για τον εαυτό της το ρόλο της ως επικεφαλής της Κοινοπολιτείας. Όταν ο Μακμίλαν παραιτήθηκε- για σοβαρούς λόγους υγείας- το 1963, λέγεται πως η βασίλισσα δάκρυσε.
ΧΑΡΟΛΝΤ ΓΟΥΙΛΣΟΝ (1964-70, 1974-76)
Γιος ενός χημικού σε βιομηχανία, από το Χάντερσφιλντ, ο πρωθυπουργός των Εργατικών Ουίλσον δεν θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετικός από τους προκατόχους του, των Τόρις. Αλλά τα πήγε τόσο καλά με τη Βασίλισσα που έγινε ένας από τους αγαπημένους της. Όπως και με τον Τσόρτσιλ, η εβδομαδιαία συνάντησή τους διαρκούσε συχνά δύο ώρες και κάποτε προσκλήθηκε να μείνει μετά τη συνάντηση για ποτό.
Ένθερμος υποστηρικτής της μοναρχίας, ο Γουίλσον συνέτριψε την προσπάθεια του συναδέλφου του των Εργατικών, Τόνι Μπεν, να αφαιρέσει την εικόνα της κεφαλής της βασίλισσας από τα γραμματόσημα της Βρετανίας.
Ο μύθος λέει ότι ο Γουίλσον ανακοίνωσε στη βασίλισσα ότι σχεδίαζε να παραιτηθεί ενώ ο ίδιος και η σύζυγός του φιλοξενούνταν στο Μπαλμόραλ. Η σκηνή ήταν, ο Γουίλσον να ακουμπά τον αγκώνα του στον πάγκο της κουζίνας, όπου η Βασίλισσα, φορώντας ποδιά, έπλενε τα πιάτα και να της λέει τα νέα. Η Βασίλισσα πήγε στην Ντάουνινγκ Στριτ για ένα αποχαιρετιστήριο πάρτι το 1976 — μια κίνηση αβρότητας που προηγουμένως είχε χαρίσει μόνον στον Ουίνστον Τσόρτσιλ.
ΤΖΕΪΜΣ ΚΑΛΑΧΑΝ (1976-79)
Όπως και ο Γουίλσον, ο Κάλαχαν είχε εξαιρετική σχέση με τη βασίλισσα. Ως γιος ενός αρχηγού του Βασιλικού Ναυτικού, και έχοντας υπηρετήσει ο ίδιος στο Ναυτικό, ήταν πατριώτης ως το μεδούλι του. Ο πρωθυπουργός των Εργατικών κράτησε μυστικές τις συζητήσεις που έγιναν στις συναντήσεις του με τη βασίλισσα, αλλά λέγεται ότι όταν ζήτησε τη συμβουλή της για ένα ιδιαίτερα ακανθώδες πολιτικό δίλημμα, εκείνη απάντησε με χιούμορ: «Για αυτό πληρώνεσαι!»
ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΘΑΤΣΕΡ (1979-90)
Η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της βασίλισσας ήταν ένθερμη θαυμάστρια της μοναρχίας και έκανε τόσο βαθειά υπόκλιση στην βασίλισσα που οι βοηθοί του Παλατιού γελούσαν κάτω από τα μουστάκια τους. Αλλά οι σχέσεις τους λέγεται ότι ήταν παγερές και αυτό δεν βελτιώθηκε- υπήρχε μόνον η τυπική ευγένεια.
Σύμφωνα με μέλη του Παλατιού, η βασίλισσα είχε σοκαρισθεί πολύ από την αύξηση της ανεργίας και τις ταραχές σε βρετανικές πόλεις κατά την πρώτη θητεία της Θάτσερ. Στη συνέχεια, το 1986, οι Sunday Times δημοσίευσαν στο πρωτοσέλιδο την είδηση ότι η βασίλισσα ήταν «απογοητευμένη» από τον «αναίσθητη» πρωθυπουργό και φοβόταν ότι η αντίθεση της Θάτσερ στις κυρώσεις κατά της Νότιας Αφρικής θα κατέστρεφε την Κοινοπολιτεία.
Ωστόσο, οι καλώς γνωρίζοντες υποστηρίζουν ότι υπήρχε «ζεστασιά» και από τις δύο πλευρές και όπως ειπώθηκε: «Δεν ήταν φίλες, αλλά υπήρχε τεράστιος σεβασμός για τη δουλειά της μιας και τον ρόλο της άλλης». Πράγματι, όταν η Θάτσερ πήγε στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ για να υποβάλει την παραίτησή της, η βασίλισσα λέγεται ότι της μίλησε τόσο θερμά που έφυγε δακρυσμένη.
Ο λόρδος Πάουελ, σύμβουλος εξωτερικών υποθέσεων της Θάτσερ, είπε για το πάρτι των 80ών γενεθλίων της Θάτσερ: «Θυμάμαι τη Βασίλισσα να παίρνει απαλά την κυρία Θάτσερ από το χέρι και να την οδηγεί στο δωμάτιο, μιλώντας με τους καλεσμένους. Η Μάργκαρετ τότε αποπροσανατολιζόταν και ξεχνούσε, οπότε αυτή ήταν μια εξαιρετική χειρονομία. Αργότερα, όταν η Βασίλισσα ήρθε να αποχαιρετήσει, η λαίδη Θάτσερ απάντησε ότι έπρεπε να φύγει και αυτή. Σε αυτό το σημείο η Αυτής Μεγαλειότητα είπε απαλά: «Ίσως θα έπρεπε να μείνεις Λαίδη Θάτσερ — είναι το πάρτι σου».
Η εργασιομανής Θάτσερ φοβόταν τις προσκλήσεις στο Μπαλμόραλ. Όπως εύστοχα παρατήρησε κάποιος: «Ένα Σαββατοκύριακο στην εξοχή, με αριστοκράτες που τους αρέσει η ιππασία, η σκοποβολή, ο αθλητισμός και τα παιχνίδια είναι για τη Θάτσερ η επιτομή των βασανιστηρίων».
ΤΟΝΥ ΜΠΛΕΡ (1997-2007)
Στην σειρά The Crown, η δραματοποιημένη σχέση μεταξύ του εκσυγχρονιστή των Εργατικών με το φρέσκο πρόσωπο και της 70χρονης τότε βασίλισσας δεν ήταν ποτέ εύκολη.
Όταν η πριγκίπισσα Νταϊάνα σκοτώθηκε το 1997, ο Μπλερ επέμεινε να επιστρέψει η βασιλική οικογένεια από το Μπαλμόραλ για να αντιμετωπίσει τον κόσμο, κάτι που, όπως λέγεται, τρομοκράτησε τη βασίλισσα όπως άλλωστε και η προσπάθεια του Μπλερ να οργανώσει την κηδεία της «πριγκίπισσας του λαού».
Ομως, για να αποδίδονται τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, στη διάρκεια της κηδείας της Νταϊάνας, όταν περνούσε το φέρετρο μπροστά από τη βασίλισσα, εκείνη έσκυψε με σεβασμό το κεφάλι, κίνηση που δεν έχει γίνει ποτέ άλλοτε απ΄αυτήν - άλλωστε το πρωτόκολλο απαιτεί να μην σκύβει ποτέ το κεφάλι η βασίλισσα κι εκείνη το έσπασε, για χάρη αυτής που, επίσης το έσπαγε σε κάθε ευκαιρία...
ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΚΑΜΕΡΟΝ (2010-2016)
Η πρωθυπουργία του οδήγησε τη μοναρχία να σύρεται σε δύο από τις μεγαλύτερες πολιτικές και συνταγματικές κρίσεις στη σύγχρονη ιστορία της.
Όταν οι Σκωτσέζοι ψήφισαν υπέρ της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2014 - αφού η βασίλισσα τους είχε προτρέψει να «σκεφτούν προσεκτικά το μέλλον» - ο Κάμερον είπε στον πρώην δήμαρχο της Νέας Υόρκης ότι η Βασίλισσα «γουργούριζε σαν ευχαριστημένη γάτα» όταν της είπε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, έκφραση για την οποία αργότερα ζήτησε συγγνώμη.
Στη συνέχεια, το 2016, οι εφημερίδες ισχυρίστηκαν ότι η Βασίλισσα υποστήριξε την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ, λέγοντας ότι «δεν καταλαβαίνω γιατί δεν μπορούμε απλώς να αποχωρήσουμε».
ΜΠΟΡΙΣ ΤΖΟΝΣΟΝ (2019-6 Σεπτεμβρίου 2022)
Με την ταραχώδη προσωπική του ζωή και τον κάπως χαοτικό στυλ του, ο Μπόρις Τζόνσον ήταν πάντα απίθανο να είναι ο αγαπημένος του Παλατιού. Η σχέση του με τη βασίλισσα επισκιάστηκε από διαμάχες από την αρχή, καθώς τη συμβούλεψε να διακόψει τις εργασίες του Κοινοβουλίου για περισσότερο από ένα μήνα για να του επιτρέψει να εφαρμόσει τα σχέδιά του για το Brexit.
Παρόλο που οι επικριτές του ισχυρίστηκαν ότι έσυρε τη Βασίλισσα στην πολιτική, μετά από πολλές πολιτικές και συνταγματικές διαμάχες, εξασφάλισε μια νέα συμφωνία για το Brexit από την ΕΕ και κέρδισε με συντριπτική πλειοψηφία σε γενικές εκλογές. Την Τρίτη, αυτή την εβδομάδα, πολύ νωρίτερα από ό,τι φανταζόταν, ο Μπόρις πέταξε με τη σύζυγό του Κάρι στο Μπαλμόραλ και παραιτήθηκε επίσημα από τη θέση του προτελευταίου πρωθυπουργού που όρκισε η Ελισάβετ.
Ίσως το ναδίρ όλων των σχέσεών της με τους 15 πρωθυπουργούς της βασιλείας της να ήταν όταν το γραφείο του Τζόνσον αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη από τη Βασίλισσα, λέγοντας ότι ήταν «βαθιά λυπηρό» που έγινε ένα πάρτι στο Νο 10 της Ντάουνινγκ Στριτ «κατά τη διάρκεια μιας περιόδου εθνικού πένθους» -την παραμονή της κηδείας του πρίγκιπα Φιλίππου.
ΛΙΖ ΤΡΑΣ (Νυν πρωθυπουργός)
Η 15η Πρωθυπουργός της Βασίλισσας, Λιζ Τρας, πέταξε στο Μπαλμόραλ - ενώ η παράδοση θέλει την ορκωμοσία να γίνεται στο Μπάκινγχαμ- για να φιλήσει το χέρι της Ελισάβετ την Τρίτη. Την Πέμπτη η βασίλισσα έφυγε από τη ζωή - δεν το λες και μεγάλη τύχη για την Τρας.
Ίσως ποτέ στην πρόσφατη πολιτική ιστορία δεν υπήρξε πιο εμφανής αντίθεση γενεών. Γεννημένη το 1975, η Τρας ήταν σχεδόν μισό αιώνα νεότερη από την Βασίλισσα. Σε μια εκπληκτική αντανάκλαση της μακροζωίας της Ελισάβετ, ο τελευταίος πρωθυπουργός της -η τρίτη γυναίκα που κατέλαβε το αξίωμα- είχε γεννηθεί σχεδόν 101 χρόνια μετά τον πρώτο της, τον Σερ Γουίνστον Τσώρτσιλ...
Η Εθνική Τράπεζα συμμετέχει στα νέα προγράμματα του Ταμείου Εγγυοδοσίας ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ τα οποία προσφέρουν ευνοϊκή εγγυημένη χρηματοδότηση, με στόχο την ενίσχυση της ρευστότητας του επιχειρηματικού κόσμου και την ανάπτυξη επενδυτικών πλάνων
