Κάρολος Γ΄: Ο... άμπαλος βασιλιάς της Βρετανίας

Κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι ακριβώς θα σκέφτεται ο κάπως αναστατωμένος, αν κρίνουμε από τις πρόσφατες γκάφες, νέος βασιλιάς της Αγγλίας Κάρολος Γ’, καθώς θα αποχαιρετά την αγαπημένη του μητέρα στο ύστατο κατευόδιο. Εκτός από το πένθος, έχει να αντιμετωπίσει και τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπισε η βρετανική μοναρχία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, το μεγαλύτερο στοίχημα γι’ αυτόν είναι να κρατήσει ζωντανή τη θέρμη του κόσμου που έσπευσε κατά χιλιάδες να αποχαιρετήσει τη Βασίλισσά του περιμένοντας υπομονετικά επί ώρες σε ουρές χιλιομέτρων και αποδεικνύοντας ότι ήταν όντως η πιο δημοφιλής μονάρχης στον πλανήτη και μάλιστα επί σειρά ετών.

Ακόμα και τα κλάματα των νεαρών που περίμεναν, επίσης στωικά, για το ύστατο χαίρε στο ιστορικό κέντρο του Μπέλφαστ, εκεί όπου κάποτε μαίνονταν οι μάχες ανάμεσα στον Βασιλικό Στρατό και τους αντάρτες του IRA, έξω από τον καθεδρικό ναό της Αγίας Αννας, είναι η απόδειξη ότι η Ελισάβετ είχε καταφέρει να υπερβεί ακόμα και μίση ετών. Για πρώτη φορά μάλιστα εκπρόσωποι του κόμματος του Σιν Φέιν, όπως ο Αλεξ Μάσκεϊ, που κάποτε είχε φυλακιστεί για συμμετοχή στον ένοπλο του IRA, παρέστησαν στη δοξολογία ακολουθώντας προφανώς το παράδειγμα του άλλοτε ηγέτη τους, επίσης πρώην αντάρτη του IRA, ο οποίος είχε δεχτεί να ανταλλάξει χειραψία με την Ελισάβετ, πριν από δέκα χρόνια κατά την επίσκεψη της στην περιοχή.

Συμφιλιωτικός

Οι πρώτες κινήσεις δεν φανερώνουν μόνο τις φιλειρηνικές προθέσεις του νέου βασιλιά, αλλά και την ανάγκη του να κρατήσει χαμηλά τις εντάσεις, κυρίως, σε πολιτικό επίπεδο. Οι σχέσεις της μοναρχίας με χώρες όπως η Ελλάδα, με την οποία η βασίλισσα Ελισάβετ, λόγω της ιδιόμορφης σχέσης του άνδρα της Φιλίππου, δεν είχε τις καλύτερες σχέσεις, αναμένεται να αναθερμανθούν σημαντικά. Ο Κάρολος δεν έκρυψε ποτέ τα φιλελληνικά του αισθήματα, όπως ήταν αντίστοιχα θετικός απέναντι στην παραδοσιακά εχθρική Γαλλία και τη Γερμανία, με την οποία έχουν ούτως ή άλλως σχέσεις αίματος.

Φυσικά η αποικιοκρατική λογική, με την οποία είναι άμεσα συνυφασμένη η μοναρχία στην Αγγλία, δεν πρόκειται να παύσει και είναι ήδη γνωστές οι επισημάνσεις των τελευταίων ημερών για τον σκοτεινό ρόλο της βασίλισσας Ελισάβετ στην υπόθεση της ΕΟΚΑ Β’ στην Κύπρο. Σε μια περίοδο, όμως, κατά την οποία δεν υπάρχουν πλέον πολεμικές συγκρούσεις, τουλάχιστον στις πρώην βρετανικές αποικίες με τις οποίες η Βρετανία διατηρεί σχέσης ενισχυμένης εποπτείας λόγω Ηνωμένου Βασιλείου, ο Κάρολος εστιάζει σε μια πιο διπλωματική και ένθερμη παρουσία. Ηδη οι κινήσεις του στο Μπέλφαστ, το οποίο εξακολουθεί να διεκδικεί διαφορετική πορεία λόγω Brexit, αποκάλυψαν τις συμφιλιωτικές του τάσεις: όχι μόνο αντάλλαξε φιλοφρονήσεις με τη σημερινή ηγέτιδα του Σιν Φέιν Μαίρη Λου ΜακΝτόναλντ ευχαριστώντας την για τα «θερμά και απίστευτα καλά της λόγια» για την εκλιπούσα βασίλισσα, κάτι πολύ σημαντικό εκ μέρους του αφού ο ίδιος δεν μπόρεσε ποτέ να ξεπεράσει την απώλεια του θείου του λόρδου Μαουντμπάτεν, ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη βομβιστική επίθεση του IRA το 1979, ως αντίποινα στη σφαγή της Ματωμένης Κυριακής το 1972, αλλά προέβη σε μια βαρυσήμαντη δήλωση. Ο λόγος του Καρόλου, ότι πρόκειται να είναι βασιλιάς «όλων των κατοίκων» της Βόρειας Ιρλανδίας, έχει ιδιαίτερη πολιτική χροιά, αφού είναι η πρώτη φορά που μονάρχης απευθύνεται στους αντιπάλους του Ρωμαιοκαθολικούς (στο Μπέλφαστ υπάρχει ακόμα τείχος που τους χωρίζει από τους Προτεστάντες).

Στη λειτουργία μάλιστα στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Αννας στη μνήμη της βασίλισσας, μπροστά από τους επίσημους όπως ο βασιλιάς Κάρολος Γ’, η πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Λιζ Τρας και ο πρόεδρος της Ιρλανδίας Μάικλ Χίγκινς, τις εντυπώσεις έκλεψε μια Ελληνίδα, η Ιρις Φιόνα Νικολάου, η οποία επιλέχθηκε ανάμεσα σε εκατοντάδες υποψηφίους για να τραγουδήσει στην αποχαιρετιστήρια λειτουργία για τη βασίλισσα. Εντυπωσιάζοντας με τη φωνή της, η νεαρή σοπράνο τραγούδησε αποσπάσματα από την «Τραβιάτα», ενώ το όλο γεγονός μεταδόθηκε απευθείας από το BBC.

Οι βρισιές για το μελάνι

Ωστόσο, ο Κάρολος, παρά την εντυπωσιακή υποδοχή, δεν απέφυγε τις γκάφες που έκαναν τον γύρο του κόσμου: κατά την ίδια επίσκεψή του στη Βόρεια Ιρλανδία, στο επιβλητικό κάστρο Χίλσμπορο, την ώρα που υπέγραφε το βιβλίο των επισκεπτηρίων η πένα με την οποία είχε μόλις υπογράψει έσταξε μελάνι στα δάχτυλά του. Μην μπορώντας να κρατήσει στοιχειωδώς και όπως αρμόζει στην ιδιότητά του την ψυχραιμία του, άρχισε δημοσίως τις βρισιές λέγοντας πως «δεν αντέχω αυτό το καταραμένο πράγμα», προσπαθώντας μάταια να απομακρύνει τα υπολείμματα της μελάνης από τα βρόμικα βασιλικά του χέρια.

Η ελαττωματική πένα αντικαταστάθηκε μεν γρήγορα, αλλά ο ίδιος δεν είχε την υπομονή να υπογράψει και έδωσε τη θέση του στη βασιλική σύζυγο. Ωστόσο, παρά τις γκάφες που του καταμαρτυρούν τα media, χωρίς να κρύψουν επίσης τον θυμό τους που ο Κάρολος δεν έδειξε ούτε τον στοιχειώδη σεβασμό στα συμπαθέστατα γιόρκι της βασίλισσας αποφασίζοντας να τα απομακρύνει από το παλάτι, οι γενικότερες χειρονομίες του φανερώνουν την ανάγκη (επανα)προσέγγγισης του κόσμου. Με την απόφασή του να ενώσει τους κατοίκους του βασιλείου και να δείξει ότι είναι απλός και καθημερινός αγκαλιάζοντας τα παιδιά, κάνοντας αστεία με τις κυρίες και χαϊδεύοντας τα σκυλάκια τους (η «Daily Mail» έγραφε ότι είναι η πρώτη φορά που επίσημος μονάρχης προβαίνει σε τέτοια κίνηση) προφανώς αποκαλύπτει μια προσήνεια και μια οικειότητα που ίσως να απουσίαζε από την Ελισάβετ. Παρ’ όλα αυτά, εκείνη κατάφερε διατηρώντας την ίδια στιβαρή εικόνα με τη χαρακτηριστική τσαντούλα και τη μεγάλη συλλογή από καπέλα να προσδώσει μια βαρύτητα στη βασιλεία της που διέφερε κατά πολύ από τους υπόλοιπους μονάρχες, διατηρώντας τα πλέον υψηλά ποσοστά δημοτικότητας και μάλιστα σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.

Γιατί μπορεί στη Μεγάλη Βρετανία, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους «βασιλείς του ποδηλάτου», όπως αποκαλούν τους Ευρωπαίους άνακτες και πρίγκιπες οι Εγγλέζοι, η μοναρχία να μην έχει αμφισβητηθεί ως θεσμός, διατηρώντας αδιανόητα ποσοστά που ξεπερνούν το 74%, αλλά η δημοτικότητα των εκπροσώπων της σταδιακά φθίνει. Ο ίδιος μάλιστα ο Κάρολος στα σχετικά γκάλοπ δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει το 34%, φέροντας ακόμα τα βάρη του θανάτου της Νταϊάνας, αν και οι περισσότεροι μετά την πρόσφατη προβολή του «Crown», που έριξε φως στον ρομαντικό έρωτά του για την Καμίλα, μάλλον έχουν αναθεωρήσει την παλιά τους άποψη.

Οπως και να ’χει, ο νέος βασιλιάς έχει να αντιμετωπίσει έναν θεσμό που δείχνει να είναι συνδεδεμένος με την παράδοση και τη «βαθιά» Αγγλία παρά με τις τάσεις εκσυγχρονισμού και την απόφαση του νέου βασιλιά να συρρικνώσει τη μοναρχία κάνοντας περικοπές όχι μόνο σε έξοδα, αλλά και σε τίτλους. Η πρόσφατη «αποψιλωμένη», όπως γράφτηκε, παρουσία του θρόνου κατά τον εορτασμό του Πλατινένιου Ιωβηλαίου της Ελισάβετ, που περιλάμβανε, εκτός από τον ίδιο τον Κάρολο, την Καμίλα, τον Γουίλιαμ και την Κέιτ, ήταν ενδεικτική για το πόσο έχει συρρικνωθεί ο βασιλικός οίκος σε σχέση με παλαιότερες γιορτές όπου το «παρών» έδιναν άπειροι δούκες και αυλικοί.

Πολλοί βέβαια λένε ότι η απουσία των υπολοίπων μελών της οικογένειας δεν έχει να κάνει, εκτός των άλλων, και με τις εχθρικές σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί ανάμεσά τους, καθώς και με τα πρόσφατα σκάνδαλα του πρίγκιπα Αντριου, που τόσο έβλαψαν τη βελτιωμένη εικόνα που εμφάνιζε τα τελευταία χρόνια το Παλάτι. Εξ ου και όλοι αδημονούν να δουν ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις του Καρόλου αναφορικά με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, όπως με τον μικρότερο αδελφό του Εντουαρντ και τα παιδιά του.

Ολοι όσοι παρακολουθούν τις αποφασιστικές κινήσεις του βασιλιά την τελευταία εικοσαετία, εν αναμονή της διαρκώς αναβαλλόμενης ενθρόνισής του, γνωρίζουν προ πολλού την απόφασή του να συρρικνώσει, όσο μπορεί, τη μοναρχία κι αυτό δεν σημαίνει μόνο περικοπές σε οικονομικό επίπεδο -φτάνοντας μάλιστα να μετακομίσει από το παλάτι του Μπάκιγχαμ, που ήταν και η επίσημη έδρα της βασίλισσας- αλλά και μείωση στον αριθμό του προσωπικού.

Ηδη γράφτηκε ότι απολύθηκαν 100 άτομα προκαλώντας αρκετές αντιδράσεις στα media, ενώ περικοπές αποφασίστηκαν και για διάφορες εκδηλώσεις και πάρτυ, για τα οποία ούτως ή άλλως ο Κάρολος δεν έτρεφε ποτέ κάποια ιδιαίτερη αδυναμία. Στο πλαίσιο του «εκδημοκρατισμού» της μοναρχίας, τον οποίο πρεσβεύει, λέγεται πως προτίθεται να ανοίξει μερικές από τις βασιλικές κατοικίες στο κοινό -κάτι που συνέβη κατά τον εορτασμό του Πλατινένιου Ιωβηλαίου- τουλάχιστον για δύο μήνες τον χρόνο, όπως τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, το κάστρο του Γουίνδσορ, το Σάντριγχαμ Χάουζ στο Νόρφολκ, το Μπαλμόραλ και το αγαπημένο του Μπίρκαλ στη Σκωτία. Προτιμώντας τις εξοχικές κατοικίες που τον έκαναν να βρίσκεται πιο κοντά στη φύση που λατρεύει -είναι γνωστές οι περιβαλλοντολογικές του ανησυχίες- είναι σχεδόν βέβαιο ότι νέος άναξ θα διεκδικήσει τη μεταφορά της μοναρχικής έδρας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα αλλάξει τις καθημερινές του συνήθειες, όπως το να ξυπνάει ξημερώματα, να γυμνάζεται και να βρίσκεται στις 8.45 ακριβώς στο γραφείο του, να μην τρώει σχεδόν ποτέ μεσημεριανό λόγω των συναντήσεων τις οποίες προτιμάει να έχει το μεσημέρι και να παίρνει πάντα, ακολουθώντας τα πρότυπα της Ελισάβετ, το τσάι του στις 5 η ώρα το απόγευμα με τη συνοδεία των απαραίτητων παραδοσιακών scones (μπισκότα με βούτυρο) ή των αγαπημένων του σάντουιτς με σολομό. Οπως όλα δείχνουν, θα εξακολουθήσει να γράφει μακροσκελή γράμματα -αυτά της «μαύρης αράχνης», όπως αποκαλούν τα ορνιθοσκαλίσματά του- και προφανώς, όπως αποκάλυπτε εκτενές ρεπορτάζ της «Washington Post», δεν θα πάψει ποτέ να είναι «ανακατώστρας», μερικές φορές μάλιστα για καλό, παρεμβαίνοντας σε διάφορα πολιτικά θέματα όπως τις αλλαγές στο NHS ή το Προσφυγικό επικρίνοντας τη στάση των Βρετανών.

Σε μία από τις απειράριθμες επιστολές του έχει εναντιωθεί στην κυβερνητική πολιτική αναφορικά με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, διοργανώνοντας τεράστια καμπάνια για υγιεινά γεύματα στα σχολεία και για την αλλαγή των νόμων αναφορικά με το περιβάλλον. Μάλιστα είχε διαφοροποιηθεί από τη μητέρα του τασσόμενος αναφανδόν κατά του κυνηγιού των αλεπούδων ή των σπάνιων ζώων στο οποίο επιδιδόταν για χρόνια η βασιλική οικογένεια χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Ηταν γνωστή η αγάπη της βασίλισσας για το κυνήγι, στο οποίο μάταια προσπαθούσε να παρασύρει τόσο τον Κάρολο όσο και την Νταϊάνα. Εκτός από το κυνήγι, ο βασιλιάς έχει κατά καιρούς διαμαρτυρηθεί και για την παράνομη αλιεία, αλλά και για τις παράνομες μεθόδους τις οποίες μετέρχονται οι κτηνοτρόφοι κατά τη θανάτωση των ζώων.

Τέρμα οι υποκλίσεις;

Στο γενικότερο πλαίσιο εκσυγχρονισμού του θεσμού, ακόμα και των τυπικών παραδόσεων, πολλοί είναι αυτοί που έχουν εκφράσει την ανησυχία για σαρωτικές αλλαγές όπως στην ενδυμασία αλλά και στις τυπικές υποκλίσεις. Η αλήθεια είναι ότι και η βασίλισσα, από τη στιγμή που αναρριχήθηκε στον θρόνο, απαγόρευσε στους υπηρέτες να φοράνε περούκες ή να αρέσκονται σε παλιές τελετουργίες, τις οποίες η ίδια απεχθανόταν θεωρώντας τες χάσιμο χρόνου. Επίσης, φρόντισε να χαλαρώσει τις πιο αυστηρές πτυχές του ενδυματολογικού κώδικα, κάτι που λέγεται ότι θα διευρύνει ο Κάρολος, θέλοντας να αποφύγει εμφανίσεις που θα καταδεικνύουν τη μεγάλη απόσταση προς τον απλό κόσμο, κάτι που έχει καταφέρει, φερ’ ειπείν, η Κέιτ Μίντλετον.

Ωστόσο, λέγεται ότι ο Κάρολος θα διατηρήσει τις υποκλίσεις, κυρίως επειδή το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις μοναρχίες του κόσμου. Εκεί που οι αλλαγές αναμένεται να είναι σαρωτικές και έχουν ήδη προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς στο εσωτερικό της οικογένειας είναι οι τίτλοι, ένα θέμα μέγιστης σημασίας για τη βασιλική οικογένεια. Παρότι δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί αν η Καμίλα θα φορέσει το στέμμα, ωστόσο κρατάει τον επικυρωμένο από την αποθανούσα τίτλο της «βασιλικής συζύγου». Ο ίδιος πάντως ο βασιλιάς προτίθεται να αλλάξει τον ρόλο του ως υπερασπιστή της πίστης σε γενικότερο Υπερασπιστή Πίστης, που φάνηκε και κατά το διάγγελμά του στην επίσημη αγόρευσή του ως βασιλιά, όπου εξέφρασε την ανάγκη να είναι «ο βασιλιάς όλων των Βρετανών». Αυτό τόνισε, όπως προείπαμε, για πρώτη φορά και στο Μπέλφαστ, στους μέχρι πρότινος εχθρούς και αρνητές της βασιλείας πιστούς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Οι φήμες και τα δημοσιεύματα τον θέλουν επίσης να απορρίπτει τον ξεπερασμένο προ πολλού τίτλο της «Αυτοκρατορίας» και αξιώματα όπως το Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, το οποίο λέγεται ότι θα το αντικαταστήσει με την «Αριστεία», ενώ κατά την ίδια λογική θα μετονομάσει το Βασιλικό Ελισαβετιανό σε Βικτωριανό Τάγμα, αποτίοντας φόρο τιμής στην περίφημη βασιλομήτορα Βικτώρια.

Αυτές οι αλλαγές στους τίτλους δεν δείχνουν να προκαλούν προς το παρόν αντιδράσεις. Εκεί όπου υπάρχουν ενστάσεις με τα μέλη της βασιλικής οικογένειας να βρίσκονται εν βρασμώ είναι με τους τίτλους τους, κυρίως επειδή με αυτούς επηρεάζεται το θέμα της διαδοχής. Το ζεύγος Χάρι και Μέγκαν Μαρκλ μπορεί να ένιωσαν ικανοποίηση όταν άκουσαν τον Κάρολο να τους απευθύνει συμφιλιωτικό μήνυμα, αλλά παραμένουν εξοργισμένοι γιατί τα παιδιά τους δεν θα υπόκεινται στο καθεστώς της «Βασιλικής Υψηλότητας», δηλαδή οι πριγκιπικοί τους τίτλοι θα είναι μάλλον τυπικοί. Ετσι ο Αρτσι και η Λίλιμπετ δεν θα είναι επίσημα μέλη της βασιλικής οικογένειας, σε αντίθεση με τα παιδιά του πρίγκιπα Αντριου, Βεατρίκη και Ευγενία.

Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά του Χάρι και της Μέγκαν δεν θα έχουν τα προνόμια που έχουν τα πριγκιπικά τέκνα και θα ζουν και θα κινούνται, στις περισσότερες περιπτώσεις, ως κοινοί θνητοί, ενώ δεν θα μπορούν να διεκδικήσουν και τη διαδοχή. Το ζεύγος φέρεται να έχει εκφράσει ήδη τις αντιρρήσεις του λέγοντας ότι τίθεται ζήτημα ασφάλειας, αφού τα τέκνα τους θα είναι εκτεθειμένα σε κάθε κακόβουλο που θα θέλει μέσω αυτών να βλάψει τη βασιλική οικογένεια. Βέβαια οι πηγές του Παλατιού επιμένουν ότι ο Χάρι και η Μέγκαν θέλησαν να αποποιηθούν τα βασιλικά προνόμια και τις σχέσεις τους με το Παλάτι λέγοντας ότι δεν επιθυμούν πια να συμβάλουν στο πλευρό της βασιλικής οικογένειας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει και ότι δεν δικαιούνται τους επίσημους τίτλους, κάτι που προβλέπουν οι παλιοί, καθιερωμένοι κανόνες του βασιλιά Γεωργίου Ε’.

Στο πλαίσιο όμως του εκσυγχρονισμού του θεσμού, ο Κάρολος προτίθεται να περιορίσει τους περισσότερους από τους καθιερωμένους τίτλους της Βασιλείας και να αρκεστεί σε αυτούς που ήδη προβλέπονται όπως τη μετονομασία της Κάθριν Μίντλετον από δούκισσα του Κέμπριτζ σε πριγκίπισσα της Ουαλίας, όπως λεγόταν και η πριγκίπισσα Νταϊάνα. Η Μέγκαν είναι επίσημα δούκισσα του Σάσεξ και η ίδια είχε υποστηρίξει ότι ο λόγος που δεν θέλει να την αποκαλούν πριγκίπισσα, όπως και τον σύζυγό της, είναι καθαρά ρατσιστικός και έχει να κάνει με την καταγωγή της.

Ωστόσο το βασιλικό περιβάλλον υποστηρίζει πως όταν ο Αρτσι γεννήθηκε, τον Μάιο του 2019, ήταν έβδομος, δηλαδή πολύ χαμηλά, στη γραμμή διαδοχής. Αν και δισέγγονος της βασίλισσας, δεν ήταν πρωτότοκος γιος μελλοντικού βασιλιά, επομένως δεν είχε αυτόματα τον τίτλο του πρίγκιπα. Πράγματα πολύπλοκα αν λάβει κανείς υπόψη του και τις υπόλοιπες τελετουργίες τις οποίες υποχρεούνται να ακολουθούν οι πρίγκιπες, δούκες και βασιλιάδες. Φερ’ ειπείν, ο Κάρολος έχει ήδη γνωστοποιήσει στον μικρότερο αδελφό του Εντουαρντ ότι δεν χρειάζονται οι υπηρεσίες κορδέλας, επιβεβαιώνοντας τις κινήσεις του για αλλαγές στους τίτλους και συρρίκνωση της μοναρχίας.

Το μόνο που λένε ότι κρατάει τον βασιλιά ώστε να περικόψει και άλλα προνόμια, ειδικά ως προς τον Εντουαρντ, είναι η στενή σύνδεση που είχε η Ελισάβετ με τη σύζυγο του Εντουαρντ, Σόφι, που ήταν η μεγάλη της αδυναμία. Το τι θα συμβεί στη συνέχεια αναμένεται να φανεί στην πράξη μετά την κηδεία της βασίλισσας αλλά και στα παρασκήνια. Πάντως η σειρά «The Crown», που φέρνει στο φως όλες τις σχετικές λεπτομέρειες με τον πλέον καλογυρισμένο τρόπο, έχει σταματήσει προς το παρόν τα γυρίσματα σε ένδειξη σεβασμού προς την Ελισάβετ. Εξάλλου, η πραγματικότητα ξεπερνάει πολλές φορές τη σεναριακή φαντασία και αυτό είναι κάτι που οι πρίγκιπες και οι βασιλιάδες το ξέρουν καλύτερα απ’ όλους, εδώ και αιώνες.