Η «ματωμένη μαντίλα» της Μάχσα κλονίζει το καθεστώς του Ιράν

Τεχεράνη, Ταμπρίζ, Βαν, Τατβάν και, τέλος, Aγκυρα. Αυτή είναι η διαδρομή που συνδέει το Ιράν με την Τουρκία μέσω τρένου. Τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα διανύονται σε διάστημα 60 ωρών, με το αντίτιμο του εισιτηρίου να είναι για τους περισσότερους απαγορευτικό. Χρόνος, απόσταση και χρήμα εξανεμίστηκαν, όμως, τις τελευταίες ημέρες. Πώς αλλιώς μπορεί κανείς να εξηγήσει ότι Τουρκάλες αγωνίζονται στο πλευρό των αδελφών τους στο Ιράν.

«Αδελφή». Ετσι αποκάλεσε η Νασίμπ Σαμσάι τη Μάχσα Αμινί και ας μην είχαν γνωριστεί ποτέ οι δυο τους πριν από τον θάνατο της τελευταίας. Κι όμως, πάνω-κάτω στην ίδια ηλικία, η Νασίμπ έκοψε τα μαλλιά της μπροστά από την πρεσβεία του Ιράν στην Κωνσταντινούπολη, κραυγάζοντας το όνομα της άτυχης κοπέλας και έχοντας μια φωτογραφία της σφιχτά στην αγκαλιά της. Η Μάχσα Αμινί επισκεπτόταν την ιρανική πρωτεύουσα την περασμένη Τρίτη όταν τη συνέλαβε η Θρησκευτική Αστυνομία επειδή μια τούφα από τα μαλλιά της εξείχε από το χιτζάμπ.

Η νεαρή κοπέλα ξυλοκοπήθηκε μέσα στο φορτηγάκι της Αστυνομίας κατά τη μεταφορά της στο αστυνομικό τμήμα και μετά από λίγο μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο στο νοσοκομείο, όπου τελικά, την Παρασκευή, η Αμινί έφυγε από τη ζωή. Η εικόνα της Τουρκάλας «αδελφής» Νασίμπ έκανε τον γύρο του κόσμου και δεν άργησε να μετατραπεί σε σύμβολο της κοινωνικής αναταραχής που λαμβάνει χώρα εδώ και αρκετά 24ωρα στο Ιράν και τείνει να πάρει χαρακτηριστικά επανάστασης με το όνομα «η επανάσταση της μαντίλας».

Η Tουρκάλα Νασίμπ περιβαλλόταν από εκατοντάδες άλλες γυναίκες που ζητωκραύγαζαν όσο αυτή μέσα στα νιάτα και την ομορφιά της πέταξε τη μαντίλα και αποκάλυψε τα πλούσια μαλλιά της, τα οποία και πετσόκοψε κοιτώντας ψηλά στον ουρανό. Δεν είναι μόνη. Από την Τεχεράνη μέχρι το Βηρυτό και την Κωνσταντινούπολη χιλιάδες γυναίκες συνεχίζουν να διαμαρτύρονται στους δρόμους για τον βίαιο θάνατο της 22χρονης Αμινί. «Γυναίκες, ελευθερία, ζωή» είναι το σύνθημα που κυριαρχεί. Και όσες δεν μπορούν να ξεχυθούν σπεύδουν στα social media για να εκφράσουν τον πόνο και την οργή τους.

Σε πλατφόρμες, όπως το TikTok, η μία μετά την άλλη -έφηβα κορίτσια, νεαρές αλλά και μεγαλύτερες γυναίκες- στέκονται στην κάμερα σιωπηλές κόβοντας τα μαλλιά τους. Στο πρόσωπο της Αμινί βλέπουν τον εαυτό τους, τις αδελφές, τις μανάδες και τις κόρες τους. «Πήγε στην Τεχεράνη να επισκεφτεί την οικογένειά της. Ελεγα στη μαμά μου ότι άνετα θα μπορούσα να είμαι εγώ στη θέση της, οι αδελφές ή οι εξαδέλφες μου», δήλωσε η 48χρονη Σάρα που ζει στη Γαλλία, με καταγωγή από το Ιράν, το οποίο και επισκέπτεται συχνά.

Πράγματι, η άτυχη 22χρονη κοπέλα ήταν ενθουσιασμένη που θα έφευγε έστω και για λίγες ημέρες από τη μικρή πόλη Σακέζ του ιρανικού Κουρδιστάν για να δει την πρωτεύουσα. Ο πατέρας της περιέγραψε ότι για την κόρη του η ολιγοήμερη αυτή εκδρομή έμοιαζε με ταξίδι στην Disneyland. Αβγαλτη και φοβισμένη, δεν άφηνε λεπτό τον αδελφό της, ο οποίος και τη συνόδευε. Το απόγευμα της περασμένης Τρίτης είχαν μόλις βγει από τον σταθμό του μετρό στο κέντρο της Τεχεράνης. Κανείς από τους δύο δεν πρόλαβε να αντιδράσει, όταν τέσσερις άνδρες με πολιτικά την άρπαξαν από τα μαλλιά, αναγκάζοντας την να μπει στο βαν που ανήκε στην Gasht-e Ershad, γνωστή ως «περιπολία καθοδήγησης».

Πρόκειται για τις περιπολίες της Θρησκευτικής Αστυνομίας που φροντίζει να επιβάλλει τον κώδικα ενδυμασίας των γυναικών, ο οποίος είναι νόμος στην Ισλαμική Δημοκρατία από το 1979. Στους δρόμους των περισσότερων πόλεων του Ιράν βρίσκονται χιλιάδες τέτοιες περιπολίες. Επισήμως δεν ξεπερνούν τις 7.000, αλλά στην πραγματικότητα υπολογίζεται ότι είναι πάνω από 20.000. Χωρίζονται σε ομάδες των έξι ατόμων. Τέσσερις είναι οι άνδρες ντυμένοι στα πολιτικά και έχουν μαζί τους και δύο γυναίκες.

Πρώην μέλος της Αστυνομίας, που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, δήλωσε ότι όταν κάποιος εντάσσεται στη Θρησκευτική Αστυνομία «του λένε ότι ο λόγος για τον οποίο εργάζονται στην Αστυνομία Ηθών είναι για να προστατεύουν τις γυναίκες, γιατί αν αυτές δεν ντύνονται όπως πρέπει, μπορεί να είναι προκλητικές για τους άνδρες και αυτοί μπορεί να τους κάνουν κακό»! Εχουν, μάλιστα, δικαίωμα να συλλαμβάνουν όσες θεωρούν ότι είναι παραβάτες, ακόμα και αν δεν υπάρχει εμφανής λόγος. Είναι εκατοντάδες οι γυναίκες που βρέθηκαν στα κρατητήρια, παρότι δεν είχαν παραβεί κανέναν κανόνα.

Κέντρο κράτησης-κολαστήριο

Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της 22χρονης Αμινί που μεταφέρθηκε στο διαβόητο κέντρο κράτησης Βοζάρα. Μαζί με άλλες γυναίκες που κρίθηκαν ότι παραβίασαν το υποχρεωτικό χιτζάμπ (κάλυμμα του κεφαλιού), επρόκειτο να παρακολουθήσουν μια πεντάωρη διάλεξη για την «απρεπή» εμφάνισή τους. Σύμφωνα με μάρτυρες, η Μάχσα Αμινί έφερε μώλωπες και κακώσεις. Δεν τόλμησε να παραπονεθεί, αν και ήταν εμφανώς καταβεβλημένη. Πρόλαβε να ψελλίσει «θα πέσω» προτού καταρρεύσει στο πάτωμα. Οδηγήθηκε στο νοσοκομείο, όπου και εξέπνευσε λίγο αργότερα. Αμέσως μετά το πρώτο κύμα κατακραυγής που ακολούθησε, η Αστυνομία κυκλοφόρησε ένα αδέξια μονταρισμένο βίντεο, όπου απεικονίζεται η Αμινί να συνομιλεί με μια άλλη γυναίκα. Προσπαθεί να στηριχτεί σε κάτι καρέκλες, αλλά χάνει τις αισθήσεις της. Η επίσημη εκδοχή των Ιρανών αξιωματούχων ήταν ότι η κοπέλα υπέφερε από υποκείμενο νόσημα και πέθανε από καρδιακή προσβολή.

Ο πατέρας της αντέκρουσε την επίσημη εκδοχή, υποστηρίζοντας ότι η κόρη του ήταν υγιέστατη. Μιλώντας σε τοπική ιρανική εφημερίδα εξήγησε ότι «το βίντεο που έδειξαν από το κέντρο κράτησης ήταν εμφανώς μονταρισμένο. Γιατί δεν έδειξαν το βίντεο όπου η κόρη μου βγαίνει από το βαν; Γιατί δεν έδειξαν τι έγινε στους διαδρόμους του κρατητηρίου;». Αποκάλυψε, μάλιστα, ότι δεν του επέτρεψαν να δει την κόρη του παρά την επιμονή του.

Η οικογένεια της Αμινί, όμως, δεν είναι μόνη. Εκατοντάδες χιλιάδες άτομα συνεχίζουν να βγαίνουν στους δρόμους σε τουλάχιστον 31 πολιτείες και στην πρωτεύουσα του Ιράν. Δεκάδες έχουν χάσει τη ζωή τους, χιλιάδες έχουν τραυματιστεί, ενώ σε τριπλάσιο υπολογίζεται ο αριθμός όσων έχουν συλληφθεί. Ο πρόεδρος της χώρας παραμένει ανυποχώρητος. Επιμένει ότι δεν υπήρξε τίποτα μεμπτό. Είναι αυτός, άλλωστε, που διέθεσε έναν τεράστιο προϋπολογισμό για τη διάδοση του χιτζάμπ μέσω σχολείων, τηλεόρασης και δημόσιων εκδηλώσεων. Παρ’ όλα αυτά όλο και πληθαίνουν οι Ιρανές που αψηφούν τους «μεσαιωνικούς», όπως τους χαρακτηρίζουν, κανόνες.

Αυτή τη φορά, «η σπίθα που έβαλε φωτιά στον εύφλεκτο κάμπο» ήταν ένα θα έλεγε κανείς τυχαίο τραγικό περιστατικό, από αυτά, όμως, που οι πρακτικές της Θρησκευτικής Αστυνομίας καθιστούν αναπόφευκτα. Είναι αλήθεια ότι μόλις προέκυψαν οι πρώτες κοινωνικές αντιδράσεις, το καθεστώς συνειδητοποίησε ότι η υπόθεση της 22χρονης Αμινί δεν ήταν από αυτές που μπορούσε να ταξινομήσει και να καταγγείλει ως «δάκτυλο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού» ή ως «σαμποτάζ αντεπαναστατικών δυνάμεων». Ολοι οι Ιρανοί είδαν ότι επρόκειτο για ένα κοινωνικό δράμα το οποίο προκλήθηκε από τον ισλαμικό σκοταδισμό και τη βία που ασκεί σε απλές γυναίκες η Θρησκευτική Αστυνομία, συχνά για ασήμαντη αφορμή.

Η πρώτη αντίδραση του καθεστώτος, λοιπόν, ήταν να εκτονώσει την κοινωνική αντίδραση προβάλλοντας το αφήγημα ότι επρόκειτο ναι μεν για ένα δραματικό γεγονός, για το οποίο όμως δεν είχε ευθύνη η Θρησκευτική Αστυνομία. Οι διαβεβαιώσεις και οι επίσημες δηλώσεις συμπάθειας για τον θάνατο της 22χρονης, όμως, αποδείχθηκαν ανεπαρκείς. Το περιστατικό πυροδότησε το συσσωρευμένο δυναμικό αντίδρασης που μέχρι τότε υπέφωσκε. Οι εξελίξεις, λοιπόν, υποχρέωσαν το θεοκρατικό καθεστώς να καταφύγει στην καταστολή προκειμένου να μη χάσει τον έλεγχο της κατάστασης. Το αποτέλεσμα είναι κάθε μέρα να αυξάνεται ο αριθμός των νεκρών, των τραυματιών και των συλληφθέντων. Κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει ποια θα είναι η κατάληξη.

Το γεγονός ότι δεν πρόκειται για εξέγερση με πολιτικό πρόσημο καθιστά πολύ λιγότερο αποτελεσματική την καταστολή. Το καθεστώς χάνει κάθε ίχνος νομιμοποίησης και στο τμήμα του ιρανικού λαού που είναι αντιαμερικανικό. Στην εξέγερση δεν πρωτοστατούν «εχθροί του Ιράν», αλλά πολίτες του που δεν αντέχουν πια αυτές τις πρακτικές του καθεστώτος, γυναίκες από όλες σχεδόν τις κοινωνικές τάξεις που τις βιώνουν, αλλά και άνδρες που δεν αντέχουν να βλέπουν αγαπημένα τους πρόσωπα να υφίστανται αυτή τη διαρκή θεσμοθετημένη καταπίεση.

Πολιτοφυλακές

Εχοντας συνειδητοποιήσει ότι η κατάσταση έχει ξεφύγει από τον έλεγχό τους, ήδη στους δρόμους έχουν κατέβει οι ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης και της πολιτοφυλακής Basij, γνωστής και ως Οργάνωση για την Κινητοποίηση των Καταπιεσμένων. Δημιουργήθηκε ως παραστρατιωτική εθελοντική πολιτοφυλακή από τον ιδρυτή της Ισλαμικής Επανάστασης, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, το 1979.

Τα περισσότερα μέλη της προέρχονται από φτωχά, αγροτικά περιβάλλοντα και έγιναν διάσημοι για τις επιθέσεις τους με «ανθρώπινα κύματα» κατά των στρατευμάτων του Σαντάμ Χουσεΐν, στον πόλεμο με το Ιράκ το διάστημα 1980-88, οι οποίες είχαν ως στόχο να εξουδετερώσουν τις εχθρικές ιρακινές δυνάμεις με το βάρος του αριθμού τους και ανεξάρτητα από τις υψηλές απώλειες. Το 1981 οι Basij ενσωματώθηκαν στη δομή των Φρουρών της Επανάστασης, της κύριας (παρα-)στρατιωτικής δύναμης που είναι κράτος εν κράτει στο Ιράν και προστάτης των αξιών της Ισλαμικής Επανάστασης. Μετά το τέλος του πολέμου του Ιράν με το Ιράκ το 1988, οι Basij δεν διαλύθηκαν, αλλά συνέχισαν να λειτουργούν ως πολιτοφυλακή που παρέχει στο καθεστώς πρόσθετο ανθρώπινο δυναμικό. Οσο περνάνε οι μέρες εκφράζονται φόβοι για εμφύλιο πόλεμο.

Οι Αρχές ανακοίνωσαν ότι θα κληθεί ο Στρατός στους δρόμους, ενώ κάποιοι φιλοκυβερνητικοί ζητούν ακόμα και την εκτέλεση όσων διαδηλώνουν, τους οποίους χαρακτηρίζουν «κατασκόπους και πιόνια των ξένων δυνάμεων». Πολλοί είναι αυτοί που έχουν χάσει τη ζωή τους απλώς και μόνο επειδή αποφάσισαν να αντιδράσουν. Τραγική περίπτωση η 16χρονη Αμίν Μαχρουφί η οποία σκοτώθηκε από τις ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας. Το βίντεο με τη σορό της και τους ανθρώπους να κλαίνε πάνω από αυτήν κόβει την ανάσα. Ενα μέλος μιας ιρανικής φιλοκυβερνητικής παραστρατιωτικής οργάνωσης μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου στη βορειοανατολική πόλη Μασχάντ. Το πρακτορείο ειδήσεων Tasnim ανέφερε ότι ένα ακόμα μέλος των Basij σκοτώθηκε στην πόλη Κασβίν από πυροβολισμό που προκλήθηκε από «ταραχοποιούς και συμμορίες».

Κλίμα τρομοκρατίας

Εκτός από τους νεκρούς, εκατοντάδες, ακόμα και χιλιάδες είναι εκείνοι που συνελήφθησαν. Η Νιλουφάρ Χαμεντί, η δημοσιογράφος που τράβηξε τη φωτογραφία με την 22χρονη διασωληνωμένη και κλινικά νεκρή στο νοσοκομείο, συνελήφθη μετά από έφοδο που πραγματοποιήθηκε στο σπίτι της. Την ίδια τύχη είχε και ο Μαζίντ Ταβακολί, ο οποίος βρίσκεται εδώ και χρόνια στο ραντάρ του καθεστώτος, καθώς είχε πρωτοστατήσει και στην κάλυψη των διαδηλώσεων το 2009. Ο αδελφός του Μοχσέν αποκάλυψε μέσω του Τwitter ότι έχει εξαφανιστεί εδώ και λίγα 24ωρα. Εκατοντάδες πολίτες εξαφανίζονται κάθε μέρα μετά την εντολή που έδωσε ο επικεφαλής της δικαστικής εξουσίας Γκολάμ Χοσεΐν Μοχσενί-Εζεΐ, για την πολιτική των «προληπτικών συλλήψεων»: «Οποιος αποτελεί απειλή για τη χώρα θα πληρώσει».

Η φωτορεπόρτερ Γιαλντά Μοαϊερί, επίσης, συνελήφθη ενώ κάλυπτε τις διαδηλώσεις στην Τεχεράνη. Αστυνομικοί έσπασαν την κάμερά της και την οδήγησαν διά της βίας στο αστυνομικό τμήμα. Διεθνείς οργανισμοί και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις παραδέχονται ότι ακόμα δεν έχουν ξεκάθαρη εικόνα για τον ακριβή αριθμό των νεκρών, των αγνοουμένων και όσων έχουν αδίκως συλληφθεί, με την τύχη τους να αγνοείται. Οι κληρικοί άρχοντες του Ιράν φοβούνται μια αναβίωση των διαδηλώσεων του 2019 που ξέσπασαν για τις αυξήσεις της τιμής της βενζίνης, τις πιο αιματηρές στην Ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας, όταν, σύμφωνα με το Reuters, είχαν σκοτωθεί 1.500 άνθρωποι. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν ζήτησαν από το δικαστικό σώμα να διώξει «όσους διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις και φήμες».

Παρατηρώντας κανείς τη σημερινή ζωή στο Ιράν, δυσκολεύεται να φανταστεί ότι τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά πριν από την Ιρανική Επανάσταση του 1979 και την επιβολή θεοκρατικού καθεστώτος. Επί εποχής Σάχη, οι οικονομικές ανισότητες ήταν μεγάλες, η καταπίεση των αντιπολιτευομένων σκληρότατη, αλλά στο επίπεδο των κοινωνικών δικαιωμάτων οι γυναίκες δεν διέφεραν από τις Δυτικές. Φοιτούσαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ντύνονταν με μίνι φούστες και μοντέρνα μαγιό. Πήγαιναν κομμωτήριο, έβαφαν τα μαλλιά τους ξανθά, φορούσαν μακιγιάζ και κοσμήματα. Αν και το χιτζάμπ ήταν και τότε ευρέως διαδεδομένο, δεν ήταν υποχρεωτικό.

Πολλές γυναίκες στις πόλεις φορούσαν ρούχα δυτικού τύπου, όπως στενά τζιν και κοντομάνικες μπλούζες. Οικογένειες, παρέες και νεαρόκοσμος γέμιζε τις πλατείες την Παρασκευή απολαμβάνοντας πικ νικ και βόλτες. Τα ζευγάρια κυκλοφορούσαν χέρι-χέρι δίχως να φοβούνται ότι θα έχουν συνέπειες από ένα διακριτικό φλερτ. Το καθεστώς του Σάχη μπορεί να ήταν αμερικανόφιλο και δυτικότροπο, αλλά ήταν για άλλους λόγους μισητό στη μεγάλη πλειονότητα των Ιρανών. Γι’ αυτό και η κοινωνική επανάσταση που είχε στο κέντρο της τους μουλάδες όχι μόνο βρήκε απήχηση στον λαό, αλλά και επικράτησε λόγω της ενεργού λαϊκής συμμετοχής.

Η επικράτηση Χομεϊνί

Αμέσως μετά την ανατροπή του Σάχη, ο τότε νέος ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί επέβαλε την ισλαμική ατζέντα. Στο πλαίσιο αυτό, εκδόθηκε νόμος που υποχρέωσε όλες τις γυναίκες να φορούν το πέπλο. Ο ισλαμικός σκοταδισμός είχε αρχίσει να επιβάλλεται. Ο πολυετής πόλεμος που προκλήθηκε από την επίθεση του Ιράκ συσπείρωσε τον ιρανικό λαό στην υπεράσπιση της πατρίδας του κι αυτό αποδείχθηκε από την αυτοθυσία χιλιάδων νέων Ιρανών στο μέτωπο. Κάπως έτσι, το Ιράν κατάφερε να αποκρούσει την επίθεση του Σαντάμ Χουσεΐν.

Οταν, όμως, η ζωή επανήλθε στην ομαλότητα, ο ισλαμικός σκοταδισμός στο κοινωνικό επίπεδο και η πολιτική ανελαστικότητα του καθεστώτος πυροδότησαν το 2007 μία πρωτοφανή για τα δεδομένα του Ιράν εξέγερση. Αφορμή ήταν οι εκλογές, το αποτέλεσμα των οποίων είχε αμφισβητηθεί από τους πολίτες. Τότε, κατά τη διάρκεια των μαζικών διαδηλώσεων, μία κοπέλα 27 ετών είχε σκοτωθεί από ελεύθερο σκοπευτή. Η δολοφονία της Νεντά Αγκά-Σολτάν από παρακρατικούς είχε συγκλονίσει την ιρανική, όπως και την παγκόσμια κοινή γνώμη. Η πρώην φοιτήτρια Ισλαμικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, γόνος μεσοαστικής οικογένειας, έγινε τότε το ματωμένο σύμβολο της αντικαθεστωτικής εξέγερσης.

Στην πραγματικότητα, αυτή η ιδιότυπη εξέγερση που σαρώνει τώρα το Ιράν δεν αφορά αποκλειστικά τη χώρα. Οπως έδειξε και το γεγονός ότι οι αντιδράσεις εξαπλώθηκαν γρήγορα και σε άλλες μουσουλμανικές χώρες, η εξέγερση είναι εναντίον του φονταμενταλιστικού Ισλάμ, εναντίον μιας ολόκληρης κοινωνικής αντίληψης που κυριαρχεί στις περισσότερες μουσουλμανικές χώρες. Κατά συνέπεια, αυτά που συμβαίνουν στο Ιράν είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα που αφορά ευθέως και εχθρούς του, όπως οι αραβικές μοναρχίες του Κόλπου, αλλά και η Τουρκία του Ερντογάν, η οποία βαδίζει εδώ και χρόνια στον δρόμο της ισλαμοποίησης στο επίπεδο των κοινωνικών ηθών.


Ειδήσεις σήμερα

Ο Βρετανός που άφησε την οικογένειά του για Ουκρανή πρόσφυγα τώρα... τη διώχνει

Η NASA εμβόλισε αστεροειδή και έγραψε διαστημική ιστορία - Πότε θα φανεί αν πέτυχε η αποστολή

Παρέα γυναικών στη Βραζιλία έγινε viral όταν το έδαφος κατέρρευσε ενώ χόρευαν σε πάρτι - Δείτε βίντεο