Γιατί οι New York Times μήνυσαν τη Φον ντερ Λάιεν για τα SMS με τον Μπουρλά

Είναι παράδοξο και συμβαίνει εξαιρετικά σπάνια, σχεδόν ποτέ, ένα μέσο μαζικής επικοινωνίας να αρνείται τον σχολιασμό μιας είδησης. Και, μάλιστα, μιας είδησης που αφορά, ενδεχομένως, ένα σκάνδαλο όπου διατέθηκαν 35 δισ. ευρώ. Ωστόσο, εξίσου παράδοξο είναι μία από τις κορυφαίες αμερικανικές εφημερίδες, εν προκειμένω οι «Times» της Νέας Υόρκης, να καταθέτει μήνυση εναντίον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν).

Στις 25 Ιανουαρίου 2023, οι «New York Times» υπέβαλαν μήνυση κατά της Κομισιόν και της προέδρου της. Η εφημερίδα κατηγορεί την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ότι, εσκεμμένα και παρότι κατά τον νόμο είναι υποχρεωμένη, αρνείται να δημοσιοποιήσει τα SMS που αντάλλασσε με τον διευθύνοντα σύμβουλο της φαρμακοβιομηχανίας Pfizer, Αλμπερτ Μπουρλά, για την προμήθεια 900 εκατομμυρίων δόσεων ανά έτος για το διάστημα 2022-23 από το αντιικό εμβόλιο που χρειάζεται η Ευρωπαϊκή Ενωση για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Τυπικά, η δημοσίευση της μήνυσης αναρτάται στην ιστοσελίδα της νομικής υπηρεσίας της Ε.Ε. και είναι ελεύθερα προσβάσιμη σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να τη διαβάσει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, επικρατεί μυστικότητα.

Εκτός από την ετικέτα «Stevi and The New York Times v Commission, Case T-36/23», στις επιμέρους ενότητες του νομικού κειμένου, αντί οποιουδήποτε περιεχομένου, αναγράφεται απλώς η φράση «Information not available». Επισήμως, λοιπόν, καμία περαιτέρω πληροφορία δεν είναι διαθέσιμη - μέχρι στιγμής τουλάχιστον. Και, όπως προαναφέρθηκε, από την πλευρά τους οι ενάγοντες «New York Times» αρνούνται να υπεισέλθουν στις λεπτομέρειες της μήνυσής τους.

Έτσι, το μόνο βέβαιο επί του παρόντος είναι ότι η μονομαχία ανάμεσα στους «NY Times» και την Κομισιόν έχει μόλις αρχίσει - και προμηνύεται εξαιρετικά σκληρή. Διότι η έγκυρη αμερικανική εφημερίδα είναι αποφασισμένη να αποδείξει ενώπιον του ανώτατου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ότι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παραβίασε τον νόμο περί διαφάνειας στις εμπορικές συμφωνίες που συνάπτει η Ε.Ε., αρνούμενη να αποκαλύψει το τι ακριβώς διημείφθη στις διαπραγματεύσεις τις οποίες έκανε η ίδια με τον Αλμπερτ Μπουρλά.

Αλλωστε, ήταν και πάλι οι «NY Times» το Μέσο που, ήδη από τον Απρίλιο του 2021, είχαν αποκαλύψει πρώτοι ότι συζητούσαν για το mega-deal των εμβολίων με SMS.

Αυτό συνέβαινε, δε, εν μέσω μιας περιόδου κατά την οποία η ροή των αντι-COVID εμβολίων στην Ε.Ε. υστερούσε κατά πολύ έναντι της διαθεσιμότητάς τους σε Βρετανία και ΗΠΑ, ιδιαίτερα αφότου η τότε πιο ισχυρή προμηθεύτρια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η AstraZeneca, αντιμετώπισε προβλήματα στην παραγωγή και αδυναμία να παραδώσει εγκαίρως τις συμφωνηθείσες ποσότητες των σκευασμάτων της.

Οι άνθρωποι των «NY Times» είναι πεπεισμένοι ότι στα επίμαχα SMS περιλαμβάνονται στοιχεία κρίσιμης σημασίας για το κατά πόσο ήταν θεμιτή ή ακόμη και νόμιμη η συμφωνία Ε.Ε. και Pfizer για τη μεγαλύτερη αγορά φαρμακευτικού υλικού που έγινε ποτέ.

Το μόνο σχόλιο εκ μέρους της Κομισιόν σχετικά με την υπόθεση έγινε από την Επίτροπο Αρχών και Διαφάνειας Βέρα Γιούροβα, η οποία υποστήριξε ότι τα SMS πιθανόν να έχουν διαγραφεί, εφόσον από τη φύση τους είναι «βραχύβια και εφήμερα».

Στο παιχνίδι και η «Bild»

Παρά τη μαχητικότητα και, οπωσδήποτε, το ειδικό βάρος που φέρει το όνομα των «New York Times», η μήνυση κατά της Κομισιόν δεν είναι η πρώτη νομική ενέργεια για την ίδια υπόθεση. Κατά καιρούς, διάφορα ΜΜΕ, με τη γερμανική σκανδαλοθηρική «Bild» να πρωτοστατεί, απαίτησαν να τους κοινοποιηθούν τα γραπτά τηλεφωνικά μηνύματα, τα σχετικά email κ.λπ. Τα οποία θα μπορούσαν να φωτίσουν τις λεπτομέρειες της συμφωνίας-μαμούθ για τα εμβόλια όχι μόνο της Pfizer, αλλά και των υπολοίπων φαρμακοβιομηχανιών οι οποίες διαθέτουν παρόμοια σκευάσματα.

Ομως, όλα αυτά τα διαβήματα εξουδετερώθηκαν από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια στα οποία προσέφυγαν τα media - αλλά χωρίς αντίκρισμα, όπως αποδείχτηκε. Εντούτοις, τα «λαγωνικά» της «Bild» κατάφεραν να διαβάσουν ορισμένα μηνύματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, με ημερομηνίες από τον Ιούνιο του 2020 και εξής.

Δυστυχώς, όμως, δεδομένα που θα μπορούσαν να επιβεβαιώνουν την οσμή σκανδάλου, κακοδιαχείρισης αν μη τι άλλο, στο οποίο έσυρε την Ενωμένη Ευρώπη η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δεν εντοπίστηκαν από τους ρεπόρτερ-ερευνητές της «Bild».

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί, πάντως, ότι τα ΜΜΕ δεν κινούνται μόνο ακολουθώντας το δημοσιογραφικό ένστικτο. Το υπόβαθρο της υπόθεσης βρίσκεται στις παρατηρήσεις που υπέβαλε προς την Κομισιόν η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια Εμιλι Ο’ Ράιλι. Η οποία επιβεβαίωσε ότι υπήρξε πλημμελής ανταπόκριση και αμέλεια εκ μέρους του κεντρικού ευρωπαϊκού οργάνου, ως προς την απόπειρα ανάκτησης των αυθεντικών μηνυμάτων μεταξύ φον ντερ Λάιεν και Μπουρλά.

Υστερα από τη διεξαγωγή συστηματικής έρευνας, η Εμιλι Ο’Ράιλι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αρμόδια υπηρεσία της Κομισιόν δεν ζήτησε ποτέ από την προσωπική γραμματεία της προέδρου φον ντερ Λάιεν να αναζητήσει και να κοινοποιήσει τα SMS. Τα οποία είχε ζητήσει πρώτος ένας Γερμανός δημοσιογράφος, ο Αλεξάντερ Φάντα, για λογαριασμό της, σχετικά άσημης, γερμανόφωνης ιστοσελίδας netzpolitik.org, η οποία ειδικεύεται στο ρεπορτάζ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία του Τύπου κ.λπ.

Οι «New York Times», η «Bild», όπως και κάθε ερευνητής δημοσιογράφος υποψιάζονται ότι υπάρχει κάποιου είδους φωτιά πίσω από τον καπνό, γι’ αυτό και επιμένουν στο «στενό μαρκάρισμα» της Κομισιόν γύρω από τα SMS μεταξύ Φον ντερ Λάιεν και Μπουρλά. Το ζήτημα ανακινείται επί αρκετούς μήνες και είναι χαρακτηριστικό ότι τον Σεπτέμβριο του 2022 το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ως θεματοφύλακας των οικονομικών της Ε.Ε. και ένα από τα θεμελιώδη θεσμικά όργανά της, ζήτησε από την Κομισιόν πληροφορίες σχετικά με το πώς έκλεισε η συμφωνία των 35 δισ. για την προμήθεια των εμβολίων από τη Pfizer.

Πιο συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο απαίτησε να λάβει γνώση του περιεχομένου των επικοινωνιών ανάμεσα στους επικεφαλής εμπλεκόμενους στη διαπραγμάτευση, έτσι ώστε να διαπιστωθεί εάν όλα έγιναν νόμιμα ή υπήρξαν παρατυπίες. Ζητούνται δηλαδή τυχόν εκθέσεις ειδικών επιστημόνων που να υποδεικνύουν ότι τα εμβόλια της Pfizer είναι τα ενδεδειγμένα, καθώς και οικονομοτεχνικές μελέτες, βάσει των οποίων να δικαιολογείται η συμφωνία, ως η πλέον συμφέρουσα για την Ευρωπαϊκή Ενωση, σε σύγκριση με τυχόν άλλες προσφορές.

Παρ’ όλα αυτά, το αίτημα του Ελεγκτικού Συνεδρίου της Ε.Ε. αγνοήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσέφερε τη σιωπή της αντί οποιασδήποτε απάντησης. Αλλά το ζήτημα παραμένει ανοιχτό και ακανθώδες, εφόσον αφορά τη νομιμότητα ή ακόμη και την ίδια τη σκοπιμότητα μιας συμφωνίας η οποία δεσμεύει την Ευρωπαϊκή Ενωση έναντι της Pfizer. Για την αγορά των 900 εκατομμυρίων δόσεων για το 2022, με προαιρετική επανάληψη της ίδιας ποσότητας για το 2023.

Η συνάντηση που δεν έγινε

Παράλληλα, το ειδικό συμβούλιο για τα εμβόλια στην Ε.Ε., με την εκπροσώπηση των 27 κρατών-μελών, τον περασμένο Μάρτιο, συμφώνησε να εξαντλήσει όλη την υπάρχουσα επιστημονική γνώση, ώστε να προσαρμόσει αναλόγως τη στρατηγική της Ενωσης για την προμήθεια και διάθεση των αντιικών σκευασμάτων. Ωστόσο, η συνάντηση με την Κομισιόν, η οποία θα σηματοδοτούσε την έναρξη αυτής της προσπάθειας, δεν έγινε ποτέ, παρόλο που η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξακολουθούσε να συζητά με τον Αλβέρτο Μπουρλά, ερήμην της ειδικής ομάδας διαπραγμάτευσης για τα εμβόλια.

Οπως είναι φυσικό, είναι το μέγεθος του τιμήματος που ερεθίζει τους δημοσιογράφους και το κοινό αίσθημα, ιδιαίτερα καθώς τα 35 δισ. ευρώ, τα οποία έχει συμφωνήσει η Κομισιόν να καταβάλει στη Pfizer -χάρη στα μυστικά SMS- ενδέχεται να αντιστοιχούν σε φουσκωμένες τιμές.

Συν τω χρόνω, η αρχική χρέωση των 15,50 ευρώ ανά δόση, ανέβηκε στα 19,50, γεγονός που ορισμένα κράτη-μέλη δυσκολεύονται να αποδεχτούν, εφόσον θεωρούν ότι η πανδημία, εύκολα ή δύσκολα, βρίσκεται σε ύφεση και ούτως ή άλλως η πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών προστατεύεται επαρκώς χάρη στον εμβολιασμό που έχει ήδη διενεργηθεί.

Συνεπώς, το σκηνικό που στήνεται γύρω από το «ζεύγος» Φον ντερ Λάιεν και Μπουρλά μοιάζει με έναν κύκλο παραγόντων (θεσμικών οργάνων ελέγχου από την ίδια την Ε.Ε., δημοσιογράφων, πολιτικών, ανταγωνιστριών φαρμακευτικών εταιρειών) που, όλο και περισσότερο, θυμίζει κλοιό που κλείνει. Αργά ή γρήγορα, λοιπόν, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αλλά και ο Αλβέρτος Μπουρλά θα αναγκαστούν να παράσχουν αναλυτικά στοιχεία για τις συνομιλίες τους.

Η μήνυση των «NY Times» είναι, πιθανότατα, μόνο το σύνθημα της έναρξης σε έναν αγώνα που είτε θα αποδείξει πως ουδέν μεμπτόν διεπράχθη, είτε θα οδηγήσει σε άβολες αποκαλύψεις.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: AFP / VISUALHELLAS.GR, GETTY IMAGES / IDEAL IMAGE