Πού «κρύβουν» τα λεφτά τους για... ώρα ανάγκης οι κροίσοι

Σε ένα παλιό πυρηνικό καταφύγιο, στην Ελβετία, μια εξειδικευμένη μεταφορική εταιρεία κατεβάζει ένα κοντέινερ. Την περιοχή επιβλέπουν βαριά οπλισμένοι φρουροί και αστυνομικοί, ενώ ειδικοί κατευθύνουν τους χειριστές των μηχανημάτων ώστε το κοντέινερ να κατέβει με τη μέγιστη προσοχή. Τη διαδικασία επιβλέπει από μακριά ένας βαθύπλουτος επιχειρηματίας. Τι μπορεί να περιέχει το κοντέινερ;

Σε εποχές όπου ο πληθωρισμός τρέχει, οι megarich, οι ισχυρότεροι δηλαδή οικονομικά άνθρωποι του πλανήτη, εστιάζουν όλη τους την προσοχή στην προστασία των περιουσιών τους. Και αν το ρητό «cash is king», δηλαδή το ρευστό είναι ο βασιλιάς, είναι αυτό που ακολουθούν στις περισσότερες δραστηριότητές τους, υπάρχουν εποχές κατά τις οποίες προσπαθούν να ξεφορτωθούν το ρευστό, μετατρέποντάς το σε κάτι που θα διατηρήσει, αν δεν μεγαλώσει, την αξία της περιουσίας τους. Πώς γίνεται αυτό;

Η εύκολη λύση είναι οι επενδύσεις σε αγορές μετοχών, ομολόγων και ακινήτων. Στις περιπτώσεις των υπερ-πλουσίων ωστόσο, οι asset managers που διαχειρίζονται τις περιουσίες τους χαράζουν επενδυτικές στρατηγικές με στόχο την «άμυνα» και την προστασία των περιουσιών σε κάθε σενάριο. Στρατηγικές οι οποίες επανακαθορίζονται και αλλάζουν, δεδομένων των συνθηκών, αν και το βασικό diversification των τοποθετήσεών τους δεν αλλάζει.

Πλούτος στα... υπόγεια

Επιστροφή στο θωρακισμένο bunker της Ελβετίας. Το οποίο βέβαια δεν είναι το μόνο. Δεκάδες πυρηνικά καταφύγια ή ειδικά κατασκευασμένες υπόγειες θωρακισμένες κατασκευές, τα λεγόμενα billionaire doomsday bunkers, σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Τσεχία, η Ελβετία, η Γερμανία, η Γαλλία, αλλά και η Ελλάδα, χρησιμεύουν ως αποθήκες πλούτου. Εκεί μέσα, αρκετές δεκάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης, οι μεγιστάνες του πλούτου προφυλάσσουν τις αμύθητες περιουσίες τους από τον πληθωρισμό και... κάθε κακό που μπορεί να έρθει.

Στις αποθήκες των bunkers, όπου υπάρχουν ειδικά συστήματα επιτήρησης και διατήρησης των επιπέδων της υγρασίας, του φωτός, ακόμα και του οξυγόνου, φυλάσσονται τα assets στα οποία έχουν επενδύσει. Τι μπορεί να είναι αυτά; Πίνακες, γλυπτά και άλλα έργα τέχνης, ράβδοι χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων, σπάνια αυτοκίνητα, συλλεκτικά αντικείμενα κάθε είδους που, σε πολλές περιπτώσεις, θεωρούνται «χαμένα». Πολλές φορές χρησιμοποιούνται χρήματα για να αγοραστούν... χρήματα από άλλες εποχές που σήμερα έχουν συλλεκτική αξία!

Θεωρούνται εξωπραγματικές, αλλά αυτές οι «εναλλακτικές επενδύσεις» θεωρούνται το απόλυτο must για κάθε wealth manager, ιδιαίτερα όταν απευθύνεται στις οικονομικές ελίτ. Οι ειδικευμένες ομάδες των εταιρειών που ειδικεύονται στην προστασία των περιουσιών παρακολουθούν τις τάσεις της αγοράς και αναζητούν την κατάλληλη ευκαιρία για ένα deal που θα προφυλάξει την αξία ανεξαρτήτως γεγονότων. Ας δούμε κάποια από αυτά.

Πίνακες

Η καρδιά των μεγαλύτερων οίκων δημοπρασιών χτυπά στις αγοραπωλησίες πινάκων ζωγραφικής. Θεωρείτε πως ένας πίνακας δεν μπορεί να αποτελεί επένδυση; Πάρτε, για παράδειγμα, την πορεία των τιμών των έργων τέχνης του Ζαν Μισέλ Μπασκιά, ενός Αφροαμερικανού καλλιτέχνη ο οποίος πέθανε από υπερβολική δόση ηρωίνης σε ηλικία 27 ετών το 1988, μετά από ολιγόχρονη καριέρα. Στα 80s, οι πίνακές του πωλούνταν από 22 δολάρια, όμως γρήγορα κάποιοι είδαν το ταλέντο και περισσότεροι εκτίμησαν ότι θα αποτελούσαν καλή επένδυση. Εκτίμηση η οποία συνεχίζεται.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του έργου «Untitled», του 1982. Από το 1984 είχε τεθεί σε μακρά αποθήκευση, μέχρι που σε μια δημοπρασία του οίκου Christie’s, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2008, το ζευγάρι Τζέρι και Εμιλι Σπίγκελ τον αγόρασε για 19.000 δολάρια. Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε το 2017, όταν ο Ιάπωνας δισεκατομμυριούχος Γιουσάκου Μαεζάβα πλήρωσε 110,5 εκατ. δολάρια για να τον αποκτήσει. Μοιάζει με τρέλα, αλλά δεν είναι, το να δίνει κάποιος τόσα χρήματα για έναν πίνακα. Γιατί, πιθανότατα, θα τα πάρει πίσω πολλαπλάσια, όπως έκανε ο Γερμανοαμερικανός μεγιστάνας του real estate Αμπι Ρόζεν, ο οποίος σε δημοπρασία του Sotheby’s αγόρασε τον πίνακα «Warrior» αντί 8,7 εκατ. δολαρίων. Σε μόλις 9 χρόνια ο πίνακας ανατιμήθηκε κατά περίπου 380%, με αποτέλεσμα να πουληθεί το 2021 σε Κινέζο συλλέκτη αντί 41,9 εκατ. δολαρίων.

Κάτι παρόμοιο έκανε και ο «δικός μας», ως ιδιοκτήτης του Σκορπιού, Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ. Ο Ρώσος μεγιστάνας αγόρασε τον πίνακα που αποδίδεται στον Λεονάρντο ντα Βίντσι «Salvator Mundi» για 127,5 εκατ. δολάρια. Παρότι μάλιστα ο Ριμπολόβλεφ βρίσκεται στα δικαστήρια με τον art dealer που του τον πούλησε, κατηγορώντας τον για απάτη, χαμένος δεν βγήκε, καθώς το 2017 πούλησε τον πίνακα αντί 450 εκατ. δολαρίων στον πριγκιπα διάδοχο του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.

Αυτοκίνητα

Σχεδόν παραδοσιακά, στα χρόνια της κρίσης τις μεγαλύτερες αποδόσεις τις παρέχουν τα αυτοκίνητα. Οχι τα καθημερινά, χρηστικά αυτοκίνητα πόλης, αλλά συλλεκτικές εκδόσεις που όσο πιο σπάνιες είναι τόσο ακριβότερα πωλούνται. Αυτός ο τύπος επένδυσης είναι και ο δημοφιλέστερος για κάποιους από τους ισχυρότερους ανθρώπους του πλανήτη, μεταξύ των οποίων και Ελληνες εφοπλιστές, οι οποίοι διατηρούν σε άκρως μυστικές τοποθεσίες, σε υπόγεια της Αττικής ή ξένων χωρών, όπως η Ελβετία και η Γερμανία, μοναδικά αυτοκίνητα, τα οποία αξίζουν περισσότερο από μια περιουσία. Γεγονός λογικό καθώς κάποια από αυτά είναι κυριολεκτικά τα μοναδικά μοντέλα που κατασκευάστηκαν ποτέ και έχουν ιστορική αξία, καθώς ανήκαν σε ιστορικά πρόσωπα.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Mercedes-Benz 300 SLR Gullwing. Στις αρχές των 00s, ένα τέτοιο ξεχασμένο πρωτότυπο μοντέλο αγοράστηκε για μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ από Κύπριο επιχειρηματία, ο οποίος το εντόπισε σε ένα πλημμυρισμένο υπόγειο της βόρειας Ελλάδας. Το αυτοκίνητο υπέστη εκτεταμένο restoration και πουλήθηκε σε Γερμανό δισεκατομμυριούχο για ποσό που ξεπέρασε το 1 εκατ. δολάρια. Ο επικεφαλής σχεδιαστής software της Microsoft Γκρεγκ Γουίτεν πούλησε, σε δημοπρασία του Sotheby’s, το 2018, μια σπάνια Ferrari 250 GTO του 1962, αντί 48,4 εκατ. δολαρίων, στον Αμερικανό παρουσιαστή Τζέι Λένο.

Κάποια τέτοια παραδείγματα αυτοκινήτων που αξίζουν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ καταλήγουν σε υπόγεια bunkers και τοποθετούνται σε θησαυροφυλάκια με ελεγχόμενη θερμοκρασία και φωτισμό, με σκοπό να μην περάσει ο χρόνος από πάνω τους και να πουληθούν, αν χρειαστεί, σε αξία πολλαπλάσια από αυτή που αγοράστηκαν. Αλλωστε, οι megarich που θα θελήσουν να ανταλλάξουν τα χρήματά τους με ένα τέτοιο αυτοκίνητο θα κάνουν... ουρά.

Συλλεκτικά αντικείμενα

Δεν συλλέγουν όλοι από πάθος. Eνα μεγάλο μέρος αυτών που ξοδεύουν τρελά ποσά σε συλλεκτικά αντικείμενα είναι άνθρωποι που ζητούν μια σταθερή επένδυση που θα προστατέψει από... κακά που μπορούν να βλάψουν τις περιουσίες τους, όπως ο πληθωρισμός. Οχι τυχαία, η Knight Frank καταγράφει σε δείκτες τις εννέα βασικές αγορές συλλεκτικών ειδών και τις αποδόσεις τους, οι οποίες περνούν κατά πολύ αυτές των μετοχών. Τι μπορεί να είναι αυτό που διατηρεί την αξία του περισσότερο από τα τραπεζογραμμάτια;

Το πλέον ενδιαφέρον συλλεκτικό είδος είναι τα ρολόγια. Το ακριβότερο που έχει πουληθεί ποτέ είναι το Rolex Daytona του ηθοποιού Πολ Νιούμαν,που άλλαξε χέρια το 2017 αντί 17,8 εκατ. δολαρίων, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει φρενίτιδα επενδύσεων στα ακριβά ρολόγια χειρός, τα οποία έφτασαν ως και τα 5,9 εκατ. δολάρια.

Δεύτερο πιο δημοφιλές αντικείμενο συλλογής είναι τα κρασιά. Εν μέσω πανδημίας, η αβεβαιότητα για το αύριο έβαλε φωτιά στις δημοπρασίες κρασιών, με ένα εξάλιτρο μπουκάλι Cabernet Sauvignon να σπάει όλα τα ρεκόρ και να πωλείται 1 εκατ. δολάρια. Περιττό να πούμε ότι όσο παλιότερο τόσο υψηλότερη και η τιμή του, κάτι που εξηγεί πόσοι επένδυσαν και κέρδισαν από το μπουκάλι του Chateau Margaux του 1787 που πουλήθηκε σε Αμερικανό επιχειρηματία πέρυσι για 225.000 δολάρια. Από τη λίστα δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα κοσμήματα.

Αν ο πληθωρισμός είναι... περαστικός, το σίγουρο είναι ότι τα διαμάντια είναι παντοτινά, όπως είπε και η Μέριλιν Μονρό. Οι assset managers συμφωνούν μαζί της, στρέφοντας τους πελάτες τους σε επενδύσεις συλλεκτικών κοσμημάτων, τα οποία, εκτός από σύμβολο status, αποτελούν και επενδυτικό αντικείμενο. Το ακριβότερο κόσμημα σήμερα είναι το Διαμάντι της Ελπίδας, το οποίο βρέθηκε στην Ινδία το 1666, πέρασε στη γαλλική βασιλική οικογένεια μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση και σήμερα η αξία του εκτιμάται μεταξύ 200 και 250 εκατ. δολαρίων.

Επενδυτική αξία βρίσκουν πολλοί και στα έπιπλα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια γαλλική πολυθρόνα του 1917, η οποία πουλήθηκε σε δημοπρασία αντί 27,8 εκατ. δολαρίων. Φυσικά, επενδύσεις γίνονται και σε άλλα αντικείμενα, όπως νομίσματα, χαρτονομίσματα, γραμματόσημα, ρούχα και πολλά ακόμα.

Πού φυλάσσονται;

Είναι δεδομένο ότι ένας δισεκατομμυριούχος δεν θα κρατήσει την περιουσία του (μόνο) σε τραπεζικές καταθέσεις, αλλά θα τη μοιράσει σε μετοχές, επενδύσεις, καταπιστεύματα, ακίνητα, επιχειρήσεις, μετοχές και άλλα assets. Τα «άλλα», όπως περιγράφονται παραπάνω, είναι και αυτά τα οποία οδηγούνται για μακροχρόνια φύλαξη στα bunkers τα οποία κοστίζουν από 28 ως 50 εκατ. δολάρια για αγορά.

Εξειδικευμένες εταιρείες, όπως η Vivos -η οποία απευθύνεται μόνο σε πάμπλουτες οικογένειες- κατασκευάζουν και πουλάνε τέτοια bunkers, τα οποία μπορούν να χρησιμεύσουν και ως καταφύγια για μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή για όταν (αν) έρθει η... Αποκάλυψη. Στη γερμανική κωμόπολη Ρότενσταϊν, ένα τέτοιο bunker που είναι σκαμμένο μέσα σε ένα βουνό έχει έκταση 283.000 τ.μ. Η είσοδος η οποία είναι ειδικά κατασκευασμένη για κατέβασμα βαρέων αντικειμένων, είναι θωρακισμένη και άκρως ανθεκτική σε εκρήξεις, ενώ το εσωτερικό διαθέτει θησαυροφυλάκια. Σε αυτά μπορούν να φυλαχθούν ξεχωριστά και με επιλογή συνθηκών, καθώς και με «ακραία φύλαξη», όπως αναφέρει η εταιρεία, χρυσός και διαμάντια, αυτοκίνητα, έργα τέχνης κ.ά.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες παρόμοια χρήση έχουν κατασκευές της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα παλιών σιλό πυρηνικών πυραύλων, τα οποία μετασκευάστηκαν σε υπόγεια θησαυροφυλάκια ή υπόγεια καταφύγια ως και 15 ορόφων κάτω από τη γη, όπως είναι το Survival Condo στο Κάνσας.