Εκλογές στην Τουρκία - Πόσο... εφτάψυχος είναι ο Ερντογάν; Θρίλερ με την υγεία του, γυρίζει υπέρ Κιλιτσντάρογλου το εκλογικό τοπίο

Στη δίνη ενός πολιτικού κυκλώνα έχει περιέλθει τις τελευταίες ημέρες η Τουρκία, με το εκλογικό σκηνικό να μοιάζει με κινούμενη άμμο αφενός λόγω των πολλών εικασιών που έχουν προκύψει αναφορικά με την κατάσταση της υγείας του νυν προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και αφετέρου εξαιτίας των σεναρίων για τον τρόπο που θα κυβερνηθεί η χώρα την επομένη των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών της 14ης Μαΐου. Την ίδια στιγμή και με την προεκλογική εκστρατεία να βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη, οι δύο διεκδικητές του προεδρικού χρίσματος, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και ο Ερντογάν, έχουν επιδοθεί σε μια αμφίρροπη μάχη χαρακωμάτων.

Το μεγάλο ερώτημα που απασχολεί έντονα το πολιτικοοικονομικό σύστημα, το πλέγμα των ΜΜΕ και, κυρίως, το εκλογικό σώμα στην Τουρκία είναι η κατάσταση της υγείας του Ερντογάν και το κατά πόσο θα αντέξει το βάρος της απαιτητικής προεκλογικής διαδικασίας και ιδίως ποια θα είναι η επόμενη μέρα για τη χώρα, στο ενδεχόμενο που ο νυν πρόεδρος δεν μπορέσει να αντεπεξέλθει στα καθήκοντά του αναγκαζόμενος να παραιτηθεί από την ηγεσία του AKP, του κόμματός του, είτε πριν είτε λίγο μετά τις εκλογές.

Η προσπάθεια του Ερντογάν να ανανεώσει για τρίτη φορά τη θητεία του στον ανώτατο πολιτειακό θώκο της Τουρκίας ενδέχεται να αποδειχθεί και φαρμακερή για τον ίδιο, δεδομένου ότι τις τελευταίες ημέρες εμφανίζεται εμφανώς καταβεβλημένος και ιδιαίτερα κουρασμένος, εξαιτίας του υπερφορτωμένου προεκλογικού του προγράμματος.

Το περιστατικό που συνέβη το βράδυ της περασμένης Τρίτης, κατά τη διάρκεια συνέντευξης που παραχωρούσε ο Ερντογάν στους τηλεοπτικούς σταθμούς KANAL 7 και ÜLKE TV, επανέφερε στο προσκήνιο τις φήμες αλλά και τα σενάρια γύρω από την κατάσταση της υγείας του. Ο Τούρκος πρόεδρος ενώ απαντούσε σε ερώτηση του δημοσιογράφου Χασάν Ουζτούρκ εμφανίστηκε ξαφνικά να σαστίζει, να χάνει τα λόγια του, να δυσκολεύεται να καταπιεί και ταυτόχρονα να κοιτάζει προς κάποια μέλη της ομάδας του.

Εντονη αδιαθεσία

Η αδιαθεσία του ήταν τόσο εμφανής και έντονη που τα κανάλια αναγκάστηκαν όχι μόνο να τον βγάλουν εκτός τηλεοπτικού πλάνου, αλλά και να διακόψουν εσπευσμένα τη συνέντευξη πηγαίνοντας σε διαφημίσεις. Επειτα από σύντομο διάλειμμα η εκπομπή συνεχίστηκε, με τον Ερντογάν να ζητάει συγγνώμη από το τηλεοπτικό κοινό εξηγώντας ότι αντιμετώπισε μια στομαχική διαταραχή λόγω κόπωσης εξαιτίας του προεκλογικού αγώνα.

Το βράδυ της επομένης οι φήμες επανήλθαν ακόμη πιο έντονες, κυρίως στα social media και σε δίκτυα του εξωτερικού, ότι ο Τούρκος πρόεδρος υπέστη έμφραγμα του μυοκαρδίου και διακομίστηκε στο νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση, κάτι όμως που στη συνέχεια διαψεύστηκε από Τούρκους κυβερνητικούς αξιωματούχους.

Το συγκεκριμένο περιστατικό, πάντως, δεν ήταν το πρώτο που είχε ως αποτέλεσμα να προκαλέσει συζητήσεις για την υγεία του Ερντογάν. Συχνά πυκνά τα τελευταία χρόνια ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίζεται να απαντά με δυσκολία στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων, ενώ σε πολλές από τις δημόσιες τοποθετήσεις του έχει απέναντί του μια οθόνη στην οποία διαβάζει τα κείμενα που του έχουν προετοιμάσει οι συνεργάτες του, ακόμη και αν πρόκειται για απαντήσεις σε δημοσιογραφικές ερωτήσεις. Ερωτήσεις που βεβαίως είναι από πριν καθορισμένες και σε συνεννόηση με το εκλογικό επιτελείο του προς αποφυγή εκπλήξεων.

Στο παρελθόν, άλλωστε, η κατάσταση της υγείας του είχε βρεθεί αρκετές φορές στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τόσο των τουρκικών όσο και των διεθνών ΜΜΕ, όπως συνέβη το 2011, όταν και υποβλήθηκε -σύμφωνα με τους θεράποντες ιατρούς του- σε επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση στο στομάχι, όπου φέρεται να έπασχε από καρκίνο. Λίγους μήνες αργότερα, το 2012, ακύρωσε μια δημόσια εμφάνισή του στην Κωνσταντινούπολη, με τις φήμες να οργιάζουν τότε και πάλι για την υγεία του και για πιθανές επιπλοκές που είχαν παρουσιαστεί στο έντερό του λόγω της επέμβασης.

Τον Μάιο του 2017, εντελώς ξαφνικά και χωρίς καμία προειδοποίηση, ακύρωσε όλα τα προγραμματισμένα ραντεβού του μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου Κορυφής του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ). Μεταξύ αυτών και μιας επίσημης συνάντησης με τον τότε Ελληνα Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Στα μέσα του ίδιου έτους οι φήμες για την υγεία του φούντωσαν εκ νέου με αφορμή την κατάρρευσή του και τη μεταφορά του με φορείο λίγο αφότου είχε επισκεφτεί το τζαμί του Ατασεχίρ, στην ανατολική Κωνσταντινούπολη, για την πρωινή προσευχή.

Τότε η γερμανική «Bild» είχε δημοσιεύσει στην πρώτη της σελίδα «Πόσο άρρωστος είναι ο Ερντογάν;». Το ίδιο έτος, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου με τον Ουκρανό ομόλογό του Πέτρο Ποροσένκο, φάνηκε να τον παίρνει ο ύπνος και να χασμουριέται. Το 2021 στη διάρκεια διαγγέλματός του εμφανίστηκε νωθρός και νυσταλέος, να πασχίζει να αρθρώσει τα λόγια του, ενώ τον γύρο του κόσμου είχε κάνει και ένα βίντεο που τον έδειχνε να κατεβαίνει τα σκαλιά υποβασταζόμενος. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς τα σενάρια για την επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του ανατροφοδοτήθηκαν από ένα ακόμη περιστατικό, όταν κατά την επίσκεψή του στην τουρκική στρατιωτική μονάδα που εδρεύει στο Κατάρ, απευθυνόμενος στους στρατιώτες, ξαφνικά, ξέχασε τα λόγια του.

Δίπλα του εκείνη τη στιγμή βρισκόταν ο υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ, ο οποίος τον πλησίασε γρήγορα και του υπενθύμισε ότι θα πρέπει να απευθυνθεί σε όλο το στράτευμα και να στείλει την ευχή «Ο Αλλάχ να σας έχει καλά», ώστε το στράτευμα να απαντήσει «Ευχαριστώ». Ανάλογα και σε μία ακόμη εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε φέτος στις 21 Μαρτίου εμφανίστηκε να μιλάει με βραχνή φωνή και φανερά καταβεβλημένος σπεύδοντας ωστόσο τότε να καθησυχάσει τους παρευρισκομένους που ζητωκραύγαζαν πως είναι κρυωμένος.

Η κατάσταση της υγείας του και αν και κατά πόσο θα είναι σε θέση να ασκήσει τα καθήκοντά του, αλλά και το ποιος θα είναι αυτός που εφόσον χρειαστεί θα τον αντικαταστήσει εμφανίζεται να απασχολεί όλο και πιο σοβαρά τόσο τα ηγετικά στελέχη του κόμματος του όσο και συνολικότερα το τουρκικό πολιτικό σύστημα. Στο πλαίσιο αυτό, αυξημένος είναι ο ρόλος που έχει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Φουάτ Οκτάι, ο οποίος ήταν και αυτός που αντικατέστησε τον Ερντογάν την περασμένη Τετάρτη και Πέμπτη στις προγραμματισμένες προεκλογικές εκδηλώσεις του AKP. Ενας δεύτερος ισχυρός πόλος εξουσίας στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος και πιθανός αντικαταστάτης του Ερντογάν στην προεδρία είναι επίσης ο Ακάρ.

Αλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το ενδεχόμενο ο Τούρκος πρόεδρος να μην μπορέσει σε κάποια στιγμή να ασκήσει επιμελώς τα καθήκοντά του εξετάστηκε και κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του πανίσχυρου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, η οποία πραγματοποιήθηκε στα μέσα του περασμένου Αυγούστου στην Αγκυρα. Εκεί αποφασίστηκε ο Ερντογάν να παραχωρήσει πλήρως τη διοίκηση των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στον υπουργό Αμυνας εκκινώντας προς αυτή την κατεύθυνση και τις σχετικές νομικές διαδικασίες.

Τηλεφώνημα Παναγιωτόπουλου - Ακάρ

Στο πλαίσιο αυτό, άλλωστε, εντάσσεται και ο αυξημένος ρόλος που εμφανίζεται να έχει αναλάβει τους τελευταίους μήνες για λογαριασμό της κυβέρνησης ο Ακάρ σε σχέση και με την προσπάθεια εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, μέσω της επέκτασης και διεύρυνσης των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) ανάμεσα στις δύο χώρες.

Σύμφωνα με πληροφορίες μάλιστα, τις επόμενες ημέρες πρόκειται να υπάρξει τηλεφωνική επικοινωνία του Τούρκου υπουργού Αμυνας με τον Ελληνα ομόλογό του Νίκο Παναγιωτόπουλο προκειμένου να επαναεπιβεβαιωθεί η πρόθεση χρονικής επέκτασης των ΜΟΕ και κατά τους μήνες Ιούνιο και Σεπτέμβριο, όπως και ο καθορισμός ενός πλαισίου συνεκπαιδεύσεων ανάμεσα στις Ενοπλες Δυνάμεις των δύο χωρών.

Αν και οι τελικές αποφάσεις αναμένεται να ληφθούν μετά τις εκλογές του Μαΐου, η επικείμενη νέα τηλεφωνική επικοινωνία ανάμεσα στους δύο υπουργούς κρίθηκε σκόπιμη μετά τις δηλώσεις στις οποίες προχώρησαν ορισμένοι Τούρκοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, όπως ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, πυροδοτώντας αιφνιδιαστικά ένα κλίμα έντασης στα Ελληνοτουρκικά το οποίο δεν συνάδει με την εικόνα που καλλιεργήθηκε στις σχέσεις των δύο χωρών μετά τους φονικούς σεισμούς που έπληξαν τις νότιες τουρκικές επαρχίες στις αρχές Φεβρουαρίου.

Πάντως, την έντονη αντίδραση της χώρας μας προκάλεσε και το προεκλογικό σποτ του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), το οποίο εμφάνισε χάρτη με τη Δυτική Θράκη, αλλά και αρκετά ελληνικά νησιά όπως η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος και η Κως να βρίσκονται κάτω από την τουρκική σημαία. Πρόκειται για ένα προεκλογικό σποτ που ευθέως παραπέμπει στη λεγόμενη «Γαλάζια πατρίδα», το δόγμα που κατέχει κεντρική θέση στο πρόγραμμα του AKP για την άμυνα και την ασφάλεια.

Το συγκεκριμένο σποτ προκάλεσε την αντίδραση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος, αφού τόνισε ότι η Ελλάδα και η Τουρκία δεν μπορούν να προχωρήσουν στον δρόμο της αποκλιμάκωσης όσο η Αγκυρα επιμένει να βάζει στο τραπέζι τις παράνομες διεκδικήσεις της, χαρακτήρισε γελοίο τον παραπάνω χάρτη.

Διμερείς σχέσεις

Σύμφωνα με τον διεθνολόγο και ειδικό σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής Ευάγγελο Βενέτη, μετά την ένταση των τελευταίων ετών οι διμερείς σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας έχουν περάσει σε ένα νέο πλαίσιο ηρεμίας ή και ελεγχόμενης έντασης, ως αποτέλεσμα της «Διπλωματίας των Σεισμών». «Κοινός παρονομαστής των ελληνοτουρκικών σχέσεων αυτή την περίοδο είναι οι εκλογές και στις δύο χώρες τον Μάιο με διαφορά μιας εβδομάδας.

Η παρουσία του Μητσοτάκη στον φράχτη του Εβρου και σειρά δηλώσεων του Ερντογάν σε σχέση με την Ελλάδα για την Αγιά Σοφιά, το ελικοπτεροφόρο “Anadolou” στη Σμύρνη καθώς και δηλώσεις Τούρκων και Ελλήνων αξιωματούχων δημιουργούν την εντύπωση στην κοινή γνώμη των δύο χωρών ότι υπάρχει μια συμπεφωνημένη συναντίληψη ελεγχόμενης ρητορικής έντασης μεταξύ των δύο κυβερνήσεων για επικοινωνιακά οφέλη της καθεμιάς εν όψει εκλογών», τονίζει ο κ. Βενέτης.

Το γεγονός πάντως ότι η πλειονότητα των δημοσκοπήσεων που διεξήχθησαν μέσα στον μήνα δείχνουν τον Κιλιτσντάρογλου να προηγείται έχει προκαλέσει ανησυχία και στην ελληνική πλευρά, δεδομένου ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να κινηθεί απρόβλεπτα και σε σχέση με τη χώρα μας προκειμένου να καλύψει το χαμένο έδαφος ποντάροντας στην κινητοποίηση των εθνικιστικών ανακλαστικών του τουρκικού εκλογικού σώματος.

Ο μέσος όρος των δημοσκοπήσεων των εταιρειών Metropoll, Gezici, ORC, ALF, Optimar, SONAR, MAK, Aksoy, AR-G και Yoneylem δείχνει τον Κιλιτσντάρογλου να προηγείται σε 8 από τις 10 μετρήσεις. Παρ’ όλα αυτά, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης σε καμία από αυτές δεν ξεπερνά το κρίσιμο 50% που απαιτείται για να καταλάβει από τον πρώτο γύρο τον προεδρικό θώκο.

21 χρόνια στην εξουσία

Την ίδια στιγμή η αμφίρροπη εκλογική μάχη των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών στην Τουρκία έχει αρχίσει να δημιουργεί μια σειρά από ερωτήματα ως προς την επόμενη μέρα των εκλογών της 14ης Μαΐου, αρχικά σε ό,τι αφορά τα σενάρια κυβερνησιμότητας, αλλά και το ενδεχόμενο, σε δεύτερο χρόνο, να υπάρξει μια παρατεταμένη πολιτική αστάθεια στη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό, τα επικρατέστερα σενάρια πολιτικής αποσταθεροποίησης είναι:
• Στο πρώτο σενάριο ο Ερντογάν κερδίζει τις προεδρικές εκλογές, αλλά το κόμμα του, το AKP, χάνει την πλειοψηφία. Ο Τούρκος πρόεδρος χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία αδυνατεί να περάσει νόμους στο Κοινοβούλιο επιδιώκοντας να κυβερνά σχεδόν αποκλειστικά με προεδρικά διατάγματα. Πρόκειται για κάτι όμως που μεσοπρόθεσμα θα δημιουργήσει θέμα δημοκρατίας, με αποτέλεσμα η χώρα να οδηγηθεί εκ νέου σε εκλογές προκειμένου να δοθεί μια βιώσιμη λύση.
• Στο δεύτερο σενάριο ο Ερντογάν χάνει τις εκλογές από τον Κιλιτσντάρογλου και το ερώτημα που διατυπώνεται αφορά πλέον τις εξελίξεις που θα σηματοδοτήσει αυτό το ενδεχόμενο για το κόμμα του. Πρόκειται για ένα γεγονός που θα μπορούσε να βυθίσει σε πολιτική αστάθεια την Τουρκία, δεδομένου ότι η απώλεια της προεδρίας θα είναι ένα βαρύ πλήγμα για τον Ερντογάν, αφού πλέον έχοντας στερηθεί την πρόσβαση σε δημόσιους πόρους η προσπάθειά του να συντηρήσει το κόμμα του θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, φέρνοντάς το αντιμέτωπο με το φάσμα της χρεοκοπίας.
• Στο τρίτο σενάριο ο Κιλιτσντάρογλου κερδίζει τις εκλογές, αλλά το κόμμα του Ερντογάν διατηρεί τον έλεγχο του Κοινοβουλίου. Πρόκειται ίσως για το πιο θολό σενάριο λόγω του γεγονότος ότι το AKP δεν έχει καμία εμπειρία συγκατοίκησης και ο νέος πρόεδρος θα διάκειται ίσως εχθρικά απέναντι στο κόμμα που κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική σκηνή από το 2002. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα υπάρξει αδυναμία να κυβερνηθεί η χώρα, με αποτέλεσμα μεσοπρόθεσμα να αναγκαστεί να ξαναπάει σε εκλογές.

Οπως αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» σχολιάζοντας τις επικείμενες τουρκικές εκλογές και τι αυτές σηματοδοτούν για την περιοχή ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης, Δημήτρης Τριανταφύλλου, όλα τα ενδεχόμενα ως προς το αποτέλεσμά τους είναι ανοιχτά: «Είτε θα υπάρχει ανατροπή και εκθρόνιση του Ταγίπ Ερντογάν και του κυβερνώντος κόμματος AKP μετά από 21 χρόνια στην εξουσία είτε συνέχιση και ενδεχομένως εδραίωση του υπάρχοντος συστήματος εξουσίας. Δηλαδή σε μια σημαντική καμπή της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας, που φέτος θα εορτάσει τη μετάβαση από την πρώτη της εκατονταετηρίδα στη δεύτερη, η έκβαση των εκλογών αυτών είναι αδιαμφισβήτητα ιστορική».

Οπως σημειώνει ο κ. Τριανταφύλλου, «σε μια εποχή παρατεταμένης αστάθειας και σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνές σύστημα, η μεταμόρφωση της Τουρκίας ως ουσιαστικού αυτόνομου πόλου περιφερειακής και παγκόσμιας εμβέλειας είναι το ζητούμενο για την επόμενη κυβέρνηση. Εξάλλου το προεκλογικό πρόγραμμα του AKP με κύριο σύνθημα ο οραματικός “Αιώνας της Τουρκίας” εκφράζει ξεκάθαρα μια πολιτική αντίληψη για τη θέση της Τουρκίας στο μέλλον που στηρίζεται στις δικές της δυνάμεις (όπως την περαιτέρω ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, την εξόρυξη φυσικού αερίου από τη Μαύρη Θάλασσα, την έναρξη λειτουργίας του πυρηνικού σταθμού στο Ακουγιου κ.λπ.), στη συνέχιση αφηγημάτων όπως αυτό της “Γαλάζιας Πατρίδας”, στην εξασφάλιση της πολιτικής και οικονομικής πρωτοκαθεδρίας της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή και τη διατήρηση των πολιτικών εξισορρόπησης μεταξύ Δύσης και Ρωσίας και άλλων μη δυτικών κρατικών δρώντων διατηρώντας παράλληλα όλα τα προνόμια που εξασφαλίζει η συμμετοχή της χώρας σε δυτικούς οργανισμούς όπως το ΝΑΤΟ.

Το πρόγραμμα της κύριας αντιπολιτευτικής συμμαχίας δεν διαφέρει ουσιαστικά όσον αφορά τα ζητούμενα για τη θέση της Τουρκίας στον κόσμο εκτός από το να προβάλλει ως άμεση προτεραιότητα την επιδιόρθωση των σχέσεων με τη Δύση (Ευρωπαϊκή Ενωση και ΗΠΑ). Με άλλα λόγια, ο επόμενος τιμονιέρης της Τουρκίας θα είναι συνεχιστής των υπαρχουσών πολιτικών επιλογών και προτεραιοτήτων για τη διασφάλιση και υπεράσπιση των εθνικών προτεραιοτήτων και συμφερόντων της χώρας, με ενδεχόμενη διαφοροποίηση σε επίπεδο τακτικής».

Ειδήσεις σήμερα:

First Republic Bank: «Βόμβα» στις ΗΠΑ - Κατέρρευσε η τράπεζα, στην JPMorgan περνούν οι καταθέσεις

Νέα Υόρκη: Με ελληνικές σημαίες και Εύζωνες γέμισε η 5η λεωφόρος στο Μανχάταν

Εκλογές 2023: Τι δείχνουν τα τελευταία γκάλοπ