Εκλογές στην Τουρκία: Ανοιξαν οι κάλπες - Η πιο κρίσιμη εκλογική μάχη των τελευταίων 20 χρόνων
14.05.202308:13
Αμφίρροπη η μάχη Ερντογάν - Κιλιτσντάρογλου με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν τον Τούρκο πρόεδρο να υπολείπεται ελαφρά του αντιπάλου του - Μετά τις 9 το βράδυ τα πρώτα αποτελέσματα
Την πιο αμφίρροπη εκλογική αναμέτρηση των τελευταίων δεκαετιών βιώνει σήμερα η Τουρκία, καθώς οι δύο υποψήφιοι για την Προεδρία, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου βρίσκονται πολύ κοντά στις δημοσκοπήσεις, αν και εκπροσωπούν δύο εντελώς αντίθετους κόσμους. Ο σημερινός Πρόεδρος, ο 69χρονος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία για περισσότερα από 20 χρόνια και βιώνει σήμερα την πιο μεγάλη πολιτική πρόκληση της καριέρας του, καθώς υπολείπεται σχεδόν στο σύνολο των δημοσκοπήσεων από τον 74χρονο ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, τον οποίο ο «Σουλτάνος» Ερντογάν έχει νικήσει κατά κράτος πολλές φορές στο παρελθόν.
Αυτό που άλλαξε κυρίως στα χρόνια που μεσολάβησαν, είναι ότι για πρώτη φορά έξι κόμματα της αντιπολίτευσης συνένωσαν τις δυνάμεις τους για τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές που διεξάγονται σήμερα, επιλέγοντας τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως υποψήφιο της συμμαχίας τους. Τη συνένωση των αντιπολιτευόμενων δυνάμεων προκάλεσε η διαπίστωση πως η Τουρκία έχει γίνει όλο και πιο αυταρχική υπό τον Πρόεδρο Ερντογάν και η αντιπολίτευση επιδιώκει να θέσει ένα φραγμό στην μετατροπή της χώρας σε «κοινοβουλευτική απολυταρχία». Παράλληλα, ο Τούρκος Πρόεδρος φαίνεται ευάλωτος, με την Τουρκία να αντιμετωπίζει έκρηξη του πληθωρισμού, μετά τον ισχυρό κλονισμό, κοινωνικό και οικονομικό, από τους διπλούς σεισμούς που έχουν αφήσει 50.000 νεκρούς.
Σε αυτό το τοπίο, όποιος υποψήφιος Πρόεδρος μπορεί να εξασφαλίσει περισσότερες από τις μισές ψήφους(50% συν 1) στις σημερινές προεδρικές εκλογές θα είναι ο απόλυτος νικητής. Σε αντίθετη περίπτωση, ο αγώνας μεταφέρεται σε δεύτερο γύρο δύο εβδομάδες αργότερα, δηλαδή στις 28 Μάϊου.
Με βάση τους υπολογισμούς, δικαίωμα ψήφου έχουν 64,1 εκατομμύρια Τούρκοι, στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και στο εξωτερικό, ενώ η μάχη θα κριθεί ψήφο προς ψήφο για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο κύριος αντίπαλός του για την προεδρία έχει το προβάδισμα. Σημειωτέον ότι το Κόμμα Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης (AKP) που ίδρυσε ο Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία από τον Νοέμβριο του 2002 και κυβερνά την Τουρκία από το 2003. Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι η νέα γενιά, δηλαδή μια δεξαμενή πέντε εκατομμυρίων ψηφοφόρων που ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα για πρώτη φορά σε αυτές τις εκλογές, δεν γνώρισε κανέναν άλλο ηγέτη. Και αυτό γιατί, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν αρχικά πρωθυπουργός, αλλά στη συνέχεια εξελέγη πρόεδρος το 2014, αυξάνοντας ακόμη περισσό
τερο τις υπερεξουσίες του μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016.
Αγκάθι στην επανεκλογή του αποτελεί η εκτίναξη του πληθωρισμού, λόγω της ανορθόδοξης άρνησής του να αυξήσει τα επιτόκια. Το επίσημο ποσοστό πληθωρισμού είναι λίγο πάνω από το 50%, αλλά οι ακαδημαϊκοί λένε ότι είναι στην πραγματικότητα είναι υψηλότερο από 100% και το περασμένο φθινόπωρο ξεπέρασε επισήμως το 85%. Η επόμενη μεγάλη κρίση για το καθεστώς Ερντογάν προέκυψε μετά τους φονικούς δίδυμους σεισμούς της 6 Φεβρουαρίου, με αποτέλεσμα τόσο ο ίδιος, όσο και το κυβερνών κόμμα του έχουν επικριθεί ευρέως για την εκτέλεση των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης, αλλά και για αποτυχία εφαρμογής αυστηρών κανόνων και πάγιων κατασκευαστικών πρακτικών. Ως συνέπεια αυτών, εκατομμύρια Τούρκοι έμειναν άστεγοι στις 11 επαρχίες που επλήγησαν από τους σεισμούς. Λαμβάνοντας, μάλιστα, υπόψη ότι πολλές από τις περιοχές αυτές θεωρούνται προπύργια του κόμματος του Ερντογάν, εκτιμάται οι εκλογές θα μπορούσαν να κερδηθούν και να χαθούν στα ανατολικά της χώρας.
Πολιτικά, το Κόμμα Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης (ΑΚΡ) έχει τις ρίζες του στο πολιτικό Ισλάμ, αλλά έχει σφυρηλατήσει μια συμμαχία με το υπερεθνικιστικό MHP υπό τον Μπαχτσελί, έχοντας απέναντί τους σήμερα έξι κόμματα κόμματα της αντιπολίτευσης, με επικεφαλής τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ο τελευταίος εμφανίζεται ως ένας ήπιος και ευγενής αντίπαλος που βρίσκεται από το 2010 στο τιμόνι του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), δηλαδή της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Επιπλέον, ο Κιλιτσντάρογλου έχει εξασφαλίσει τη ρητή υποστήριξη του δεύτερου μεγαλύτερου αντιπολιτευόμενου κόμματος της Τουρκίας, του φιλοκουρδικού HDP, του οποίου ο συναρχηγός χαρακτήρισε τις εκλογές ως «τις πιο κρίσιμες στην ιστορία της Τουρκίας», αν και έγκλειστος στις φυλακές.
Υπενθυμίζεται ότι η επιλογή του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως επικεφαλής του αντιερντογανικού μετώπου δεν ήταν η πλέον δημοφιλής, καθώς οι δήμαρχοι της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας ήταν δυνητικά ισχυρότεροι υποψήφιοι, μετά το θρίαμβο του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος στις δημοτικές εκλογές του 2019. Πρώην δημόσιος υπάλληλος που ανήκει στη μειονότητα των Αλεβιτών, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ηγήθηκε μιας 24ήμερης πορείας για δικαιοσύνη το 2017, η οποία θεωρήθηκε ως η μεγαλύτερη αντιπολιτευτική κίνηση εναντίον της διακυβέρνησης του Προέδρου Ερντογάν εδώ και χρόνια.
Η Εθνική Συμμαχία, της οποίας ηγείται ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έχει ενωθεί υπό την επιθυμία των συμμετεχόντων να επιστρέψουν την Τουρκία από το προεδρικό σύστημα που εγκαθίδρυσε ο Ερντογάν σε ένα προεδρικό σύστημα που θα στηρίζεται στο κοινοβούλιο. Για να αλλάξουν το σύστημα, πρέπει να κερδίσουν 400 από τους 600 βουλευτές της Τουρκίας, οι οποίοι αναμένεται να αναδειχθούν σήμερα μέσα από τοπικά ψηφοδέλτια των κομμάτων. Επιπλέον, εξελίξεις θα μπορούσε να δρομολογήσει η πιθανότητα 360 βουλευτές για να υποβάλουν πρόταση σε δημοψήφισμα.
Η απόσυρσή του, ωστόσο, από την προεδρική κούρσα θα μπορούσε να ενισχύσει τις πιθανότητες του πρώην συντρόφου του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να εκλεγεί, παρόλο που οι δημοσκοπήσεις του δίνουν χαμηλά ποσοστά. Την προηγούμενη φορά, ο Ιντζέ είχε αντιμετωπίσει κατηγορίες ότι μείωσε την ψήφο της αντιπολίτευσης, διασπάζοντάς την και δεν προέτρεψε τους υποστηρικτές του να στηρίξουν τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Πέραν τον Ερντογάν και Κιλιτσντάρογλου, τρίτος διεκδικητής της Προεδρίας είναι ο υπερεθνικιστής Σινάν Ογκάν που συγκεντρώνει πολύ περιορισμένες πιθανότητες επιτυχίας.
Επιπλέον, για να εισέλθει ένα κόμμα στο κοινοβούλιο των 600 εδρών, πρέπει να συγκεντρώσει το 7% των ψήφων ή να είναι μέρος μιας συμμαχίας που θα το συγκεντρώσει ως ποσοστό. Αυτός είναι και ο πραγματικός λόγος, για τον οποίο οι εκλογικές συμμαχίες έχουν γίνει τόσο σημαντικές στην Τουρκία και η εξακομματική αντιπολίτευση υπό τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έχει επισημάνει την αλλαγή αυτή ως μία από τις μεταρρυθμίσεις που προτείνει. Επιπλέον, σε τοπικό επίπεδο οι Τούρκοι ψηφίζουν ψηφοδέλτια κομμάτων αντί για υποψηφίους με αναλογική εκπροσώπηση, επομένως οι αριθμοί των εδρών αντιστοιχούν σε ψήφους ανά κόμμα και όχι σε συμμαχίες. Τα τέσσερα μικρότερα κόμματα της αντιπολίτευσης θα διεκδικήσουν την είσοδό τους στο Κοινοβούλιο υπό τη σημαία των δύο μεγαλύτερων κομμάτων: του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος ή του εθνικιστικού Καλού Κόμματος.
Οι μελλοντικοί στόχοι
Αν ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου τα καταφέρει σήμερα το βράδυ και εκλεγεί νέος Πρόεδρος, τα έξι κόμματα της αντιπολίτευσης επιδιώκουν στροφή – έστω και μερική- προς τη Δύση, όπως και να ξεκινήσουν και πάλι τη συζήτηση να ενταχθεί η Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και να αποκαταστήσουν την «αμοιβαία εμπιστοσύνη» με τις ΗΠΑ, μετά από χρόνια έντασης και κρίσεων στην εποχή Ερντογάν. Παράλληλα, έχουν δεσμευτεί να μειώσουν τον πληθωρισμό κάτω από το 10% μέσα σε δύο χρόνια και να στείλουν εθελοντικά τους Σύρους πρόσφυγες στα σπίτια τους, οι οποίοι ανέρχονται σήμερα σε 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες.