Η Wagner και οι άλλοι μισθοφόροι: «Σκυλιά του πολέμου» με μισθό €3.000 την ημέρα

«Μέσα στο χάος υπάρχει επίσης και η ευκαιρία», γράφει στην «Τέχνη του Πολέμου» ο Σουν Τζου. Αυτή η ευκαιρία για γρήγορο πλουτισμό που αναζητούν οι... πιο τυχοδιώκτες από τους τυχοδιώκτες, μέσα στο χάος του πολέμου, εξηγεί και τον βασικό λόγο ύπαρξης των μισθοφορικών στρατών. Τους οποίους μπορεί να συζητά εκτενώς ο κόσμος τώρα που η Wagner του Γεβγκένι Πριγκόζιν αντί για το Κίεβο άρχισε να βαδίζει προς τη Μόσχα, αλλά τελικά με τη διαμεσολάβηση του προέδρου της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο στον Βλαντιμίρ Πούτιν της έδωσε άσυλο στη χώρα του.

Οπως και καινούριο φαινόμενο δεν είναι να γυρνά ο εκάστοτε μισθοφορικός στρατός να δαγκώσει το χέρι που τον ταΐζει. Είναι ένα ρίσκο που προτίθεται να πάρει όποιος πληρώνει κάποιους για να πολεμήσουν -να σκοτώσουν δηλαδή- ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουν κανένα προηγούμενο, ούτε κανέναν λόγο. Αφού στόχος είναι τα λεφτά...

Αυτός ο στόχος υπήρχε από την αρχαιότητα. Από το πανίσχυρο μισθοφορικό σώμα των ξένων (Νουβίων και άλλων) του Νέου Βασιλείου της Αρχαίας Αιγύπτου (1550-1069 π.Χ.) στους Μυρίους, όπως περιγράφει ο Ξενοφών στην «Κύρου Ανάβαση», που έχουν προσληφθεί το 401 π.Χ. από τον Κύρο για να ανατρέψουν τον αδελφό του Αρταξέρξη, στη Βαράγγια Φρουρά του Βυζαντινού αυτοκράτορα και τους Γενίτσαρους των Οθωμανών, οι μισθοφορικοί στρατοί ήταν, είναι και θα είναι κάτι «συνηθισμένο». Ιδιαίτερα σήμερα, που το κόστος επιστροφής φερέτρων είναι (και) πολιτικά αβάσταχτο, οι μισθοφορικοί στρατοί γίνονται όλο και πιο ευρέως χρησιμοποιούμενοι ακόμα και από χώρες με στρατιωτική παντοδυναμία.

Κι ας υπάρχουν ρίσκα. Οχι μόνο του «δαγκώματος», αλλά ακόμα και εγκλημάτων πολέμου, με φρικιαστικές ιστορίες αμάχων να χρησιμοποιούνται σε εμπόριο σαρκός και οργάνων, παράνομες υιοθεσίες και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί ο πιο νοσηρός νους. Με αυτά να αποδεικνύονται δύσκολα ή να μην έχουν τόση... σημασία μπροστά στους σκοπούς που εξυπηρετούν, σήμερα οι μισθοφορικοί στρατοί αυξάνονται, πληθύνονται, αλλά και εμφανίζονται σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Οπου, δηλαδή, υπάρχει ευκαιρία. Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι;

Το Wagner Group του Πριγκόζιν

Ο μισθοφορικός στρατός Wagner Group ιδρύθηκε από τον Γκεβγκένι Πριγκόζιν το 2014 με περίπου 50.000 μισθοφόρους -πολλοί από τους οποίους ήταν πρώην κρατούμενοι- που πολεμούσαν στην Ουκρανία. O μισθοφορικός στρατός του Πριγκόζιν εκπαιδεύει και διαθέτει κάποιους από τους πιο σκληρoτράχηλους επαγγελματίες στρατιώτες και πράκτορες στον κόσμο. Οι ταυτότητες των στελεχών του είναι μυστικές. Η Wagner οικοδομήθηκε στο πρότυπο των αμερικανικών στρατιωτικών εργολάβων Blackwater ή Executive Outcomes. Πρόκειται δηλαδή για μια παραστρατιωτική οργάνωση που στέλνει μισθοφόρους σε ζώνες συρράξεων σε όλο τον κόσμο για να τροφοδοτήσουν τη βία, να λεηλατήσουν φυσικούς πόρους και να εκφοβίσουν τον πληθυσμό.

Τα ηνία του Wagner Group πήρε ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, που φέρει το προσωνύμιο «σεφ του Πούτιν» και ανήκε στον σκληρό πυρήνα του καθεστώτος του, στους ολιγάρχες που μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία βρέθηκαν στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στα νιάτα του βρέθηκε στη φυλακή για ένοπλη ληστεία και απάτη. Κατάφερε όμως να ορθοποδήσει. Ξεκίνησε ως πωλητής χοτ ντογκ και εξελίχθηκε σε επιτυχημένο επιχειρηματία στον χώρο της εστίασης. Οι Αρχές της Ουκρανίας και οι Δυτικοί υποστηρίζουν ότι τουλάχιστον 400 επίλεκτοι μισθοφόροι της Wagner στάλθηκαν στο Κίεβο για να δολοφονήσουν τον πρόεδρο της Ουκρανίας. Η ομάδα φαίνεται να εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Ουκρανία το 2014, όταν βοήθησε τον ρωσικό στρατό στην προσάρτηση της Κριμαίας. «Η Ουκρανία ήταν βασικά η αρχή, το σημείο εκκίνησης για τον όμιλο Wagner», δήλωσε ο Σεργκέι Σουκχάνκιν, ανώτερος ερευνητής στο Ιδρυμα Jamestown.

Από τότε ένας ιστός από παραστρατιωτικές ομάδες και επιχειρήσεις έχει διαχυθεί στη Συρία. Εκεί μέλη της Wagner λέγεται ότι πολέμησαν για να υποστηρίξουν το καθεστώς του Μπασάρ αλ Aσαντ, εξασφαλίζοντας ερείσματα στον ενεργειακό τομέα της χώρας. Eντονη παρουσία είχαν και έχουν στη Λιβύη, στο Σουδάν, στη Μαδαγασκάρη και τη Μοζαμβίκη. Οι μισθοφόροι της Wagner φέρεται επίσης ότι έχουν πολεμήσει τόσο στη Βόρεια όσο και στην Υποσαχάρια Αφρική. Λέγεται ότι ο βασικός μηνιαίος μισθός για όποιον στρατολογείται στην ομάδα ανέρχεται από 2.500 έως 8.000 δολάρια. Τα μέλη πρέπει να είναι άνω των 25 ετών, άριστα εκπαιδευμένοι, έξυπνοι, ψύχραιμοι και έτοιμοι για εκκαθαρίσεις αθώων πολιτών.

Oσοι μελετούν τη δράση της Wagner υποστηρίζουν ότι είναι μια οργάνωση που διαφοροποιείται από τον συμβατικό ορισμό του ιδιωτικού στρατιωτικού εργολάβου. Συνδυάζει μισθοφορική δραστηριότητα και εξόρυξη φυσικών πόρων, ενώ ταυτόχρονα προωθεί τη ρωσική εξωτερική πολιτική. Αν και είναι ιδιωτικός όμιλος, πιστεύεται ότι είναι στενά συνδεδεμένος με το Κρεμλίνο. Το 2017 ανέλαβε να εκπαιδεύσει τις ένοπλες δυνάμεις του Σουδάν. Το ίδιο συνέβη και στη Λιβύη, ενώ έχει δημιουργήσει σε αρκετές χώρες όπου δραστηριοποιείται δεκάδες μυστικές βάσεις.

G4S: Παρουσία σε 125 χώρες

Ο γίγαντας των υπηρεσιών ασφαλείας G4S έχει προσωπικό τουλάχιστον 625.000 (είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ιδιώτης εργοδότης του πλανήτη μετά τη WalMart) που πλησιάζει τον αριθμό των εφέδρων του έκτου μεγαλύτερου στρατού του κόσμου, του Πακιστάν. Το πόσοι ακριβώς είναι οι μισθοφόροι της G4S είναι μάλλον δύσκολο να προσδιορίσει κανείς, κυρίως επειδή η εταιρεία ασχολείται και με την ασφάλεια-φύλαξη φυλακών, τραπεζών, αεροδρομίων κ.λπ. Ισως όμως να μπορεί να μας πει «κάτι» το γεγονός ότι το 2008 η G4S εξαγόρασε εν μια νυκτί την ArmorGroup, ο ιδιωτικός στρατός της οποίας είχε επιφορτιστεί με τη φύλαξη του 1/3 των μη στρατιωτικών κομβόι στο Ιράκ. Η εξαγορασθείσα εταιρεία είχε στο μισθολόγιό της μέχρι και Αφγανούς πολέμαρχους.

Σήμερα, ο όμιλος της G4S -ανεξαρτήτως δραστηριοτήτων- έχει παρουσία σε περισσότερες από 125 χώρες, συνεργαζόμενος με κυβερνητικές υπηρεσίες αλλά και άλλους μισθοφορικούς στρατούς - στους οποίους παρέχει από εκπαίδευση μέχρι πληροφοριοδότες ή εκκαθαρίσεις ναρκοπεδίων. Δραστηριοποιείται, δε, σε κάποιες από τις πιο επικίνδυνες περιοχές του κόσμου (στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική), παρέχοντας υπηρεσίες ασφαλείας σε χαώδεις καταστάσεις όπως οι εμφύλιοι πόλεμοι ή οι πόλεμοι μεταξύ των καρτέλ ναρκωτικών.

Academi (Blackwater)

Η ιδρυθείσα από τον Αμερικανό πρώην πεζοναύτη, το 1997, Ερικ Πρινς, Blackwater, έχει σήμερα μετονομαστεί σε Academi. Εχοντας πολεμήσει για λογαριασμό των Αμερικανών στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στην Υεμένη, στη Βοσνία και τα ΗΑΕ και έχοντας αναλάβει τεράστια συμβόλαια (δισεκατομμυρίων δολαρίων) εκπαίδευσης ξένων στρατών, όπως του Αζερμπαϊτζάν, ή ειδικές αποστολές όπως το κυνήγι του Οσάμα μπιν Λάντεν, η εταιρεία εξαγοράστηκε από ιδιώτες επενδυτές, ενώ απορρόφησε άλλες δύο ιδιωτικές εταιρείες-μισθοφορικούς στρατούς.

Ο αριθμός των στρατιωτών που χρησιμοποιεί η Academi υπολογίζεται σε περίπου 20.000. Αριθμός που είναι μάλλον πολύ μετριοπαθής, με δεδομένο ότι ως Blackwater είχε διαθέσει επισήμως στο Ιράκ 21.000 επίλεκτους για τη φρουρά Αμερικανών (αν και οι εκτιμήσεις μιλούν για περισσότερους από 100.000). Ομως δεν είναι εκεί το ζουμί. Η Academi θεωρείται, και όχι άδικα, ο πιο σύγχρονος και καλά οργανωμένος μισθοφορικός στρατός του πλανήτη.

Οχι μόνο λόγω του ότι διαθέτει τεράστιο στρατόπεδο εκπαίδευσης στις ΗΠΑ ή υπηρεσία κατασκοπείας με πρώην αξιωματικούς της CIA. Αλλά και λόγω του ότι έχει ιδιωτικό στόλο τουλάχιστον 20 αεροσκαφών (έχουν χρησιμοποιηθεί για τον ανεφοδιασμό του Αμερικανικού Στρατού σε εμπόλεμες ζώνες), έναν τεράστιο στόλο στρατιωτικών οχημάτων που έχουν εξελιχθεί ειδικά γι’ αυτήν, αλλά ακόμα και σώμα ειδικά εκπαιδευμένων για πολέμους σκύλων.

Η Academi έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στη Μέση Ανατολή, παρείχε προστασία (και εναέρια) στους δρόμους της Νέας Ορλεάνης μετά τον τυφώνα «Κατρίνα» για να μην ξεσπάσει χάος, συμμετέχει στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών σε όλο τον κόσμο, σε προγράμματα της DEA, ενώ είχε αναλάβει την προστασία των πυραυλικών συστημάτων της Ιαπωνίας. Η εταιρεία εικάζεται ότι έχει υιοθετήσει ακόμα πιο χαμηλούς τόνους απ’ ό,τι είχε, μετά από μια σειρά σκοτεινών περιστατικών για τα οποία κατηγορήθηκε.

Κάποια από αυτά αφορούν θανατώσεις αμάχων στο Ιράκ, με μεγαλύτερη τη Σφαγή της Πλατείας Νισούρ στη Βαγδάτη (17 πολίτες σκοτώθηκαν χωρίς αφορμή), τη δολοφονία... για πλάκα από μισθοφόρο της Blackwater ενός φρουρού του Ιρακινού αντιπροέδρου το 2006, τη σύλληψη (!) δύο Αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ μετά από τροχαίο και την απειλή από επικεφαλής της εταιρείας σε ανακρίτρια του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι θα τη σκοτώσει επειδή έκανε ερωτήσεις!

DynCorp: Συμβόλαια δισεκατομμυρίων

Η DynCorp, παρότι είχε ετήσιο κύκλο εργασιών που έφτανε τα 3,5 δισ. δολάρια, απορροφήθηκε από μια άλλη εταιρεία, την Amentum, η οποία έχει αναλάβει τη συντήρηση των F-16 του Αμερικανικού Ναυτικού και έχει συμμετοχή σε mega contract της αμερικανικής κυβέρνησης ύψους 45 δισ. δολαρίων. Παρ’ όλα αυτά, αξίζει μια αναδρομή στην DynCorp, η οποία έως πρόσφατα ήταν μία από τις ισχυρότερες εταιρείες μισθοφόρων στρατιωτών του κόσμου, με περισσότερους από 10.000 στρατιώτες και παρουσία σε Αφρική, Ανατολική Ευρώπη και Λατινική Αμερική. Στα Βαλκάνια η εταιρεία έγινε πιο γνωστή όταν μέλη της που πολεμούσαν στη Βοσνία το 1999 κατηγορήθηκαν ότι εμπλέκονταν σε trafficking και σεξουαλική εκμετάλλευση με απαγωγές νέων κοριτσιών.

Και αντίστοιχα, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού όταν αεροσκάφη της ψέκασαν στην Κολομβία αδιακρίτως με ζιζανιοκτόνα κατά των ναρκωτικών, προκαλώντας προβλήματα υγείας σε ανυποψίαστους πολίτες. Η ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία με έδρα στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ κέρδισε συμβόλαια και ενεπλάκη σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στην Κολομβία, στη Σομαλία, στη Λιβερία, στο Σουδάν και σε άλλες εμπόλεμες ζώνες, αλλά και σε αποστολές καταπολέμησης του εμπορίου ναρκωτικών στο Περού. Φυσικά διέθεταν και δικά τους επιθετικά και μεταφορικά -αλλά και πυροσβεστικά- ελικόπτερα και στόλο αυτοκινήτων για μάχη.

Ενας ισχυρός μισθοφορικός στρατός Αφγανών. Αυτό είναι η Asia Security Group, η οποία έχει έδρα στην Καμπούλ και συνδέεται με τον πρώην πρόεδρο της χώρας, Χαμίντ Καρζάι. Μέχρι πρότινος ανήκε στον Χασμάτ Καρζάι, πρώτο ξάδερφο του Χαμίντ Καρζάι. Με την άνοδο των Ταλιμπάν, ο στρατός μειώθηκε στα περίπου 500 άτομα και παρείχε κυρίως ένοπλη φύλαξη ξένων επιχειρήσεων ή στελεχών στην Καμπούλ, στη Χεράτ, στην Κενταχάρ και την Τζελαλαμπάντ.

Η Erinys έχει παρουσία σε εμπόλεμες ζώνες της Αφρικής -ιδιαίτερα στο Κονγκό-, όμως έγινε περισσότερο γνωστή από το συμβόλαιο που της έδωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στο Ιράκ. Η εταιρεία διέθεσε στρατό 16.000 μισθοφόρων, οι οποίοι απλώθηκαν σε 282 τοποθεσίες στο Ιράκ, με στόχο την προστασία σημαντικών αγωγών πετρελαίου και άλλων ενεργειακών assets.

Η Defion Internacional δεν παρέχει μόνο τον δικό της στρατό, αλλά και μισθοφόρους σε άλλους ιδιωτικούς στρατούς, καθώς είναι γνωστή για τους σκληροτράχηλους Λατινοαμερικανούς μαχητές που στρατολογεί και χρησιμοποιεί. Με έδρα στο Περού και γραφεία σε Ντουμπάι, Ιράκ, Φιλιππίνες και Σρι Λάνκα, η εταιρεία παρέχει πλέον προσωπικό από αναπτυσσόμενες χώρες.

Η αυστραλιανών συμφερόντων Unity Resources Group έχει έναν όχι μεγάλο, αλλά μεγάλης σημασίας μισθοφορικό στρατό. Πρόκειται για περίπου 1.200 βετεράνους από τις ειδικές δυνάμεις των στρατών της Αυστραλίας, των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Ηταν οι τελευταίοι που έμειναν στο Ιράκ μετά την αποχώρηση των συμμαχικών στρατευμάτων, επιφορτιζόμενοι με τη φρούρηση πρεσβειών (όπως της Αυστραλίας), ξένων επιχειρήσεων και πετρελαϊκών εγκαταστάσεων.

Χούλιγκαν και ποινικοί έτοιμοι να σκοτώσουν

Με μισθούς που μπορεί να κυμαίνονται από 2.000 ευρώ τον μήνα έως και περισσότερα από 3.000 ευρώ την ημέρα, οι μισθοφόροι πληρώνονται ανάλογα με την επικινδυνότητα της αποστολής που αναλαμβάνουν. Είναι λογικό ότι συνήθως πρέπει να πληρούν κάποια τυπικά προσόντα, ειδικά εάν τοποθετούνται σε καυτές εμπόλεμες ζώνες, όπως καλή φυσική κατάσταση και στρατιωτική εκπαίδευση. Σε κάποιες περιπτώσεις, πάντως, οι μισθοφόροι προέρχονται από παραστρατιωτικές οργανώσεις ή έχοντας ξεκινήσει με... καριέρα χούλιγκαν στα γήπεδα.

Σε κάθε περίπτωση, προσλαμβάνονται αυτοί που «είναι έτοιμοι να σκοτώσουν» και αυτοί που έχουν γνώση της χρήσης όπλων. Η στρατολόγηση γίνεται συνήθως μέσω αγγελιών στο Διαδίκτυο σε χώρες όπου υπάρχει άφθονο υλικό (Βαλκάνια, Τουρκία, Λατινική Αμερική) ή με μεσολαβητές από τον χώρο του οργανωμένου εγκλήματος.