Παιδεία: Πώς γίνεται το φτωχό Βιετνάμ να έχει τόσο καλό εκπαιδευτικό σύστημα

Οι υψηλές επιδόσεις του εκπαιδευτικού συστήματος στο Βιετνάμ είναι αξιοπρόσεκτες. Είναι πράγματι τόσο καλά τα σχολεία στο Βιετνάμ; Η επιτυχία τους αποδίδεται στην αναγνώριση της αξίας της εκπαίδευσης αλλά και στη μέριμνα για τους εκπαιδευτικούς. Όλα αυτά, βέβαια, θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση αν δεν βρίσκονταν κάτω από τη σκιά ενός σκληρού κομμουνιστικού καθεστώτος, που δεν αφήνει περιθώρια για παρεκτροπές.

Ο Χο Τσι Μινχ, θεμελιωτής του Βιετνάμ, είχε δηλώσει για την επιτυχημένη πορεία της χώρας του: «Για να βελτιωθούμε τα επόμενα 10 χρόνια, πρέπει να φυτέψουμε δέντρα. Αν θέλουμε να δούμε όφελος τα επόμενα 100 χρόνια, πρέπει να καλλιεργήσουμε τους ανθρώπους».

Παρά την ταχεία οικονομική ανάπτυξη, το κατά κεφαλήν εισόδημα των Βιετναμέζων παραμένει στα 3,76 δολάρια, χαμηλότερο από τις γειτονικές χώρες, Μαλαισία και Ταϊλάνδη. Με τόσο χαμηλό εισόδημα, ίσα που τα βγάζει πέρα στην καθημερινότητά του ο μέσος Βιετναμέζος.

Βάσει των δεδομένων, είναι εντυπωσιακά τα ευρήματα, που προκύπτουν από τις επιδόσεις των παιδιών της χώρας, που συμμετέχουν σε διεθνείς αξιολογήσεις: το εκπαιδευτικό σύστημα του Βιετνάμ κατατάσσεται μεταξύ των καλύτερων στον κόσμο, με τους μαθητές να διακρίνονται στη γλώσσα, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι μαθητές από το Βιετνάμ, όχι μόνο ξεπερνούν εκείνους από τη Μαλαισία και την Ταϊλάνδη αλλά ακόμη και μαθητές από τη Μ. Βρετανία και τον Καναδά, χώρες που έχουν τουλάχιστον εξαπλάσια οικονομική δύναμη.

Η διάθεση των παιδιών για μάθηση είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, μεταξύ των οποίων οι επιρροές που δέχονται από την οικογένειά τους και το περιβάλλον, στο οποίο μεγαλώνουν. Δεν είναι, όμως, αυτοί οι μοναδικοί πυλώνες για την εκπαιδευτική επιτυχία της χώρας. Η συνταγή της επιτυχίας κρύβεται στην τάξη, λένε όσοι έχουν μελετήσει το σύστημα - τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερα στο σχολείο, ειδικά τα πρώτα χρόνια της σχολικής τους ζωής.

Σε έρευνα, που έγινε προ τριετίας, από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, έγινε σύγκριση πανομοιότυπων διαγωνισμάτων, που δόθηκαν σε μαθητές της Αιθιοπίας, της Ινδίας, του Περού και του Βιετνάμ. Οι μικροί μαθητές, ηλικίας μεταξύ 5 και οκτώ ετών από το Βιετνάμ άφησαν όλους τους υπόλοιπους πίσω τους σε απόσταση. Την ίδια στιγμή, φάνηκε πως ένας ακόμη χρόνος εκπαίδευσης στο Βιετνάμ αυξάνει κατά 21% την πιθανότητα να μπορεί ένα παιδί να λύσει ένα πρόβλημα με πολλαπλασιασμό, όταν αντίστοιχα στην Ινδία, οι πιθανότητες είναι μόλις 6%.

Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σε άλλες υποβαθμισμένες και φτωχές χώρες, στο Βιετνάμ τα σχολεία έχουν βελτιωθεί κατά πολύ. Από τα αποτελέσματα μελέτης, που δημοσιεύθηκε το 2022 και εκπονήθηκε από το Κέντρο Παγκόσμιας Ανάπτυξης (Centre for Global Development), με έδρα την Ουάσιγκτον, προέκυψε ότι σε 56 από τις 87 αναπτυσσόμενες χώρες, η ποιότητα της εκπαίδευσης επιδεινώνεται τα τελευταία 50 χρόνια. Το Βιετνάμ ανήκει στη μειοψηφία των χωρών, όπου τα σχολεία εξακολουθούν να αντιστέκονται σε αυτή την τάση.

Οι ειδικοί αποδίδουν τη θετική εικόνα του εκπαιδευτικού συστήματος του Βιετνάμ στους εξαιρετικούς δασκάλους. Αυτό δεν σημαίνει ότι συγκεντρώνουν οπωσδήποτε περισσότερα τυπικά προσόντα αλλά αποδεικνύονται πιο αποτελεσματικοί στον τρόπο διδασκαλίας.

Οι λόγοι, που οι Βιετναμέζοι δάσκαλοι κάνουν καλά τη δουλειά τους, αποδίδονται στις συχνές επιμορφώσεις αλλά και στην ελευθερία, που έχουν να διαμορφώνουν τάξεις πιο συμμετοχικές, να εμπλέκουν τους μαθητές τους στην εκπαιδευτική διαδικασία περισσότερο. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανισότητες λόγω απόστασης, όσοι διορίζονται σε απομακρυσμένες περιοχές, έχουν υψηλότερους μισθούς. Και ίσως το πιο σημαντικό: η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών γίνεται με βάση τις επιδόσεις των μαθητών τους. Εκείνοι, των οποίων οι μαθητές έχουν καλύτερες επιδόσεις, ανταμείβονται με διακρίσεις διδακτικής αριστείας, ένα θεσμό ιδιαίτερα τιμητικό.

Ωστόσο, τα παραπάνω θα ήταν ουτοπικά αν δεν ήταν στην πραγματικότητα λεπτομέρειες, οι οποίες θαμπώνουν κάτω από την ισοπεδωτική επιρροή του Κομμουνιστικού καθεστώτος – αφενός, οι κυβερνώντες επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εκπαίδευση, αφετέρου, πολλοί από τους διευθυντές των σχολείων είναι μέλη του Κόμματος.

Η εμμονή αυτή με την εκπαίδευση επηρεάζει και άλλους τομείς της ζωής: η κάθε επαρχία του Βιετνάμ έχει την υποχρέωση να επενδύει το 20% του προϋπολογισμού της στην εκπαίδευση. Επιπλέον, η στενή – συχνά και ανελέητη - παρακολούθηση από το κυβερνών κομμουνιστικό καθεστώς, αποτελεί εγγύηση ότι αναβαθμίζονται συχνά τα προγράμματα σπουδών και τα διδακτικά στάνταρτς. Οι οικογένειες συμμερίζονται αυτή την προσήλωση στην εκπαίδευση – ακόμη και οι πιο φτωχοί γονείς, επιλέγουν να μην φάνε, προκειμένου να εξασφαλίσουν για το παιδί τους ιδιαίτερα μαθήματα. Στις πόλεις, πολλοί γονείς στρέφονται σε σχολεία με δασκάλους, οι οποίοι έχουν κερδίσει διακρίσεις αριστείας, όπως προαναφέρθηκε.

Τα αποτελέσματα της βελτίωση της εκπαίδευσης αποτυπώνονται στην οικονομία του Βιετνάμ. Όχι, όμως, ότι δεν υπάρχουν και οι προκλήσεις. Όπως επισημαίνει ο Phung Duc Tung, διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ανάπτυξης Mekong, στην πρωτεύουσα της χώρας, Ανόι (Hanoi), οι εταιρείες αναζητούν ολοένα και περισσότερο εργαζόμενους με πιο εκλεπτυσμένες δεξιότητες, όπως η διαχείριση της ομάδας, κάτι στο οποίο δεν εκπαιδεύονται οι Βιετναμέζοι μαθητές. Επίσης, το γεγονός ότι αυξάνεται ο αριθμός των μεταναστών που μετακινούνται προς τις πόλεις, έχει σαν αποτέλεσμα τον κορεσμό των αστικών σχολείων. Την ίδια στιγμή, όλο και περισσότεροι δάσκαλοι αναζητούν εργασία στον ιδιωτικό τομέα, εξασφαλίζοντας έτσι καλύτερους μισθούς.

Το στοίχημα του να διατηρήσει το Βιετνάμ την υψηλή θέση του στο χώρο της παιδείας δεδομένων των αντικειμενικών δυσκολιών, είναι ένα θέμα που θα πρέπει να εξετάσει η κυβέρνηση της χώρας. Άλλωστε, και ο Ho Chi Minh υπενθύμιζε στον κόσμο πως «η καλλιέργεια προϋποθέτει τη διαρκή προσοχή μας».

(Πηγή: Έντυπη έκδοση του Economist στην Ασία με τον τίτλο Best in class)