Ρίκεν Γιαμαμότο: Ο κοινωνικός ακτιβιστής που κέρδισε το «Νόμπελ Αρχιτεκτονικής»

Το βραβείο Pritzker, η ανώτατη τιμητική διάκριση παγκοσμίως στην αρχιτεκτονική, δόθηκε σήμερα στον Ιάπωνα Ρίκεν Γιαμαμότο, που φημίζεται για τη "χαλαρωτική" δουλειά του η οποία συνδυάζει την αρχιτεκτονική και τις κοινωνικές και κοινωνιολογικές ανησυχίες, ανακοίνωσε ο οργανισμός που έχει την έδρα του στο Σικάγο.

"Ο Ρίκεν Γιαμαμότο, αρχιτέκτονας και κοινωνικός ακτιβιστής" εργάζεται για "αρμονικές κοινωνίες παρά τις διαφορετικές ταυτότητες, οικονομίες, πολιτικές, υποδομές και κατοικίες", χαιρετίζουν σε ανακοίνωση οι διοργανωτές του θεσμού του βραβείου που συχνά αποκαλείται το "βραβείο Νόμπελ" Αρχιτεκτονικής.

"Για μένα η αναγνώριση (της ύπαρξης) ενός χώρου είναι η αναγνώριση μιας ολόκληρης κοινότητας", δήλωσε ο τιμηθείς που γεννήθηκε το 1945 στο Πεκίνο και μετανάστευσε στη Γιοκοχάμα της Ιαπωνίας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

"Η σημερινή προσέγγιση της αρχιτεκτονικής δίνει έμφαση στην ιδιωτικότητα, και παράλληλα αρνείται την ανάγκη για κοινωνικές σχέσεις. Μπορούμε ωστόσο να συνεχίσουμε να σεβόμαστε την ελευθερία του κάθε ατόμου ζώντας μαζί σε έναν αρχιτεκτονικό χώρο, όπως μια Δημοκρατία που σφυρηλατεί την αρμονία μεταξύ των πολιτισμών και των σταδίων της ζωής", δήλωσε ο Γιαμαμότο, τον οποίο επικαλούνται σε ανακοίνωση οι διοργανωτές του βραβείου Πρίτσκερ.

- Αρχιτεκτονική και δημοκρατία -

Ο Γιαμαμότο επιλέχθηκε "πρωτίστως γιατί μας υπενθυμίζει ότι στην αρχιτεκτονική, όπως και στη δημοκρατία, οι χώροι πρέπει να δημιουργούνται με τον προσδιορισμό των πληθυσμών", δήλωσε η κριτική επιτροπή του μεγάλου βραβείου, σύμφωνα με άλλο δελτίο Τύπου.

"Η αρχιτεκτονική του εκφράζει ξεκάθαρα την πίστη του στις αρθρωτές δομές και την απλότητα των μορφών της. (Η αρχιτεκτονική του) δεν υπαγορεύει τίποτα αλλά επιτρέπει στους ανθρώπους να διαμορφώσουν τη ζωή τους σε συγκροτήματα κατοικιών με κομψότητα, κανονικότητα, ποίηση και χαρά", δήλωσε η κριτική επιτροπή.

Για τον Χιλιανό Αλεχάντρο Αραβένα, πρόεδρο της κριτικής επιτροπής του 2024 και βραβευμένο με το Pritzker το 2016, "ένα από τα πράγματα που θα χρειαστούμε περισσότερο στο μέλλον στις πόλεις είναι η δημιουργία των συνθηκών μέσα από την αρχιτεκτονική για να πολλαπλασιάσουμε τις ευκαιρίες για τους ανθρώπους να συναντώνται και να συνομιλούν".

Ο Ιάπωνας αρχιτέκτονας είναι γνωστός για τα έργα του σε κατοικίες και δημόσια κτίρια -- σχολεία, βιβλιοθήκες, κτίρια δημοτικών υπηρεσιών -- των οποίων ο σχεδιασμός ευνοεί τη φιλική ατμόσφαιρα και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, εκεί όπου, υπογράμμισε ο Αραβένα, "τα σύνορα μεταξύ του δημόσιου χώρου και της ιδιωτικής σφαίρας συμπίπτουν". Ο 78χρονος Γιαμαμότο "είναι ένας αρχιτέκτονας που κατευνάζει, που φέρνει αξιοπρέπεια στην καθημερινότητα. (Όταν) το σύνηθες γίνεται εξαιρετικό, (όταν) η ηρεμία οδηγεί στη λαμπρότητα", πρόσθεσε ο Χιλιανός αρχιτέκτονας.

Τα περισσότερα έργα και αρχιτεκτονικά σύνολα του Γιαμαμότο βρίσκονται στην Ιαπωνία (μουσείο Τέχνης της Γιοκοσούκα που χρονολογείται από το 2006) αλλά και στην Κίνα (βιβλιοθήκη της Τιαντζίν το 2012) και στην Ελβετία (συνοικία του Κύκλου στο αεροδρόμιο της Ζυρίχης το 2020).

Ο Γιαμαμότο, ο ένατος Ιάπωνας αρχιτέκτονας που παραλαμβάνει το Πρίτσκερ, διαδέχεται τον Βρετανό Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ που έλαβε το βραβείο το 2023, και τον αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ (το 2022) από τη Μπουρκίνα Φάσο, τον πρώτο από αφρικανική χώρα που τιμήθηκε με τη διάκριση αυτή.