Delaware, ο offshore παράδεισος των ΗΠΑ

Είναι περίπου κοινό μυστικό: οι οικονομικά ισχυροί, ή έστω οι περισσότεροι, αναζητούν ένα ασφαλές καταφύγιο για να «προφυλάξουν» τα περιουσιακά τους στοιχεία από τη φορολόγηση, αλλά και τον ανταγωνισμό. Αυτό το... μυστικό, με τον απόλυτο φορολογικό παράδεισο, αυτόν του Ντέλαγουερ στις ΗΠΑ, ήρθε στην ελληνική επικαιρότητα έντονα το προηγούμενο διάστημα με την αποκάλυψη ότι ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Στέφανος Κασσελάκης είναι ιδιοκτήτης τής με έδρα το Ντέλαγουερ εταιρείας Osios LLC, η οποία δάνεισε το κόμμα.

Μέχρι πρόσφατα, ήταν μάλλον αδιανόητο να επιλέξει κάποια εταιρεία ή κάποιο φυσικό πρόσωπο τις Ηνωμένες Πολιτείες ως έδρα προκειμένου να έχει ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση και προστασία των προσωπικών του στοιχείων. Το φορολογικό καθεστώς των ΗΠΑ ήταν συνυφασμένο με το φοβερό και τρομερό IRS (την Εσωτερική Υπηρεσία Εσόδων, ή αλλιώς τους «φορο-Ράμπο» της Αμερικής) που είναι ειδικό στο ξεψάχνισμα και της τελευταίας λεπτομέρειας ώστε να πατάσσεται η φοροδιαφυγή. Ελβετία και offshore εταιρείες: αυτές ήταν οι λέξεις οι οποίες έβγαιναν από στόματα όταν επρόκειτο για την «αποθήκευση» και διακίνηση χρηματικών ποσών, αλλά και περιουσιακών assets. Η Ελβετία δεν πρόσφερε μόνο φορολογική ασυλία, αλλά και ανωνυμία ή, καλύτερα, προστασία των προσωπικών στοιχείων των αληθινών ιδιοκτητών και ως εκ τούτου στα μυαλά των fund managers όλου του κόσμου ήταν συνυφασμένη με τη «βασίλισσα» των οικονομικών-φορολογικών παραδείσων.

Οχι ότι tax havens (φορολογικά καταφύγια) δεν υπήρχαν πολλά ακόμα. Από τον Παναμά ως τις Νήσους Κέιμαν και τα νησιά Μάρσαλ ως τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, αρκεί κανείς να είχε λεφτά και αυτά μπορούσαν να κρυφτούν. Ομως, όπως αποδείχθηκε, κανένας παράδεισος δεν είναι παντοτινός...

Ελβετία τέλος

Η χρηματοπιστωτική κρίση που ξέσπασε το 2008 τους έκανε όλους να σκεφτούν διαφορετικά. Στη Γηραιά Ηπειρο, αντιμέτωπες με την κρίση χρέους που τις ταλάνιζε, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις άρχισαν να αναζητούν τα στοιχεία φορολογουμένων τους που είχαν μεταφέρει, με διάφορους τρόπους, τα χρήματά τους στην Ελβετία. Ο «σεισμός» δεν άργησε να γίνει, αφού, παρά τη δυσφορία και την αρχική άρνηση των ελβετικών τραπεζών να αποκαλύψουν τα στοιχεία των πελατών τους, υπήρξαν τα «βαθιά λαρύγγια» που το έκαναν.

Στη δική μας χώρα, αυτοί που είχαν μεταφέρει τα assets τους στην Ελβετία για να γλιτώσουν τη φορολογία αποκαλύφθηκαν σε δύο δόσεις: με τη λεγόμενη λίστα Λαγκάρντ, η οποία περιείχε 2.062 καταθέτες στην τράπεζα ΗSBC στη Γενεύη και τη λίστα Μπόργιανς, με στοιχεία για 10.588 Ελληνες με καταθέσεις σε ελβετική τράπεζα, το συνολικό υπόλοιπο των οποίων ανέρχεται σε 3,9 δισ. ελβετικά φράγκα για το 2006 και 2,9 δισ. ελβετικά φράγκα για το 2008, ονόματα Ελλήνων που παρέδωσε ο τότε υπουργός Οικονομικών της Βόρειας Ρηνανίας- Βεστφαλίας Νόρμπερτ Βάλτερ Μπόργιανς.

Σε διεθνές επίπεδο, ωστόσο, υπήρχε εντονότατο παρασκήνιο. Η Ελβετία είχε την πρόθεση να προφυλάξει το καθεστώς που υφίστατο για τους τραπεζικούς λογαριασμούς, οι οποίοι μέχρι τότε διέπονταν από απόρρητο που δεν μπορούσε να παραβιάσει κανένα κράτος και καμία υπηρεσία στον πλανήτη και την έκανε λίγο-πολύ ένα από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα χρηματοοικονομικά κέντρα του κόσμου.

Την πίεση ανέβασαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες πρώτες-πρώτες απαιτούσαν συνεργασία για την πάταξη της φοροδιαφυγής των πλούσιων Αμερικανών και άρχισαν να επιβάλλουν στις ελβετικές τράπεζες πρόστιμα-μαμούθ για συνέργεια σε φοροδιαφυγή (χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Credit Suisse στην οποία επιβλήθηκε πρόστιμο άνω του 1 δισ. δολαρίων).

Η καταιγίδα προστίμων από τις αμερικανικές αρχές στα ελβετικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οδήγησε γρήγορα στη μείωση κατά τουλάχιστον 25% των περιουσιακών στοιχείων που διαχειρίζονταν αυτά και έτσι, το 2014, η Ελβετία αναγκάστηκε να υποκύψει στις πιέσεις και να υπογράψει συμφωνία με τον ΟΟΣΑ για «το τέλος της κατάχρησης του τραπεζικού απορρήτου για φορολογικές υποθέσεις».

Ακολούθησε κάτι παρεμφερές και με τους άλλους φορολογικούς παραδείσους, οι οποίοι μπήκαν σε μαύρες λίστες της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, αλλά και έγιναν δέκτες προστίμων ώστε να ενδώσουν στην πίεση για συνεργασία με τις φορολογικές αρχές. Χαρακτηριστικότερη ίσως περίπτωση, αυτή των Panama Papers. Η διαρροή 11 και πλέον εκατομμυρίων απόρρητων εγγράφων από τα αρχεία της δικηγορικής εταιρείας του Παναμά Mossack Fonseca, η οποία ειδικευόταν στη δημιουργία υπεράκτιων εταιρειών και την προστασία της μυστικότητας των συναλλαγών των πελατών της ώστε αυτοί να περνούν κάτω από τα ραντάρ των φορολογικών -και όχι μόνο- αρχών. Τα έγγραφα αποκάλυψαν τον τρόπο με τον οποίο ισχυροί σε όλο τον κόσμο έκρυβαν χρήματα, απέφευγαν κυρώσεις και φοροδιέφευγαν.

Ζήτω το Ντέλαγουερ

Οι Αμερικανοί είχαν ήδη από χρόνια καταλάβει ότι με το ανελέητο κυνήγι του IRS ήταν χαμένοι. Οτι, σε κάθε περίπτωση, οι ισχυροί θα βρίσκονταν σε μια αέναη αναζήτηση ενός «παραδείσου» για τα assets τους. Οτι ήταν προτιμότερο αντί τα χρήματα των Αμερικανών να διαρρέουν σε φορολογικούς παραδείσους, να μετατραπεί ένα μέρος του αμερικανικού εδάφους σε tax haven για τους ισχυρούς όλου του κόσμου. Αυτό το καταφύγιο, αυτός ο παράδεισος, υπήρχε και είχε την τεχνογνωσία για να αναλάβει αυτό τον ρόλο πολύ πριν ο σημερινός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν εκλεγεί εκεί πρώτη φορά ως γερουσιαστής των Δημοκρατικών. Ηταν το Ντέλαγουερ, μια μικρή Πολιτεία των ΗΠΑ νότια της Φιλαδέλφειας και κοντά στο Νιου Τζέρσεϊ.

Οι Αμερικανοί δημιούργησαν λοιπόν στο Ντέλαγουερ αυτό που οι ίδιοι ονομάζουν «επιχειρηματικό καταφύγιο». Εκεί, με ένα από τα φιλικότερα φορολογικά συστήματα του πλανήτη (για παράδειγμα, δεν υποχρεούται κάποιος να πληρώσει φόρο για εταιρεία που διατηρεί στο Ντέλαγουερ αν έχει έσοδα από δραστηριότητες εκτός της Πολιτείας) και με καλά χαραγμένες τις «κόκκινες γραμμές» που απαγορεύουν τη διακίνηση μαύρου χρήματος, το «άσυλο» σε επιχειρηματικές δραστηριότητες οι οποίες έχουν να κάνουν με εμπόριο όπλων, ναρκωτικών, τρομοκρατία, αλλά και υποκείμενων σε διεθνείς κυρώσεις (για παράδειγμα, εταιρείες που συνδέονται με Ρώσους ολιγάρχες)... καλωσόρισαν το χρήμα απ’ όπου κι αν προέρχεται.

Και αυτό δεν πήγε απλά καλά για το Ντέλαγουερ. Πήγε υπερβολικά καλά. Κάτι που ήταν αναμενόμενο αν σκεφτεί κανείς ότι, σύμφωνα με έκθεση του Tax Justice Network, την επόμενη δεκαετία οι χώρες θα χάσουν 4,7 τρισ. δολάρια από φόρους που θα επέβαλαν σε πλούσιους πολίτες και εταιρείες εάν αυτοί δεν είχαν «μετακομίσει» σε φορολογικούς παραδείσους.

Μαζική «μετανάστευση»

Οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια. Σύμφωνα με την αρμόδια υπηρεσία για τις επιχειρήσεις της Πολιτείας του Ντέλαγουερ (Delaware Division of Corporations), «περισσότερες από 1 εκατομμύριο επιχειρηματικές οντότητες έχουν κάνει το Ντέλαγουερ νόμιμη έδρα τους. Ποσοστό μεγαλύτερο του 66% του Δείκτη Fortune 500 έχουν επιλέξει το Ντέλαγουερ», ενώ το ίδιο έχει κάνει και ποσοστό που ξεπερνά το 50% των εισηγμένων στη μεγαλύτερη χρηματαγορά του πλανήτη, στη Wall Street.

Με την απλή «συνταγή», που επιτρέπει το άνοιγμα μιας εταιρείας στην Πολιτεία σε διάστημα κάτω της μιας ώρας με κόστος 1.000 δολαρίων -με επιπλέον 500 δολάρια ο χρόνος αναμονής μειώνεται σε λιγότερο από μισάωρο-,, το Ντέλαγουερ έχει πλέον περισσότερες εταιρείες από κατοίκους. Και αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, ένα από τα μεγαλύτερα «θησαυροφυλάκια» του πλανήτη.

Από αυτό το 1 εκατομμύριο και πλέον εταιρείες, περίπου το 70% είναι εταιρείες μορφής LLC (Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης, που εκτός των άλλων παρέχει και ανωνυμία). Στην Πολιτεία ο φόρος franchise για μια LLC ανέρχεται σε μόλις 300 δολάρια, ενώ οι υπόλοιπες πληρώνουν μεταξύ 175 και 400 δολαρίων. Με τέτοιες ελκυστικές φορολογικές πολιτικές, όπως τον μηδενικό φόρο για περιουσιακά στοιχεία και το 7,8% φόρου για επιχειρηματικά έσοδα (για δραστηριότητα εντός της Πολιτείας), είναι προφανείς οι λόγοι για τους οποίους το Ντέλαγουερ είναι φορολογικός παράδεισος. Πιο συγκεκριμένα όμως: Το Ντέλαγουερ, σε αντίθεση με άλλες Πολιτείες των ΗΠΑ, δεν εισπράττει φόρους σε πολιτειακό επίπεδο, όπως φόρους επί των πωλήσεων, φόρους εισοδήματος (για τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων που δεν κατοικούν εκεί), φόρους ιδιοκτησίας ή φόρους προστιθέμενης αξίας.

Ας το δούμε αυτό με ένα παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι κάποιος χτυπάει σε μια δημοπρασία ένα σπάνιο έργο τέχνης για 100 εκατ. δολάρια. Αν το κάνει αυτό στη Νέα Υόρκη, θα πρέπει να πληρώσει φόρο 9%. Με τα 9 εκατ. δολάρια να μην είναι... αμελητέο ποσό, μπορεί να μεταφέρει τον πίνακα στο Ντέλαγουερ (υπάρχει λιμάνι χωρίς τελωνείο), να δηλώσει εκεί την αγοραπωλησία και να πληρώσει μηδενικό φόρο. Ομοίως, μπορεί να μεταβιβάσει τον πίνακα στους κληρονόμους του με μηδενική φορολογία!

Ολα αυτά επιτρέπουν στους φορολογούμενους της Πολιτείας να αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες εντός της χωρίς να επιβαρύνονται με φόρους επί των πωλήσεων και ΦΠΑ. Ομοίως, δεν επιβαρύνει με φόρους την κατοχή ακινήτων. Οι φόροι στο Ντέλαγουερ υπολογίζονται βάσει ενός ετήσιου συντελεστή που είναι φιξ για τις LLC στα 300 δολάρια και για τις υπόλοιπες κυμαίνεται μεταξύ 175 και 400 δολαρίων, ανάλογα με τον τύπο της εταιρείας, τη μέθοδο αναφοράς μετοχών και τον αριθμό των μετοχών. Αυτό, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε κερδοφορία.

Το άλλο μεγάλο πλεονέκτημα του Ντέλαγουερ είναι ο μεγάλος βαθμός οικονομικού απορρήτου και εμπιστευτικότητας που προσφέρεται στους ιδρυτές και δικαιούχους εταιρειών LLC. Αυτό γιατί δεν υπάρχει νομική υποχρέωση να αποκαλύπτουν τους διαχειριστές και τα μέλη τους, ενώ δεν απαιτεί και την υποβολή ετήσιων εκθέσεων ή και τεκμηρίωση των συνεδριάσεων του Δ.Σ. και των μετόχων.

Στα παραπάνω, εάν προσθέσει κανείς και την οικονομική ασφάλεια και σταθερότητα που προσφέρει το γεγονός ότι πρόκειται για το έδαφος της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη και ότι οι όποιες συναλλαγές γίνονται με δολάριο, το κυρίαρχο νόμισμα του κόσμου, μαζί με την ευκολία της ίδρυσης (ακόμα και online) μιας εταιρείας και διαχείρισής της, μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί ένα μεγάλο μέρος των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου, αλλά και των μεγαλύτερων εταιρειών του πλανήτη, έχουν «μετακομίσει» εκεί.

Δεν μπορούν ή δεν θέλουν όλοι να χρησιμοποιήσουν το Ντέλαγουερ ως τον... δικό τους φορολογικό παράδεισο. Γι’ αυτό τον λόγο υπάρχουν κι αλλού... πορτοκαλιές: από τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους ως την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα, την Ιρλανδία κ.α., αν και στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί κανείς να γλιτώσει την πληρωμή φόρων, είναι σχεδόν αδύνατο όμως να καταφέρει να διατηρήσει την ανωνυμία του. Δύσκολοι καιροί για τη διακίνηση μαύρου χρήματος. Ποιοι είναι οι σημερινοί κορυφαίοι 6 φορολογικοί παράδεισοι;

Βρετανικές Παρθένες Νήσοι
Κατά πολλούς, είναι ο μεγαλύτερος φορολογικός παράδεισος του πλανήτη. Ενδεχομένως και αυτό να αποδεικνύεται, κατά κάποιον τρόπο, από το γεγονός ότι η οικονομία της βρετανικής αποικίας σήμερα διατηρεί «ξένες επενδύσεις» οι οποίες είναι 5.000 φορές μεγαλύτερες από το ίδιο της το μέγεθος! Ισως να είναι καλύτερο να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι: Οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι έχουν πληθυσμό περίπου 31.000 κατοίκων, όμως αποτελούν έδρα για περισσότερες από 400.000 επιχειρήσεις, οι οποίες δηλώνουν εκεί assets αξίας περίπου 1,5 τρισ. δολαρίων! Αυτό, σε ένα κρατίδιο με ΑΕΠ περίπου 1,47 δισ. δολαρίων...

Νήσοι Κέιμαν
Το μικρό νησιωτικό σύμπλεγμα στην Καραϊβική θα μπορούσε να είναι διάσημο σε όλο τον κόσμο για τα τιρκουάζ νερά των παραλιών του, όμως βρισκόταν και βρίσκεται στο επίκεντρο ως ένα από τα «καταφύγια» των πλουσιότερων φοροφυγάδων του πλανήτη. Τα Νησιά Κέιμαν δεν επιβάλουν φόρους στις επιχειρήσεις, ενώ προστατεύουν όλα τα εισοδήματα από οποιονδήποτε φόρο. Μηδενικούς φόρους επιβάλλουν και στους κατοίκους τους (ο πληθυσμός είναι περίπου 68.000 κάτοικοι), αλλά και στους μη κατοίκους που τα επιλέγουν ως φορολογική έδρα, μεταξύ των οποίων κάποιοι κολοσσοί του Fortune 500, όπως οι Pepsi, Wells Fargo, Marriott κ.ά. Παρά το μικρό μέγεθος της οικονομίας τους, στις Νήσους Κέιμαν βρίσκεται το 1/15ο των περίπου 30 τρισ. δολαρίων των παγκόσμιων τραπεζικών assets.

Το 2016, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα «βομβάρδισε» τα Νησιά Κέιμαν με μία δήλωσή του, στην οποία περιέγραψε ένα συγκεκριμένο κτίριο στο νησί που χαρακτήρισε «φορολογική απάτη», καθώς εκεί είχαν δηλώσει έδρα περισσότερες από 12.000 επιχειρήσεις! Το κρατίδιο μπήκε και στη «μαύρη λίστα» της Ε.Ε., καθώς διαπιστώθηκε ότι εκεί έβρισκαν καταφύγιο όσοι ήθελαν να κάνουν ξέπλυμα μαύρου χρήματος από εγκληματικές δραστηριότητες -και κυρίως διακίνηση ναρκωτικών-, μέχρι η κυβέρνηση της χώρας να συνεργαστεί πλήρως, αίροντας όποια ανωνυμία πρόσφερε σε όσους την επέλεγαν...

Βερμούδες
Το βρετανικό νησί του βόρειου Ατλαντικού είναι γνωστό για τις παραλίες με τη ροζ άμμο, αλλά και ως ένας (φορολογικός) παράδεισος που... χάνεται. Υπό την πίεση του ΟΟΣΑ, το νησί που έχει μηδενική φορολογία ως σήμερα σχεδόν στα πάντα, αποφάσισε να επιβάλει για πρώτη φορά στην ιστορία του εταιρικό φόρο εισοδήματος το 2025. Αυτό μπορεί να αποτελεί πονοκέφαλο για κολοσσούς όπως η Google, που μετέφερε εκεί τα 23 δισ. δολάρια από τα κέρδη της το 2017 για να μη φορολογηθούν, αλλά και άλλες εταιρείες, όπως για παράδειγμα η Nike κ.ά. που «σταθμεύουν» δισεκατομμύρια δολάρια σε λογαριασμούς στις Βερμούδες, αποφεύγοντας έτσι τους φόρους των ΗΠΑ και των χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται. Κάπως έτσι, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των Βερμούδων είναι ασυνήθιστα υψηλό χάρη στην έλλειψη φόρων επί του εταιρικού εισοδήματος, των τόκων, των μερισμάτων και των δικαιωμάτων.

Channel Islands
(Νήσοι της Μάγχης)
Το σύμπλεγμα των 7 νησιών, εκ των οποίων το «διασημότερο» είναι το Τζέρσεϊ, βρίσκεται στη Μάγχη, κοντά στις νορμανδικές ακτές και είναι μάλλον άγνωστο στους περισσότερους. Είναι όμως περισσότερο γνωστό σε αυτούς που αναζητούν έναν φορολογικό παράδεισο, καθώς εκεί οι εταιρικοί φόροι είναι 0% για τις περισσότερες εταιρείες, αν και αυξάνονται στο 10% εάν μια οντότητα χαρακτηρίζεται ως «εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών» και μπορεί να φτάσει το 20% για άλλους τύπους εταιρειών. Εκεί δεν επιβάλλεται φόρος κεφαλαιακών κερδών ή φόρος κληρονομιάς. Από τα Paradise Papers, η Apple μετέφερε τη φορολογική της κατοικία στο Τζέρσεϊ το 2014 και αποθήκευσε μέχρι και 252 δισ. δολάρια σε υπεράκτια μετρητά στο νησί.

Νήσος του Μαν
Βρίσκεται μεταξύ της Ιρλανδίας και της Αγγλίας, ενώ είναι διάσημη για τον ετήσιο αγώνα μοτοσικλετών που θεωρείται ο πιο επικίνδυνος του κόσμου. Είναι όμως και διάσημη, ιδιαίτερα μετά τα Paradise Papers, ως ένας τόπος όπου καταφεύγει ο πλούτος για να γλιτώσει από τους φόρους. Η Νήσος του Μαν δεν φορολογεί τα κεφαλαιακά κέρδη ή τις κληρονομιές και δεν επιβάλλει φόρους στις εταιρείες. Κάποιες μάλιστα διατηρούν συνταξιοδοτικές παροχές εκεί, καθώς ορισμένοι δικαιούχοι μπορούν να εισπράξουν παροχές ήδη από την ηλικία των 50 ετών.

Σιγκαπούρη
Πολλοί θεωρούν ότι η Σιγκαπούρη είναι μία από τις καλύτερες χώρες στον κόσμο αν μιλάμε για φόρους. Η ασιατική χώρα που προσφέρει πλούσια φορολογικά κίνητρα, μηδενική φορολογία στα μερίσματα και φόρο εισοδήματος 17% (τον οποίο όμως σχεδόν μηδενίζουν τα φορολογικά κίνητρα) δεν έγινε με αυτή τη φορολογική πολιτική απλά ένα tax haven. Κατάφερε και να ξεφύγει από τη φτώχεια που τη μάστιζε, αυξάνοντας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της από 516 δολάρια το 1965 σε 72.794 δολάρια πέρυσι...