Τουρκία - Δημοτικές εκλογές: O... σουλτάνος Ερντογάν έχασε πέντε πόλεις, αλλά δεν είπε την τελευταία λέξη

Το πρωί της ζεστής Κυριακής της 31ης Μαρτίου οι δρόμοι γύρω από το στάδιο «Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν» στην εργατική συνοικία Κασίμπασα ήταν ασυνήθιστα ήσυχοι. Μόνο κάτι αδέσποτα σκυλιά λιάζονταν σωριασμένα στα πεζοδρόμια. Το σκηνικό έμοιαζε κάτι παραπάνω από υποτονικό.

Καμία σχέση με την πολύβουη, γεμάτη ενθουσιασμό ατμόσφαιρα που επικρατούσε εκεί λιγότερο από έναν χρόνο πριν, κατά τις προεδρικές εκλογές του Μαΐου του 2023. Παρότι κι αυτή τη φορά είχαν πάλι στηθεί εξίσου κρίσιμες κάλπες, η γειτονιά-γενέτειρα του Τούρκου προέδρου παρέμενε αμήχανη, βουβή και κατσουφιασμένη. Στα σκυθρωπά πρόσωπα των παλιών γειτόνων και κατά πλειονότητα υποστηρικτών του Ερντογάν αποτυπωνόταν σχεδόν μια διστακτική απορία. Εκφραστικά αυτή συνοψιζόταν στο δίχως απάντηση απλό ερώτημα: «Από τα 16 εκατομμύρια κατοίκους της πόλης, χάθηκε Ρετζέπ μπέη να βρεις έναν συντοπίτη μας για δήμαρχο;».

Η αντιλογία επικεντρωνόταν στο πρόσωπο του Μουράτ Κουρούμ, πρώην υπουργού Περιβάλλοντος, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αγκυρα. Ενός «πρωτευουσιάνου», ο οποίος επιλέχτηκε από το κόμμα του Ερντογάν ως υποψήφιος για να αμφισβητήσει στις δημοτικές εκλογές τον δημοφιλή και χαρισματικό δήμαρχο Εκρέμ Ιμάμογλου. Οχι όπου κι όπου, αλλά στην Κωνσταντινούπολη. Την πόλη που αντιπροσωπεύει περίπου το 1/3 του τουρκικού πληθυσμού και σχεδόν το μισό του ΑΕΠ της χώρας. Νωρίς το απόγευμα της ίδιας μέρας ο Ερντογάν, βγαίνοντας από εκλογικό κέντρο στο οποίο ψήφισε, ένιωθε κιόλας τα πρώτα ρίγη ανατριχίλας που του επιφύλασσαν οι κρύες ριπές της κάλπης.

Η απόπειρα ανακατάληψης του δημαρχιακού θώκου της Κωνσταντινούπολης πήγαινε στράφι. Το βράδυ η απογοήτευσή του κορυφώθηκε σαν ραγδαία αυξανόμενος πυρετός. O εκλεκτός του για τη δημαρχία της Πόλης δεν τραβούσε. Οσο περνούσαν οι ώρες ο Κουρούμ αναμενόταν να ηττηθεί με μεγάλη διαφορά. Εχασε τελικά με περίπου 1 εκατομμύριο ψήφους. Παράλληλα, η ψυχρολουσία του Ταγίπ Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές, στις οποίες προσήλθαν 61 εκατομμύρια ψηφοφόροι, εξελισσόταν σε πανωλεθρία. Στις πέντε μεγαλύτερες πόλεις της χώρας οι υποψήφιοι δήμαρχοί του ηττήθηκαν συντριπτικά.

To ντέρτι της Κωνσταντινούπολης

Συμπεριλαμβανομένων της πρωτεύουσας Αγκυρας όπου ξανακέρδισε ο δήμαρχος Μανσούρ Γιαβάς και της Σμύρνης, τη δημαρχία της οποίας επανέκτησε ο Τουντς Σoγιέρ. Απαντες αντιπολιτευόμενοι. Στελέχη του κοσμικού προσανατολισμού, αλλά και του εξαιρετικά εθνικιστικού Κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος. Το ντέρτι όμως του Τούρκου προέδρου, ανοιχτή πληγή και αγιάτρευτος καημός μαζί, για επαναφορά στα χέρια του της δημαρχίας στην ιδιαίτερη πατρίδα του έμεινε ανεκπλήρωτο. Κατατροπώθηκε και εκεί. Κυρίως εκεί.

Ετσι κι αλλιώς οι καιροί που γνώριζε ο ίδιος στην Κωνσταντινούπολη έχουν αλλάξει δραματικά. Δεν χάθηκαν βέβαια τα κεμπάπ, τα σοροπιαστά γλυκά του ταψιού, ο φολκλορικός χορός της κοιλιάς, το πυκνό ανθρωπομάνι, ο μουεζίνης στον μιναρέ και οι πλανόδιοι πωλητές, αλλά τείνει τα τελευταία χρόνια προς ένα υστερικό εκ-ντουμπαϊσμό... Με διαρκή ανέγερση ουρανοξυστών που σκιάζουν τα ιστορικά μνημεία της, η Πόλη μοιάζει να επιδιώκει οραματικά μέσα στις αντιφάσεις και τις αντιθέσεις της να γίνει αρχιτεκτονικά και εμπορικοκαταναλωτικά κάτι παρόμοιο με το πλούσιο εμιράτο του Περσικού Κόλπου. Εστω χωρίς τα πετρέλαιά του, αλλά με τεράστια εμπορικά κέντρα που βαφτίζονται σε συνώνυμο της ευημερίας. Ενα τέτοιο σκηνικό όμως απαιτεί στο τιμόνι του έναν σύγχρονο διοικητικό ηγέτη προσανατολισμένο σε κοσμικές αξίες. Οχι έναν εφέντη εγκλωβισμένο στο καλούπι του συντηρητικού μουσουλμανισμού.

Πρώτα απ’ όλα και ο ίδιος άλλαξε. Δεν είναι πλέον ο υποστηρικτής του ισλαμιστή Ερμπακάν και ο άνθρωπος που υπηρέτησε ως εκλεγμένος δήμαρχος της Πόλης, εκείνος που φυλακίστηκε επειδή απήγγειλε δημοσίως εχθροπαθή εθνικιστικο-θρησκευτικά ποιήματα. Αφότου η πολιτική καριέρα του εκτοξεύτηκε στη στρατόσφαιρα, περιβλήθηκε παροξυσμικά με το μεγαλείο του αήττητου, αλλά ζορίζεται και από τα λάθη του ιδεασμού του. Γι' αυτό και η δεύτερη ήττα στην πόλη που γεννήθηκε του πρόσθεσε ένα συναίσθημα ματαίωσης - αν δεν τον καταρράκωσε. Είχε άλλωστε πάρει προσωπικά το πολιτικό παιχνίδι των δημοτικών εκλογών σε γουέστερν στυλ «όλοι σας και μόνος μου». Με την εγωκεντρική εξουσιομανία του, αλλά και την αναμφισβήτητη επιδραστικότητά του στην επικοινωνία με τα λαϊκά στρώματα, περιόδευσε σε 52 από τις 81 επαρχίες της χώρας για να υποστηρίξει τους υποψήφιους δημάρχους του κόμματός του. Προφανώς με το προεδρικό εκτόπισμα, την ηγετική απήχηση και την μπαλκονάτη ρητορική του επισκίασε τα όποια χαρίσματα των δικών του υποψήφιων δημοτικών αρχόντων. Ηταν μόνος αυτός. Ολοι οι υπόλοιποι σχημάτιζαν την αόρατη ουρά του. Τζάμπα κόπος. Απέτυχε οικτρά σε αυτή την επίδειξη υπεροχής σαν σε φτηνά καλλιστεία δημοτικότητας.

Υπέστη μια σκληρή ήττα με αισθητή αιμορραγία ψήφων σε μεγάλο μέρος της χώρας, ακόμη και σε περιοχές που θεωρούσε προπύργιά του. Το κυβερνών κόμμα του συγκέντρωσε την πλειοψηφία σε 24 πόλεις ενώ η αντιπολίτευση νίκησε θεαματικά σε 35. Μεγάλη μαχαιριά στις προσδοκίες του. Οχι πως δεν το είχε μυριστεί από νωρίς. Εμπειρος και δοκιμασμένος στις αναμετρήσεις, ιχνηλατώντας το πολιτικό τοπίο έβλεπε, αλλά έκρυβε, την εκλογική σφαλιάρα να πλανιέται απειλητική στο στερέωμα πριν αυτή πέσει καταιγιστικά. Ωστόσο με την εμμονή του, αμέτι μουχαμέτι, υποδυόταν τον αθεράπευτα αισιόδοξο.

Μία εβδομάδα πριν ανοίξουν οι δημοτικές κάλπες οργάνωσε μια φαντασμαγορική φιέστα στο Αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης. Περίμενε μέσα στην αλαζονική μεγαλοπρέπεια του σουλτάνου να καταφθάσουν αλαλάζοντες 1,5 εκατομμύριο οπαδοί του για να τον «προσκυνήσουν». Πήγαν λιγότεροι από τους μισούς, με μουστάκια, μαντίλες, κόκκινες σημαίες με την ημισέληνο και άσματα επινίκια. Πενιχρή προσέλευση για τα συνήθη στάνταρ και το κύρος του. Αυτομάτως εισέπραξε το χαμπέρι ότι το ηγεμονικό σκήπτρο γλιστρούσε από τα χέρια του. Θες η εκ μέρους του ολέθρια κακοδιαχείριση της οικονομίας; Θες η αυξανόμενη φτωχοποίηση του ντόπιου πληθυσμού; Θες ο ανεξέλεγκτος διψήφιος -στην πραγματικότητα τριψήφιος- πληθωρισμός; Συνέπειά τους ήταν όλα να συνηγορούν εις βάρος του. Η διευρυμένη δημόσια δυσαρέσκεια έβαζε στο στόχαστρο τη μονοκρατορία της προεδρικής φιγούρας του. Και η οξύτατα οδυνηρή κατραπακιά αναπόφευκτα κατέφθασε.

Σημείο καμπής ή πήραμε την κάτω βόλτα;

Λίγο πριν τα μεσάνυχτα εκείνης της Κυριακής, με περίπου ολοκληρωμένη την καταμέτρηση των ψήφων, ο Ερντογάν εμφανίστηκε κουρασμένος στους οπαδούς του έξω από τα κεντρικά γραφεία του κόμματός του στην Αγκυρα. Συμμαζεμένος, τόνισε ότι η 31η Μαρτίου «δεν είναι ένα τέλος για εμάς, αλλά στην πραγματικότητα ένα σημείο καμπής». Προφανώς στο μυαλό του προσδιόριζε την καμπή ως σημείο αναστροφής μιας φθίνουσας πορείας. Η αλήθεια ήταν ότι εξωράιζε την έννοια του «πήραμε την κάτω βόλτα». Μια και το πραγματικό στοιχείο που προέκυπτε από αυτές τις δημοτικές εκλογές ήταν το γεγονός ότι το κόμμα του ήταν πλέον δεύτερο σε επίπεδο επικράτειας, ενώ το αντιπολιτευόμενο πρώτο. Πράγμα που οδήγησε τον νέο αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Οζγκιούρ Οζέλ σε έξαλλους πανηγυρισμούς. Ο φαρμακοποιός από τη Μάνισα, την αρχαία Μαγνησία, έχει από τον περσινό Νοέμβριο αντικαταστήσει τον Αλεβίτη στο θρήσκευμα, με σιιτικές επιρροές σε μια σουνιτική χώρα, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Τον πολιτικό που ως πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος δεν κατάφερε επί 13 χρόνια να νικήσει σε καμία εκλογική αναμέτρηση τον Ερντογάν.

Ο Οζέλ, πάντως, με τη φούρια του φρέσκου στο πόστο κραύγαζε από τα βάθη των πνευμόνων του εκθειάζοντας την τωρινή επιτυχία του κόμματός του ως «ιστορικό γεγονός». Από τη μεριά του, βραχνιασμένος ο διοπτροφόρος, Μαυροθαλασσίτης στην καταγωγή, δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Ιμάμογλου βροντοφώναζε: «Η δημοκρατία νίκησε». Γιόρταζε τη θριαμβευτική επανεκλογή του πετώντας το σακάκι και τη γραβάτα του, χορεύοντας υπό τους ήχους της ποντιακής λύρας. Την ίδια ώρα στο Τζιχάνγκιρ, στο «Σόχο» της Κωνσταντινούπολης με τα πανάκριβα ενοίκια, στην ευρύτερη γειτονιά του Μπέγιογλου, που περπάτησε στα νιάτα του ο Ερντογάν, είχε στηθεί ατέλειωτο γλέντι. Οι κάτοικοί του, στην πλειονότητά τους εναλλακτικοί καλλιτέχνες και αστοί διανοούμενοι, δοξολογούσαν το τέλος της παρακμιακής δημοκρατίας του νεοσουλτάνου.

Η ευφορική διάθεσή τους ώθησε τον βραβευμένο με Νόμπελ Λογοτεχνίας Ορχάν Παμούκ να δηλώσει ότι οι κοσμικοί, δημοκρατικοί φιλελεύθεροι και φιλοευρωπαίοι ψηφοφόροι της Τουρκίας με την αντίδρασή τους βιώνουν μια υπέροχη στιγμή. Για τον συγγραφέα που έχει ενσκήψει στην περιγραφή της πόλης του, της Κωνσταντινούπολης, η μελαγχολία της, η «χιουζούν», που πηγάζει από τον εσωστρεφή ψυχισμό αυτής της παλίμψηστης πόλης, είναι πλέον προσωπικό πρόβλημα και πολιτικό τραύμα του ίδιου του Ερντογάν.

«Λευκοί» Τούρκοι και φτώχεια

Είναι βέβαια κάπως παρακινδυνευμένο η ήττα του κυβερνώντος κόμματος να πιστωθεί αποκλειστικά στους «λευκούς» Τούρκους, όπως τους αποκαλούν μνησίκακα και αραιωτικά οι πιστοί ερντογανικοί. Αναφέρονται στους καλλιεργημένους διανοούμενους, στα πολιτισμικά δυτικόστροφα μεσοανώτερα κοινωνικά στρώματα και στην εύπορη ελίτ που έχουν επιλέξει ακομπλεξάριστη συμπεριφορά και διαφορετικό τρόπο ζωής από εκείνο των άσπιλων και ευσεβών, πλην ντεμοντέ, μουσουλμάνων ζηλωτών. Δεν νηστεύουν, ας πούμε, όλο το Ραμαζάνι, καταναλώνουν δημοσίως αλκοόλ, παθιάζονται με τα ποπ τραγούδια της Γιουροβίζιον και ενίοτε ντύνονται Αγιοβασίληδες στα Χριστούγεννα των αλλοθρήσκων, επισύροντας την οργή των φανατικών ισλαμιστών για τη βλασφημία τους. Κυρίως στρέφονται κατά των μοντέρνων γυναικών που φορούν μαντιλοτσεμπέρια όπως η Εμινέ Ερντογάν, ενώ κάποιες φορές έχουν χτυπήσει ένα εμφανές τατουάζ στο μπράτσο όπως η φωτογενής βαμμένη ξανθιά Ντιλέκ, η σύζυγος του Ιμάμογλου και μητέρα των τριών παιδιών τους. Στην πραγματικότητα αυτή η κοινωνική κατηγορία, συγχρωτισμένη λίγο πολύ με τα ευρωπαϊκά ήθη και έθιμα, δεν αρκούσε αριθμητικά ακόμη και με την πυρετωδώς συντονισμένη αντίστασή της να εξαναγκάσει τον Ταγίπ Ερντογάν σε εκλογική ήττα. Αν έφτανε, θα είχε «εκθρονίσει» προ πολλού τον Τούρκο πρόεδρο από το αχανές λευκό παλάτι του στην Αγκυρα.

Η ελαστική αποτύπωση των περιστάσεων μαρτυρά ότι το πρόσφατο σφοδρό χτύπημα στους δημοτικούς εκπροσώπους του αυταρχικού ηγεμόνα το έδωσαν οι έντιμοι λαϊκοί ψηφοφόροι όλης της χώρας. Αυτοί που σιχτιρίζουν κάθε τόσο την παραβίαση της επιλογής τους και την παραχάραξη της ψήφου τους. Δεν ήταν μόνο οι ποινικές διώξεις και οι καταδίκες σε φυλάκιση του Ιμάμογλου ως αντίποινα του προεδρικού καθεστώτος επειδή «τόλμησε» να νικήσει το 2019 στην Κωνσταντινούπολη. Δεν ήταν μόνο που το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο τον υποχρέωσε να συμμετάσχει σε επαναληπτικές εκλογές στον ίδιο δήμο που κέρδισε καθαρά και ξανανίκησε με μεγαλύτερη διαφορά τον αντίπαλό του.

Ηταν ότι εδώ και περίπου δύο χρόνια ο παγίως καχύποπτος Ερντογάν, βλέποντας παντού σφετεριστές και εχθρούς, καθαίρεσε με Προεδρικό Διάταγμα μια σειρά από εκλεγμένους δημάρχους τους οποίους υποψιαζόταν ως γκιουλενιστές. Αμάν πια. Τις φοβικές και σπασμωδικές αυτές ενέργειες τού τις ανταπέδωσαν αμείλικτα οι τοπικές κοινωνίες. Οι οποίες διαπιστωμένα δεν ξεχνούν την υποβάθμιση ή την προσχηματική αλλοίωση με πλαστά επιχειρήματα των δικαιωμάτων τους. Πόσο μάλλον όταν αυτές συγκροτούνται από εκατομμύρια πολιτών που βρίσκονται αντιμέτωπα με τη φτώχεια και την ανέχεια, χωρίς να διαφαίνεται στον ορίζοντα προοπτική βελτίωσης της καθημερινότητάς τους.

Πριν κιόλας κλείσουν οι κάλπες της περασμένης Κυριακής, ο ίδιος και το επιτελείο του δεν έχασαν χρόνο για να μοιρολογήσουν τα αποκαρδιωτικά αποτελέσματα. Αρχισαν εν μέσω αναβρασμού να περιφέρουν και να διαμηνύουν στην κοινή γνώμη τη γεωπολιτική αξία της χώρας τους.

Επικοινωνιακή αντεπίθεση

Ετσι, πρώτον, για να καταδείξει την παγκόσμια θέση της, ο Τούρκος πρόεδρος συνομίλησε το ίδιο βράδυ με τους ομολόγους του από το Ιράν, το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν, καθώς και με τον πρωθυπουργό της Ολλανδίας, ο οποίος είναι υποψήφιος ως ο επόμενος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ. Δεύτερον, το τουρκικό υπουργείο Αμυνας ανακοίνωσε αεροπορικό βομβαρδισμό στο Ιράκ από την 1η Απριλίου, σηματοδοτώντας ότι ο αγώνας κατά των Κούρδων μαχητών στη βόρεια Συρία και το Ιράκ θα συνεχιστεί. Τρίτον, διατυμπάνισαν τις εξαγωγές φυσικού αερίου από τα «αποθέματα» στη Μαύρη Θάλασσα στέλνοντας παρτίδες σε μια ευρωπαϊκή χώρα.

Τέλος, διαφήμισαν ως πραματευτές την επίσκεψη στις 9 Μαΐου του Ερντογάν στην Ουάσινγκτον, όπου θα έχει τετ α τετ με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Δεν παρέλειψαν επίσης να αναφέρουν ότι στην ατζέντα του ο «φιλειρηνικός» τους πρόεδρος έχει σημειώσει τη συνάντησή του στα μέσα Μαΐου με τον Ελληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Α, ναι, μέσα στην παραζάλη της ύστατης προσπάθειας υπέρβασης των δυσμενών εντυπώσεων, το στριμωγμένο προεδρικό απαράτ πλασάρισε και ένα αφήγημα για τη «ζωντανή» δημοκρατία της Τουρκίας και το αξεθώριαστο φωτεινό μήνυμα που αυτή χάρισε σε ολόκληρο τον κόσμο! Τρέχα γύρευε φιοριτούρες, δηλαδή, σε ένα θλιβερό κράτος δικαίου που μεταχειρίζεται τους αμφισβητίες, τους διαφωνούντες και τους ελεύθερους στοχαστές ως τρομοκράτες φυλακίζοντάς τους αυθαίρετα.

Παρ’ όλες τις κατακέφαλες καρπαζιές που δέχτηκε αλλεπάλληλα από πόλη σε πόλη ο Τούρκος πρόεδρος, όμως, είναι ίσως πολύ νωρίς ακόμη για να σηματοδοτήσουν αυτές μεγάλες πολιτικές αλλαγές. Ασφαλείς προβλέψεις για το αύριο είναι μάλλον παράτολμες. Το σίγουρο είναι ότι το κυβερνών κόμμα με τόσα καρφιά στα οπίσθια μαλακά του μόρια του δεν θα κάθεται προσεχώς αναπαυτικά σε πλουμιστές νεοοθωμανικές μαξιλάρες. Θα προσπαθήσει να παραμείνει, έστω λαβωμένο, στην εξουσία χρησιμοποιώντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα. Οπως έχει συνηθίσει να πράττει εδώ και πάνω από μια εικοσαετία. Μόνο που πλέον διακρίνεται ευκρινώς ότι το νερό της αντικατάστασής του έχει μπει στ’ αυλάκι. Εν αναμονή της απαγγελίας στον Ερντογάν του στίχου του μεσοπολεμικού «ποιητή του έρωτα» Τζεμάλ Σουρεγιά, ο οποίος συνόψιζε σε τέσσερις μόνο λέξεις τον αποχαιρετισμό που κάθε Τούρκος γνωρίζει: «Τώρα φεύγεις / στο καλό!». Μεθερμηνευόμενο -πάλι με τέσσερις λέξεις- ως «Αδειασέ μας τη γωνιά!».

Ειδήσεις σήμερα:

Πόρτο Ράφτη: «Οι γιατροί μας είπαν πως δεν επιστρέφει» - Τι λέει η μητέρα της 22χρονης που τραυματίστηκε στο τροχαίο

Πάσχα 2024: Πόσο θα κοστίσει το τραπέζι φέτος - Κάτω από 10 ευρώ το κιλό για τα αμνοερίφια

Πλατφόρμα καταγγελιών, νέος σχολικός κανονισμός, περιορισμοί στα κινητά - Όλα τα μέτρα κατά του bullying στα σχολεία