Γλυπτά του Παρθενώνα: Ποια είναι η Τουρκάλα αρχαιολόγος που υποστηρίζει την επιστροφή τους στην Ελλάδα

Η Ζεϊνέπ Μποζ ήρθε στο προσκήνιο της δημοσιότητας χάρη στην ένθερμη υποστήριξή της στην προσπάθεια που καταβάλει η ελληνική κυβέρνηση για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα. Συγκεκριμένα, μιλώντας στην 24η Σύνοδο των Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP) και εκπροσωπώντας το τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού, η Ζεϊνέπ Μποζ συντάχθηκε με ενθουσιασμό υπέρ των ελληνικών θέσεων δηλώνοντας χαρακτηριστικά ότι «ανυπομονούμε ολόψυχα να γιορτάσουμε την επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα, καθώς πιστεύουμε ότι η ενέργεια αυτή θα σηματοδοτήσει μια αλλαγή συμπεριφοράς προς την κατεύθυνση της προστασίας των πολιτιστικών αγαθών. Θα αποτελέσει το ισχυρότερο μήνυμα που θα δοθεί παγκοσμίως σχετικά με τέτοιου είδους ζητήματα».

Και πρόσθεσε: «Σε ό,τι αφορά στα Γλυπτά του Παρθενώνα, το τουρκικό κράτος δεν γνωρίζει την ύπαρξη εγγράφου το οποίο νομιμοποιεί την αγορά των Γλυπτών από τον Λόρδο Έλγιν. Η αγορά αυτή έγινε από τους αποικιοκράτες του Ηνωμένου Βασιλείου, οπότε δεν νομίζω ότι υπάρχει περιθώριο να συζητηθεί η νομιμότητά της. Ακόμα και βάσει της νομοθεσίας εκείνης της εποχής».

Η Ζεϊνέπ Μποζ μετέχει τακτικά στις αρμόδιες επιτροπές της UNESCO υπό την ιδιότητά της ως επικεφαλής της υπηρεσίας καταπολέμησης της αρχαιοκαπηλίας, του υπουργείου Πολιτισμού της Τουρκίας. Είναι αρχαιολόγος, απόφοιτος του τμήματος Προϊστορικής Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου της Άγκυρας.

Άρχισε να εργάζεται για λογαριασμό του τουρκικού υπουργείου Πολιτισμού το 2007, ως βοηθός εμπειρογνώμων και το 2010 προβιβάστηκε σε ειδική εμπειρογνώμωνα, αφού εν τω μεταξύ είχε υποστηρίξει τη μεταπτυχιακή διατριβή της με θέμα τις διακρατικές συμφωνίες για τις αρχαιότητες. Η Ζεϊνέπ Μποζ είναι κάτοχος τίτλου ανώτερων σπουδών στο αντικείμενο της διασύνδεσης ανάμεσα στην τέχνη, τη νομική επιστήμη και την ηθική, με το αντίστοιχο πτυχίο να της έχει απονεμηθεί από το London Institute of Arts and Law.

Το 2014 εργάστηκε για την UNESCO και έναν χρόνο αργότερα διορίστηκε εκπρόσωπος του οργανισμού στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ειδικά για να επιτηρεί την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου για τις αρχαιότητες.

Δύο χρόνια αργότερα, το 2017, η Ζεϊνέπ Μποζ επανήλθε στην Τουρκία και το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της πατρίδας της, με αντικείμενο την εφαρμογή της διεθνούς νομοθεσίας, την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε σχέση με ζητήματα της ειδικότητάς της. Και, φυσικά, η Ζεϊνέπ Μποζ είναι υπεύθυνη για πολλές και διάφορες εκστρατείες επαναπατρισμού αρχαίων αντικειμένων που έχουν κλαπεί από την Τουρκία.  

Η Ζεϊνέπ Μποζ έχει κατακτήσει την αναγνώριση και το σεβασμό από τη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα, ειδικά δε σε ό,τι αφορά στις εντατικές προσπάθειες και τις «σταυροφορίες» που διοργανώνει ενάντια στην αρχαιοκαπηλία. Μάλιστα, τον Οκτώβριο του 2013 είχε συμμετάσχει στο 3ο Διεθνές Συνέδριο Εμπειρογνωμόνων για την επιστροφή Πολιτιστικών Αγαθών, το οποίο είχε διοργανώσει το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού στην Αρχαία Ολυμπία. Στην εισήγησή της, η κα Μποζ είχε αναπτύξει το πώς λειτουργεί στην πράξη το νομικό πλαίσιο, κατ' αρχήν για τη διακρίβωση της αρχαιοκαπηλίας, τον χαρακτηρισμό της ως εγκληματικής πράξης και τις ενδεχόμενες μεθόδους που θα πρέπει να υιοθετηθούν από τα κράτη.

Ωστόσο, ένα λεπτό ζήτημα που ανακύπτει από τις, αναμφίβολα καλοπροαίρετες και χρηστές πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει η Ζεϊνέπ Μποζ, άπτεται του τι είναι ελληνικό και τι τουρκικό μεταξύ των αντικειμένων που συχνά πυκνά αναδύονται ανά τον κόσμο ως κλεμμένες αρχαιότητες.

Ως αρχαιολόγος, η κα Μποζ πασχίζει να επαναφέρει στην Τουρκία αγάλματα, γλυπτά κ.ο.κ., ακριβώς επειδή οι συγκεκριμένες αρχαιότητες αποσπάστηκαν και εξήχθησαν παρανόμως από την τουρκική επικράτεια. Πρόκειται όμως, καταφανώς, για αρχαιοελληνικά έργα, οπότε μοιάζει κάπως παράξενο το να παρατηρεί κανείς τις, κατά τα άλλα αξιέπαινες προσπάθειες της Ζεϊνέπ Μποζ να επαναφέρει τα προϊόντα της αρχαιοκαπηλίας στην Τουρκία, ενώ κατ' ουσίαν ο αγώνας δίνεται για δείγματα, ενίοτε έξοχα, της γλυπτικής των Ελληνιστικών χρόνων, από παράνομες ανασκαφές στα παράλια της Μικράς Ασίας, δηλαδή την Ιωνία κ.λπ.  

Πολύ χαρακτηριστική της αφοσίωσης με την οποίαν η Ζεϊνέπ Μποζ υπηρετεί το ιδανικό του επαναπατρισμού αρχαιοτήτων στην Τουρκία, αλλά προβάλλοντας σύμβολα αμιγώς αρχαιοελληνικά, είναι το κόμικ «Artemis Journey», μια εικονογραφημένη νουβέλα για την περιπέτεια ενός αγάλματος της θεάς Αρτέμιδος.

Μπορείτε να το δείτε εδώ.

Το εν λόγω κόμικ δημιουργήθηκε υπό την καθοδήγηση της κας Μποζ και υπό την αιγίδα του τουρκικού Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και η αφηγούμενη ιστορία, πιθανότατα, προέρχεται από βιώματα της ίδιας της Ζεϊνέπ Μποζ.