Ελληνοτουρκικά: Ο Ερντογάν παίζει ξανά με τα «οικόπεδα»
18.06.202420:52
Προβληματισμός για την πρόθεση της Αγκυρας να προχωρήσει για πρώτη φορά από την κρίση του 1987 σε αναζήτηση υδρογονανθράκων στο Αιγαίο, την έγερση θέματος μη οριοθέτησης συνόρων στις εκβολές του Εβρου και σε θαλάσσιες περιοχές και τις προτάσεις περί «περιβαλλοντικής συνεργασίας»
Κινητικότητα από την Αγκυρα, με την οποία υπενθυμίζει τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο, εκδηλώνεται τις τελευταίες εβδομάδες, με πρωτοβουλίες τις οποίες επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει η Αθήνα, ενώ συνεχίζεται η διαδικασία επαναπροσέγγισης και αναμένεται να υπάρξει ακόμη μία συνάντηση του κ. Κυριάκου Μητσοτάκη με τον κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον (9-11 Ιουλίου).
Την περασμένη Πέμπτη σήμανε συναγερμός στην Αθήνα, όταν ανακοινώθηκε από την Τουρκία η αδειοδότηση πετρελαϊκών ερευνών στο Αιγαίο από την κρατική εταιρεία ΤΡΑΟ μέχρι να διαπιστωθεί ότι οι έρευνες αφορούν περιοχές εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων, αν και υπάρχει προβληματισμός για την επιστροφή τουρκικών ερευνητικών στο Αιγαίο έπειτα από τέσσερις δεκαετίες.
Η κινητικότητα ξεκίνησε μετά την αντίδραση της Τουρκίας στην εξαγγελία της Αθήνας για τη δημιουργία Θαλάσσιων Πάρκων στο Αιγαίο, όπου η Αγκυρα βρήκε την ευκαιρία να επαναφέρει τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» και να δηλώσει ότι δεν θα αποδεχθεί τετελεσμένα στο Αιγαίο. Ετσι, υπήρξε προαναγγελία για τη δημιουργία τουρκικών θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο, «ιδέες» για κοινά πάρκα ακόμη και στο μέσο του Αιγαίου ο ισχυρισμός της Τουρκίας μέσω του συστήματος έκδοσης NAVTEX για μη ύπαρξη θαλασσίων συνόρων στην περιοχή των εκβολών του Εβρου και, τέλος, η δημοσίευση στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβέρνησης των αδειών για έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο εντός τουρκικών χωρικών υδάτων αλλά πολύ κοντά στο όριο των 6 ν.μ.
Η Τουρκία συστηματικά αμφισβητεί την ύπαρξη θαλασσίων συνόρων στο Αιγαίο ακόμη και στην περιοχή της Δωδεκανήσου όπου υπάρχει η οριοθέτηση από την Ιταλοτουρκική Συμφωνία του 1932.
Τώρα, με αφορμή τις επιστημονικές έρευνες του ελληνικού ερευνητικού R/V «Alkyon» βρήκε την ευκαιρία να εγείρει θέμα θαλάσσιων συνόρων και ανοικτά των εκβολών του Εβρου, καθώς η περιοχή ερευνών που πρόκειται να πραγματοποιηθούν μέχρι τις 22 Ιουνίου εκτείνεται νοτίως των εκβολών του Εβρου παράλληλα με την οριογραμμή που ακολουθεί την κοίτη του ποταμού. Με NAVTEX που εξέδωσε, η Τουρκία δηλώνει ότι τμήμα της περιοχής των ερευνών του R/V «Alkyon» «είναι κοντά και εντός των πλευρικών θαλασσίων ορίων Ελλάδας - Τουρκίας, το οποίο δεν έχει ακόμη οριοθετηθεί». Και οι τουρκικές αρχές καλούν να κρατηθεί «λογική απόσταση από την περιοχή».
Οι εννέα περιοχές όπου η Τουρκία εξέδωσε άδειες για τη διεξαγωγή πετρελαϊκών ερευνών στο Αιγαίο
Oριοθέτηση
Ωστόσο στην περιοχή αυτή και σε απόσταση 4 μιλίων από τις εκβολές του Εβρου υπάρχει οριοθέτηση βάσει του Πρωτοκόλλου των Αθηνών, της 26ης Νοεμβρίου 1926. Ενώ νοτίως και μέχρι τη Σάμο και την Ικαρία, ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης, έχει υιοθετηθεί το όριο βάσει της μέσης γραμμής, όπως προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας. Κι αυτό έχει γίνει σεβαστό όλα τα προηγούμενα χρόνια και είναι η πρώτη φορά που αμφισβητείται με αυτόν τον τρόπο.
Στην περιοχή βρίσκεται και η βραχονησιδα Ζουράφα, η οποία έχει αμφισβητηθεί από την Τουρκία και συχνά υπάρχουν επεισόδια με Τούρκους ψαράδες που επιχειρούν να προσεγγίσουν τη βραχονησίδα υποστηρίζοντας ότι δεν ανήκει στην Ελλάδα, ενώ τον Οκτώβριο του 2023 η Τουρκία με NOTAM για τουρκική άσκηση είχε συμπεριλάβει την ελληνική βραχονησίδα υποστηρίζοντας ότι η περιοχή ανήκει στο FIR Κωνσταντινούπολης, προκαλώντας την αντίδραση της Αθήνας, που με δικη της ΝΟΤΑΜ είχε κηρύξει άκυρη την τουρκική επισημαίνοντας ότι επικαλύπτει και περιοχή της ελληνικής επικράτειας.
Την περασμένη Πέμπτη η Τουρκία προχώρησε σε μία ακόμη κίνηση, η οποία δημιουργεί προβληματισμό καθώς δημοσιεύοντας στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως τις αιτήσεις της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας ΤΡΑΟ για πετρελαϊκές έρευνες στο Αιγαίο ουσιαστικά επανέρχεται για πρώτη φορά μετά από την έξοδο του «Πίρι Ρέις» το 1987, στην αναζήτηση υδρογονανθράκων στο Αιγαίο.
Οι άδειες που ζητά η ΤΡΑΟ από τη Γενική Διεύθυνση Μεταλλευτικών και Πετρελαϊκών Υποθέσεων του τουρκικού υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων αφορούν εννέα περιοχές που βρίσκονται βάσει των συντεταγμένων που επισυνάπτονται γύρω από την Ιμβρο, στον Κόλπο του Ξηρού και ανατολικά των εκβολών του Εβρου, σε περιοχή εφαπτόμενη με αυτή που πραγματοποιεί τις έρευνες για λογαριασμό της Ελλάδας το «Alkyon».
Σε ό,τι αφορά τις άδειες της ΤΡΑΟ γύρω από την Ιμβρο, σημειώνεται ότι ειδικά στα νότια του νησιού αφορούν περιοχές που εφάπτονται των ορίων των τουρκικών χωρικών υδάτων με τα διεθνή ύδατα.
Η κίνηση της Τουρκίας προκαλεί προβληματισμό, καθώς την περίοδο αυτή η Αγκυρα έχει στρέψει όλο το ενδιαφέρον της στον εντοπισμό και στην αξιοποίηση των διαπιστωμένων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, ελπίζοντας ότι σύντομα θα μπορέσει να φέρει στην τουρκική αγορά «τουρκικό» φυσικό αέριο, έτσι ώστε να μπορέσει ο Ερντογάν να καυχηθεί για ένα ακόμη επίτευγμα και να δικαιολογήσει τις τεράστιες επενδύσεις που έχει κάνει η γειτονική χώρα σε ερευνητικά σκάφη και πλωτά γεωτρύπανα. Η Τουρκία, μάλιστα, έχει δηλώσει ότι έχει εντοπίσει κοιτάσματα και στις έρευνες που έχει κάνει ανοικτά της Αττάλειας, ενώ προκαλεί ερωτηματικά το γεγονός ότι επιλέγει να εστιάσει πλέον στο Αιγαίο.
Οι άδειες ερευνών στην ΤΡΑΟ δεν συνιστούν παραβίαση του Πρωτοκόλλου της Βέρνης (1976) και του μορατόριουμ του Νταβός (1988) για μη πραγματοποίηση σεισμικών ερευνών εκτός του ορίου των χωρικών υδάτων, αν και το γεγονός ότι ορισμένα σημεία, σύμφωνα με τις συντεταγμένες που δημοσιεύτηκαν την Πέμπτη, βρίσκονται στα όρια των διεθνών υδάτων, θα απαιτήσει συνεχή παρακολούθηση των τουρκικών κινήσεων όταν ξεκινήσουν οι έρευνες, για αποφυγή πρόκλησης τετελεσμένων.
Ο χάρτης με την τουρκική πρόταση για δημιουργία τριών κοινών θαλάσσιων πάρκων στο κέντρο του Αιγαίου
Μήνυμα
Η Αγκυρα θέλει να στείλει το μήνυμα ότι η ελληνοτουρκική προσέγγιση δεν σημαίνει ότι η ίδια παραιτείται των συμφερόντων της στο Αιγαίο και ότι θα είναι παρούσα με τα ερευνητικά της στην περιοχή προς το παρόν εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων.
Ωστόσο, η Τουρκία επιχειρεί να ρίξει τα δίχτυα της και στο θέμα που έχει προκύψει με τα θαλάσσια πάρκα. Το Turkish Maritime Education Foundation (TUDEV) από την πρώτη στιγμή εμφανίστηκε με την πρόταση για δημιουργία κοινών ελληνοτουρκικών θαλάσσιων περιβαλλοντικών πάρκων στο Αιγαίο.
Η πρόταση του TUDEV ακολουθούσε βεβαίως την ντιρεκτίβα που είχε δώσει το ίδιο το τουρκικό ΥΠΕΞ με την ανακοίνωση της 9ης Απριλίου που, μεταξύ άλλων, δήλωνε τα εξής: «Από την άλλη, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε ότι το Διεθνές Ναυτικό Δίκαιο ενθαρρύνει τη συνεργασία, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών θεμάτων, μεταξύ παράκτιων κρατών σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες και σε αυτό το πλαίσιο η Τουρκία είναι πάντα έτοιμη να συνεργαστεί με την Ελλάδα στο Αιγαίο πέλαγος. Με την ευκαιρία αυτή επισημαίνουμε ότι δεν θα δεχθούμε τα τετελεσμένα γεγονότα που μπορεί να δημιουργήσει η Ελλάδα σε γεωγραφικά χαρακτηριστικά των οποίων το καθεστώς αμφισβητείται».
Ετσι, το TUDAV έχει προτείνει τη δημιουργία τριών κοινών θαλάσσιων πάρκων που βρίσκονται όμως στο κέντρο του Αιγαίου σε διεθνή ύδατα, αν και το προτεινόμενο πάρκο βορείως της Κρήτης επικαλύπτει και ορισμένες βραχονησίδες των οποίων η Τουρκία αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία.
Η ανακίνηση του θέματος των κοινών ελληνοτουρκικών πάρκων δεν είναι τυχαίο ότι έγινε και από το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu, το οποίο έκανε ειδικό αφιέρωμα με τίτλο «Πρόταση για κοινές περιοχές προστασίας στο Αιγαίο από την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση» στην πρόταση του TUDAV. Ο καθηγητής επικεφαλής του τουρκικού ιδρύματος Μπαϊράμ Οζτούρκ παρουσίασε την πρόταση για δημιουργία «οικολογικής προστασίας στο Αιγαίο με κοινή ελληνοτουρκική ευθύνη».
Αυτές οι φαινομενικά αθώες ιδέες εμφανίζουν όμως το Αιγαίο ως ουδέτερη θάλασσα που οι δύο χώρες έχουν ισότιμα δικαιώματα και που η αξιοποίησή της θα πρέπει να γίνει επίσης ισότιμα, παρακάμπτοντας τα «εμπόδια» που τίθενται από αντιπαραθέσεις που προκαλούνται λόγω της διαφορετικής «ερμηνείας» των διεθνών συνθηκών και του Δικαίου της Θάλασσας.
Είναι προφανές όμως ότι τέτοιου είδους συνεργασία μπορεί να γίνει μόνο με τρόπο ώστε να μην αμφισβητούνται αρμοδιότητες της Ελλάδας σε περιοχές των διεθνών υδάτων του Αιγαίου, αλλά και σε περιοχές που αφορούν δυνητική ελληνική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, ώστε να μη δημιουργείται ένα κεκτημένο «συνδιαχείρισης». Και με προϋπόθεση φυσικά την αποδοχή της ελληνικής κυριαρχίας σε τυχόν βραχονησίδες που θα περικλείονται σε αυτά τα θαλάσσια πάρκα.