Κιρ Στάρμερ: Ο πρώτος Εργατικός Sir, στην «καμένη γη» που άφησαν πίσω τους οι Τόρις
Αντιμοναρχικός αλλά Ιππότης του Τάγματος του Λουτρού, βιρτουόζος στο φλάουτο, δεξιοτέχνης στο βιολί, απόφοιτος της Οξφόρδης και οπαδός της Άρσεναλ - Γνήσιο παιδί της εργατικής τάξης, καλείται να ξαναβάλει τη χώρα του στις ράγες - Κάνει διεθνές ντεμπούτο στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ
Ο Κιρ Στάρμερ πανηγυρίζει αγκαλιά με τη γυναίκα του την εκλογική επιτυχία των Εργατικών που τον έφερε στη θέση του πρωθυπουργού
Οι δημοσκοπήσεις το προανήγγειλαν. Οι ψηφοφόροι το ανέμεναν. Οι κάλπες το επιβεβαίωσαν. Yστερα από 14 χρόνια επανήλθε στην εξουσία του Ηνωμένου Βασιλείου το Εργατικό Kόμμα, με τον αρχηγό του, τον σερ Κιρ Στάρμερ, να περνάει θριαμβευτικά το κατώφλι του αριθμού 10 της Ντάουνινγκ Στριτ. Στην πραγματικότητα, όμως, τώρα αρχίζουν τα δύσκολα για τον ίδιο. Οφείλει από την πρώτη κιόλας μέρα στο πόστο να μεταδώσει την αίσθηση μιας δυναμικής αλλαγής και να δικαιώσει τις υψηλές προσδοκίες του εκλογικού σώματος που συντριπτικά τον εμπιστεύτηκε.
Πριν καν περάσει μία εβδομάδα από τις εκλογές, ο Στάρμερ θα βρεθεί στην Ουάσινγκτον για τη σύνοδο του ΝΑΤΟη οποία λαμβάνει χώρα από σήμερα έως και την Πέμπτη. Ο Εργατικός πολιτικός λοιπόν θα συναντήσει για πρώτη φορά τους ομολόγους του από την Βορειοατλαντική Συμμαχία σε μία προσπάθεια να επουλωθούν τα τραύματα που έχει αφήσει το Brexit στην διεθνή εικόνα της Μεγάλης Βρετανίας. Η χώρα του ωστόσο ήταν και είναι πυλώνας της Συμμαχίας στην Ευρώπη στα 75 χρόνια της ιστορίας του ΝΑΤΟ, σε μια περίοδο που καλείται να διαχειριστεί τον πόλεμο στην Ουκρανία και την πιθανή ένταξη της Ουκρανίας.
Να τος, λοιπόν, ευθυτενής, με ανάστημα 1.75 μ., να απευθύνεται ενθουσιασμένος στο έθνος έξω από την πρωθυπουργική κατοικία. Χαμογελαστός, με θεληματικό πιγούνι και τη φωτογενή γοητεία ενός Κόλιν Φερθ στις ταινίες «Το ημερολόγιο της Μπρίτζετ Τζόουνς», έπλεε δικαίως σε πελάγη ευτυχίας.
Με σοφιστικέ στρογγυλά, κοκκάλινα γυαλιά που χαρίζουν ένταση στο κάπως σαστισμένο βλέμμα του και καλοχτενισμένη την πλούσια κόμη του που ολοένα ασπρίζει, αλλοιώνοντας την απόχρωση της μουσκεμένης άμμου των μαλλιών του, απολάμβανε την πολύτιμη ανταμοιβή του εξαντλητικού αγώνα του. Αυτός ο 62χρονος χορτοφάγος, διακηρυγμένα αθεϊστής, διαχρονικά πιστός φίλαθλος της Αρσεναλ, διπλωματούχος στο πιάνο από τη Μουσική και Δραματική Σχολή του Γκίλντχολ στο Λονδίνο, βιρτουόζος του φλάουτου και δεξιοτέχνης του βιολιού, μεταπτυχιακός απόφοιτος της Οξφόρδης, είναι πια πρωθυπουργός.
Ο άλλοτε διεθνώς αναγνωρισμένος, τακτικά αφιλοκερδής, ακτιβιστής δικηγόρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επικεφαλής, παρότι παιδιόθεν αντιμοναρχικός, της Εισαγγελικής Υπηρεσίας του Στέμματος και μόλις πριν από 9 χρόνια πρωτοεκλεγμένος βουλευτής των Εργατικών στην εκλογική περιφέρεια Χόλμπορν και Σεντ Πάνκρας, καλείται πλέον να διαχειριστεί τις τύχες της χώρας του. Φυσικά με τον τίτλο του σερ -ο πρώτος στην ιστορία των Εργατικών που έχει το συγκεκριμένο πρόθεμα στο όνομά του-, καθώς πριν από μία δεκαετία χρίστηκε Ιππότης του Τάγματος του Μπαθ για την αφοσίωσή του στον νόμο και την ποινική Δικαιοσύνη.
Μία από τις μεγάλες του αγάπες είναι και η μουσική. Ο νέος Βρετανός πρωθυπουργός είναι δεξιοτέχνης στο φλάουτο
Ολα αυτά βέβαια αποτελούν τη γυαλιστερή πατίνα μιας υποτιθεμένης αριστοκρατικότητας που μάταια επιστρώνεται στην επιφάνεια ενός γνήσιου παιδιού της εργατικής τάξης. Χαμηλών τόνων, με έμφυτη σεμνότητα και σφραγισμένα στους κομπασμούς χείλη, ποτέ δεν αναφέρθηκε -για πολιτική σκοπιμότητα- στις ταπεινές ρίζες του και στα δύσκολα παιδικά του χρόνια. Δεν χρησιμοποίησε καμαρωτός την πολυφορεμένη πια φράση ότι ήταν ο πρώτος στην οικογένειά του που σπούδασε στο πανεπιστήμιο με υποτροφία. Συνεσταλμένος, δεν δημοσιοποίησε για πρόσκαιρα επικοινωνιακά οφέλη ότι ως ο δευτερότοκος γιος ενός αυστηρού εργάτη εργαλειομηχανικού και μιας ταλαίπωρης φιλάσθενης νοσοκόμας μεγάλωσε λιτά με τα τρία αδέλφια του σε ένα ασφυκτικά στενόχωρο σπίτι, με απλήρωτους λογαριασμούς και το τηλέφωνο κομμένο, μιας φτωχογειτονιάς του υποβαθμισμένου ανατολικού Σάρεϊ. Διαφυλάσσοντας την προσωπική του ευπρέπεια, δεν καυχήθηκε προκειμένου να πάρει πόντους στο κόμμα ότι οι οργανωμένοι και αφοσιωμένοι πολιτικά στους Εργατικούς γονείς του τον βάφτισαν Κιρ προς τιμήν του ανθρακωρύχου συνδικαλιστή Κιρ Χάρντι, ιδρυτή του Εργατικού Κόμματος.
Ο Κιρ Στάρμερ (μπροστά) με φίλους του από το πανεπιστήμιο το 1982
Αψεγάδιαστος
Με τέτοιο καταγωγικό ίχνος και κοινωνικές προδιαγραφές θα μπορούσε να συνοψίζει στο πρόσωπό του τα προσόντα ενός «ήρωα της εργατικής τάξης», όπως τον περιέγραψε στο ομώνυμο τραγούδι του ο Τζον Λένον. Δεν το επιχείρησε καν για να δελεάσει τα ενοχλητικά λαίμαργα για ειδήσεις και σκάνδαλα αγγλικά ΜΜΕ. Προς απογοήτευσή τους, ο αψεγάδιαστος Στάρμερ δεν είχε εγγράψει στο βιογραφικό του ούτε μια «αμαρτωλή» κλήση της Τροχαίας για παραβίαση του ορίου ταχύτητας. Είχε κτίσει με ωριμότητα τον χαρακτήρα του ως αθλητικός έφηβος με σοσιαλιστικές ιδέες και είχε αναγείρει στην αυστηρή ταξική δομή της Αγγλίας μια επιτυχημένη επαγγελματική καριέρα χωρίς να εκτίθεται στους προβολείς της κάθε ειδησεογραφικής κάμερας. Παρέμεινε διακριτικά μακριά τους ως τρυφερός οικογενειάρχης με δύο ανήλικα παιδιά, έναν 15χρονο γιο και μια 13χρονη κόρη, που απέκτησε μαζί με τη σύζυγό του Βικτόρια Αλεξάντερ, μια πολωνοεβραϊκής καταγωγής, 60χρονη σήμερα, Βρετανίδα δικηγόρο με αρκετούς συγγενείς στο Ισραήλ, η οποία εκφράζεται πολιτικά από την αριστερή πνευματική πτέρυγα του προοδευτικού ιουδαϊσμού. Μετά τη δικηγορία μετεκπαιδεύτηκε στην Επαγγελματική Υγεία και τώρα εργάζεται ως καταρτισμένη θεραπεύτρια για το βρετανικό ΕΣΥ.
Το ζευγάρι, αμφότεροι πτυχιούχοι της Νομικής από το Πανεπιστήμιο του Λιντς, γνωρίστηκε μέσω επαγγελματικών δικηγορικών συναναστροφών στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Παντρεύτηκαν στο Εσεξ το 2007, επιστρέφοντας από τις διακοπές τους στην Ελλάδα. Διέμεναν έκτοτε στο cool, εναλλακτικό και αντικομφορμιστικά κομψό Κάντις Τάουν στο βορειοδυτικό Λονδίνο, προστατεύοντας την ιδιωτική τους ζωή. Με την εξαίρεση των σπάνιων εμφανίσεων του Στάρμερ στην τοπική «Pineapple Pub» για μια πίντα μπίρα με φιλική παρέα. Από το συγκεκριμένο στέκι περνούσαν πότε-πότε και οι πασίγνωστοι υψηλού προφίλ γείτονές του, όπως οι δημοφιλείς ηθοποιοί Χάρι Στάιλς και Μπένεντικτ Κάμπερμπατς. Ανελλιπώς όμως έδινε το «παρών» ως κάτοχος εισιτηρίου διαρκείας στο πάνω διάζωμα της δυτικής κερκίδας στο τετραώροφο «Emirates», των ερυθρόλευκων Κανονιέρηδων της Αρσεναλ. Αθεράπευτα ρομαντικός και αφοσιωμένος στο ποδοσφαίρο, το «μπαλέτο της εργατικής τάξης» συμφώνα με την αγγλική παράδοση, έπαιζε ερασιτεχνικά τις Κυριακές μπάλα με συνομηλίκους του -η ηλικία της 11άδας των οποίων ξεπερνούσε αθροιστικά τα 650 χρόνια- στο Βόρειο Λονδίνο. Συνέχισε τη ρουτίνα του ως ένας σερ με αθλητική φανέλα και κοντό σορτς στο γήπεδο, ακόμη κι όταν τον Απρίλιο του 2020 οι Εργατικοί τον ανέδειξαν ως νέο καπετάνιο στο πηδάλιο του Εργατικού Κόμματος. Είχε προηγηθεί η πλέον οδυνηρή πανωλεθρία του υπό την ηγεσία του παλαιάς κοπής μαρξιστή και αντισημίτη Τζέρεμι Κόρμπιν στις εκλογές του 2019. Εμελλε υπό τη δική του αρχηγία να πάρει μια καθυστερημένη ρεβάνς.
Σε καλοκαιρινές διακοπές το 1984
Κατηγορίες
Εκείνα τα φεγγάρια, μόλις προ τετραετίας δηλαδή, οι σύντροφοί του στο κατακερματισμένο κόμμα του τον θεωρούσαν αμφιλεγόμενο, νερόβραστο και, κυρίως, αινιγματικό. Μόνο που οι γρίφοι είναι συνήθως συναρπαστικοί. Πόσο μάλλον το οικείο στους Βρετανούς μυστήριο του τέρατος του Λοχ Νες έχει τεράστια σαγήνη. Του επέρριπταν ότι, σε αντίθεση σχεδόν με κάθε προηγούμενο ηγέτη των Εργατικών, δεν πέρασε στο κόμμα όλη του τη ζωή του και η ύπαρξή του δεν εξαρτιόταν αποκλειστικά και μόνο από αυτό. Πράγματι, ανεξήγητο! Πού να φαντάζονταν ότι η σχετική του αποστασιοποίηση από τα κομματικά τοτέμ ήταν και το προτέρημα ενός ανθρώπου που ήξερε να ψάλλει περήφανα το «God Save the Queen», ενώ μάλλον αγνοούσε όλους τους στίχους της «Κόκκινης Σημαίας», του παραδοσιακού ύμνου του κόμματος που τραγουδιέται υπό τη χριστουγεννιάτικη μελωδία του «Ω, έλατο»! Ελάχιστοι πόνταραν τότε σε μια μελλοντική πρωθυπουργία ενός ροδομάγουλου μετριοπαθούς κεντρώου πραγματιστή παρά ενός ανυπόφορα έξαλλου δογματικού αριστερού κρατικιστή. Το θεωρούσαν απίθανο, παρότι το επί σχεδόν μια 15ετία κυρίαρχο Συντηρητικό Κόμμα ολίσθαινε ραγδαία σε αποδρομή.
Κάτι το ξεθυμασμένο πυροτέχνημα του Brexit, κάτι το επιδεινούμενο βιοτικό επίπεδο των ανίσχυρων νοικοκυριών - όλα σήμαιναν εκκωφαντικά πως το μαραζωμένο κυβερνητικό καράβι βούλιαζε. Χώρια που η παραμέληση του ΕΣΥ, της εκπαίδευσης και γενικότερα η εγκατάλειψη του δημόσιου χώρου τούς έσπρωχνε ορμητικά στον εκλογικό κατήφορο. Μέχρις ότου ένας τύπος σε νορμάλ καλούπι -έστω κολλημένος με την μπάλα και παρότι τρέφεται με όσπρια, ξηρούς καρπούς, λαχανικά, γλυκοπατάτες, χούμους και λίγα ψαριά- κατέφθασε για να μιλήσει με ανυπόκριτο ζήλο. Να εκφράσει ως ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης τη «διακαή μου επιθυμία να αντιμετωπίσω την ανισότητα και την αδικία, να υπερασπιστώ τους ανίσχυρους ενάντια στους ισχυρούς». Με δυο λόγια, να περιγράψει με πραγματική ενσυναίσθηση και ζεστασιά κάποιες ικανοποιητικές και εφαρμόσιμες λύσεις για τα προβλήματα των απλών, καθημερινών, ζορισμένων μη προνομιούχων πολιτών. Κυρίως να τους προσφέρει μια βιώσιμη ευκαιρία πρόνοιας, αξιοπρέπειας και ελπίδας. Αλλωστε το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που ενστερνίστηκε η Βρετανία και το οποίο κατέρρευσε κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008 δεν αναπληρώθηκε ποτέ.
Το μαρτυρά η φθορά του δημόσιου χώρου με τα ερειπωμένα σχολεία, τις υπερπλήρεις φυλακές, τα χρεοκοπημένα δημοτικά συμβούλια. Το καταδεικνύουν θλιβερά σε ένα αναμφίβολα πλούσιο κράτος οι δρόμοι με τις θεόρατες λακκούβες, οι καθυστερήσεις στα τρένα, οι τεράστιες αναμονές στα νοσοκομεία, η ανεπάρκεια δεξαμενών ύδρευσης, ακόμη και η τοξική μόλυνση του Τάμεση. Η χώρα χρειαζόταν επειγόντως έναν συνειδητοποιημένο και δραστήριο πολιτικό με τα μανίκια ανασηκωμένα ως τους αγκώνες ώστε να επιστρέψει σε καλύτερες μέρες. Και ο κλήρος έπεσε στον Στάρμερ.
Το ποδόσφαιρο ήταν πάντα το μεγάλο πάθος του Κιρ Στάρμερ
Πρόωρες εκλογές
Στις 22 Μαΐου 2024 ο πρωθυπουργός και ηγέτης των Τόρις Ρίσι Σούνακ εξήγγειλε εν μέσω νεροποντής στα σκαλιά της Ντάουνινγκ Στριτ τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών στη Βρετανία στις 4 Ιουλίου. Ο προσγειωμένος Στάρμερ, σαν έτοιμος από καιρό, εκφώνησε την πρώτη του προεκλογική ομιλία -πού αλλού;- στο γήπεδο της Tζίλιγχαμ στο Κεντ, της ποδοσφαιρικής ομάδας από τη χαμηλότερη επαγγελματική κατηγορία. Κι ακόμη ως παλιός συμμαθητής του Νόρμαν Κουκ, άλλοτε μέλους του συγκροτήματος Housemartins, γνωστότερου σήμερα ως Fatboy Slim, ψάχτηκε προσωπικά για το μουσικό μοτίβο της καμπάνιας. Υιοθέτησε ένα αισιόδοξο house τραγούδι. Αυτός ο άλλοτε παθιασμένος με τη χορευτική Northern Soul της βρετανικής μουσικής σκηνής επέλεξε το «Better Times» της Αγγλίδας τραγουδίστριας Lapsley και του Σκωτσέζου μουσικού παραγωγού KC Lights.
Και έτσι, πότε με τις ομιλίες του σε καμιά 30αριά περιφερειακά γήπεδα και πότε με τα ρυθμικά μπιτ προσέγγισε την αδιάφορη νεολαία. Βαθμιαία εμπεδωνόταν στη συνείδηση της κοινής γνώμης ως αξιόπιστος, ικανός, έξυπνος, πατριώτης. Φάνταζε ως ο επερχόμενος πρωθυπουργός που του έγνεφε η Ιστορία. Ακόμη και ο προσκείμενος στους Τόρις Τύπος εκτιμούσε ότι οι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να του εμπιστευτούν την οικονομία, τα σύνορα και την ασφάλεια της Βρετανίας. Μέσα σε δύο μήνες εισέπραξε τα αποτελέσματα της πανεθνικής αποδοχής του. Υπό την ηγεσία του το Εργατικό Κόμμα σάρωσε εμφατικά στην πλειονότητα από τις 650 εκλογικές περιφέρειες της χώρας του. Το αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ μεγάλη μερίδα της ηπειρωτικής Ευρώπης στρέφεται προς την Ακροδεξιά, τα βρετανικά νησιά έστριψαν προς την ήπια Αριστερά. Και δεν αποτελεί επαρκή δικαιολογία των δύσπιστων ότι είναι «ανάποδοι» αυτοί οι Αγγλοι.
Από εδώ και πέρα ξεκινά για τον Κιρ Στάρμερ το ουσιαστικό πολιτικό του ταξίδι, αν όχι η περιπέτεια. Η άνετη κυβερνητική αυτοδυναμία τού λύνει τα χέρια ώστε να υλοποιήσει το μήνυμά του «Ωρα για αλλαγή». Αγνωστο, όμως, αν θα καταφέρει να αφυπνίσει τη χώρα του. Αν θα μπορέσει να τετραγωνίσει τους παρακμιακούς κύκλους που τη ζώνουν πνιγηρά και αν θα κινητοποιήσει ενεργές δυνάμεις απεγκλωβισμού της, τις οποίες δεν θα φρενάρουν οι δικές του αντιφάσεις. Ή, τέλος πάντων, δεν θα τις υπονομεύσουν οι αντίρροπες εσωτερικές δυνάμεις των διαφόρων συνιστωσών του Εργατικού Κόμματος. Αν ο ίδιος θα έχει το θάρρος να κάνει σφοδρές ρήξεις με κατεστημένα συμφέροντα και τη τόλμη να προχωρήσει σε μεγάλης κλίμακας μεταρρυθμίσεις.
Η λαϊκή πίεση για την έγκαιρη χρηματοδότηση των δημόσιων επενδύσεων σε υποδομές και υπηρεσίες υπό ενεργό κρατικό και αυτοδιοικητικό έλεγχο θα είναι άμεση και έντονη. Οι ψηφοφόροι είναι ικανοποιημένοι με τη δέσμευση του Στάρμερ να μην αυξηθούν οι συντελεστές φόρου εισοδήματος, τα ασφάλιστρα και ο ΦΠΑ. Αλλά στην απευκταία περίπτωση δημοσιονομικής στενότητας, δεν μοιάζουν διατεθειμένοι να ερμηνεύσουν εξονυχιστικά τις 136 σελίδες του «κοστολογημένου» προγράμματος διακυβέρνησης των Εργατικών.
Την ημέρα του γάμου του, ο οποίος έγινε μετά από διακοπές στην Ελλάδα
Οι πρώτες επιθέσεις
Προτού ακόμη συναντήσει τον βασιλιά Κάρολο, ορκιστεί πρωθυπουργός, μετακομίσει στο 10 της Ντάουνινγκ Στριτ και περάσει το πρώτο του Σαββατοκύριακο στο Checkers, το αρχοντικό του 16ου αιώνα που αποτελεί την εξοχική πρωθυπουργική κατοικία, οι πολιτικοί αντίπαλοί του έχουν σύρει το σπαθί από το θηκάρι. Μηχανορραφούν, επιτίθενται, καταγγέλλουν. Προφητεύουν δυσοίωνα επερχόμενη κυβερνητική παράλυση, γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, συνταγματική τυραννία. Δεν πρόκειται για πολιτική κριτική. Μάλλον φέρνει σε παραλογισμό των φρικαρισμένων Συντηρητικών αντιπάλων του. Απότοκο της βαριάς θλίψης που τους προξένησε η κατατροπωτική εκλογική ήττα τους.
Εν τω μεταξύ ο ίδιος και οι κυβερνητικοί συνεργάτες του θα χρειαστεί να μαζέψουν κάθε ίχνος σφρίγους, σθένους και ενέργειας για τις επόμενες εβδομάδες, μια και οι υποχρεώσεις τρέχουν αμείλικτα. Στις 9 έως 11 Ιουλίου γίνεται η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον. Προφανώς οι εκπρόσωποι της νέας κυβέρνησης των Εργατικών δεν θα προσέλθουν σε αυτή τη διεθνή σκηνή με τσίμπλες στα ματιά ύστερα από τα ολονύκτια ξεφαντώματα για την περήφανη εκλογική νίκη τους. Θα τους πάρει χαμπάρι μέχρι και ο υπνοβατών Τζο Μπάιντεν. Αμέσως μετά, στις 18 Ιουλίου, το Ηνωμένο Βασιλείο θα είναι οικοδεσπότης της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, αυτού του διακυβερνητικού φόρουμ των 47 κρατών που ιδρύθηκε το 2022 μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Με τους γονείς του την ημέρα της αποφοίτησής του
Εκεί, στο αχανές ανάκτορο Μπλένιμ όπου θα φιλοξενηθεί η διάσκεψη, αναμένεται ότι ο Στάρμερ θα εκθέσει τις σκέψεις του για τις σχέσεις της πατρίδας του με την Ε.Ε. Παρότι ο ίδιος έχει αποκλείσει ρητά το ενδεχόμενο επανένταξης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ενωση, υπάρχουν κάποια ανοιχτά παραθυράκια σε αυτή την «κόκκινη γραμμή», δεδομένου ότι περισσότεροι από τους μισούς ψηφοφόρους του Εργατικού Κόμματος πιστεύουν ότι το θέμα δεν έχει διευθετηθεί οριστικά με το Brexit και πρέπει να ξανανοίξει.
Οπως κι αν έχει, από τούδε και στο εξής μικρά, μικρομεσαία, μεγάλα, ντόπια ή διεθνή ζητήματα που απασχολούν τη χώρα θα περνούν από το πρωθυπουργικό γραφείο. Με τον ανέκαθεν μελετηρό Κιρ Στάρμερ να έχει τον πρώτο και αποφασιστικό λόγο για την αντιμετώπισή τους. Διαθέτει εξάλλου το αξιόλογο προσόν ότι ως αυθεντικό τέκνο της εργατικής τάξης μιλάει για λογαριασμό της. Ο ίδιος δεν είναι σνομπ, ούτε συμπεριφέρεται με απάθεια απέναντι στα προβλήματα. Το έχει αποδείξει με τον ασυγκράτητο ενθουσιασμό του στις κερκίδες της Αρσεναλ. Λατρεύει το ομαδικό πνεύμα και τη συλλογική δουλειά, αναπνέοντας μέσα στη μάζα της εξέδρας. Από αυτή την διά βίου εμπειρία διδάχθηκε ότι όσα έχει να πει πρέπει να τα καταθέτει μαχητικά στον αγωνιστικό χώρο. Και εκεί έμαθε να μισεί τις ήττες. Ετσι κι αλλιώς, όπως έγραψε στην «Καταιγίδα» ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, «ό,τι είναι παρελθόν είναι πρόλογος». Φράση που ταιριάζει γάντι στην άσκηση του κορυφαίου πλέον αξιώματός του.
