Πενήντα χρόνια από τον Αττίλα ΙΙ - Κίσινγκερ προς Ετσεβίτ: Αποθαρρύνουμε έντονα τους Βρετανούς από το να βοηθήσουν τους Έλληνες

Στις 15 Αυγούστου και ενώ ξεκίναγε ο «ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ» για την κατάληψη του βόρειου τμήματος της Κύπρου, ο Χένρι Κίσινγκερ δίνει οδηγίες στον Αμερικανό πρεσβευτή στην Αγκυρα να συναντηθεί με τον Μπουλέντ Ετσεβίτ. Οι οδηγίες δεν ήταν για την αποτροπή της εισβολής και κατάληψης της Κύπρου, αλλά για να λάβει... διαβεβαιώσεις ότι οι τουρκικές δυνάμεις δεν θα κινηθούν νοτιότερα από τη γραμμή την οποία είχαν ήδη συζητήσει οι Αμερικανοί με τον Ετσεβίτ - και μάλιστα με χάρτη που είχε παρουσιάσει ο Τούρκος πρωθυπουργός.

Το μήνυμα που ζήτησε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών να μεταφερθεί στον Ετσεβίτ είναι αποκαλυπτικό της στάσης των ΗΠΑ στην κρίσιμη αυτή στιγμή για την κυπριακή τραγωδία: «Προσπαθούμε να βοηθήσουμε την τουρκική κυβέρνηση, αλλά φτάνουμε γρήγορα στα όρια του τι μπορούμε να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε εσωτερικώς. Συμμεριζόμαστε την τουρκική θέση, αλλά η συνέχιση των στρατιωτικών επιχειρήσεων μάς φέρνει σε όλο και πιο δύσκολη θέση...».

Ο Τούρκος πρωθυπουργός ενημερώνει τους Αμερικανούς ότι ο τουρκικός στρατός θα κινηθεί και λίγο νοτιότερα της «συμφωνημένης γραμμής» περιλαμβάνοντας και το αεροδρόμιο Τύμπου, ενώ, όπως μαρτυρά ο Αμερικανός πρεσβευτής Γουίλιαμ Μακόμπερ, ο Ετσεβίτ απέφυγε τη συζήτηση όταν το βλέμμα του Αμερικανού διπλωμάτη εστιάστηκε στη Μόρφου, στον χάρτη που είχε στα χέρια του ο Ετσεβίτ.

Ο Ετσεβίτ αρνήθηκε να δεσμευτεί για το πού θα σταματήσει ο τουρκικός στρατός δηλώνοντας ότι μπορεί να κινηθεί και νοτιότερα... Ενώ στη συνάντηση με τον Αμερικανό πρεσβευτή Μακόμπερ δηλώνει ότι θα μπορούσε η Τουρκία να κινηθεί και προς τη Λάρνακα αντί της Αμμόχωστου, αλλά δεν θα το κάνει για να... «αφήσει τους Βρετανούς (σ.σ. τις βρετανικές βάσεις) περικυκλωμένους από τους Ελληνες...».


Τα αμερικανικά τηλεγραφήματα

Z 150 150Z AUG 74 ZFF4 FM SECSTATE WASHOC TO AMEMBASSY ANKARA FLASH 8007 8T SECRET STATE 178616
SUBJECT: CYPRUS
FOR THE AMBASSADOR EYES ONLY FROM THE SECRETARY

«1/ Θα πρέπει να επισκεφθείτε τον Ετσεβίτ το συντομότερο δυνατό για να του δώσετε το ακόλουθο προφορικό μήνυμα (δεν πρέπει να αφήσετε τίποτα γραπτώς):
2/ Θα έπρεπε να γνωρίζει ότι οι Ελληνες ζήτησαν από τη βρετανική κυβέρνηση να παράσχει αεροπορική κάλυψη για τη μεταφορά μιας ελληνικής μεραρχίας από την Κρήτη στην Κύπρο. Αποθαρρύνουμε έντονα τους Βρετανούς από το να το πράξουν. Ωστόσο, θα ενίσχυε σημαντικά τη θέση μας αν ο Ετσεβίτ μπορούσε να μας διαβεβαιώσει ότι οι τουρκικές δυνάμεις δεν θα κινούνταν νότια της γραμμής που ο Ετσεβίτ μας περιέγραψε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ως βασική ζώνη.

3/ Προσπαθούμε να βοηθήσουμε την τουρκική κυβέρνηση, αλλά φτάνουμε γρήγορα στα όρια του τι μπορούμε να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε εσωτερικώς. Συμμεριζόμαστε την τουρκική θέση, αλλά η συνέχιση των στρατιωτικών επιχειρήσεων μάς φέρνει σε όλο και πιο δύσκολη θέση.

4/ Ο Ετσεβίτ θα πρέπει επίσης να γνωρίζει ότι ο Μαύρος είχε ζητήσει να μας επισκεφθεί νωρίτερα αυτόν τον μήνα πριν από τη Διάσκεψη της Γενεύης, αλλά εγώ δεν ήμουν σε θέση να τον δω τότε. Ως εκ τούτου, έχω τώρα καλέσει τον Ελληνα υπουργό Εξωτερικών να έρθει στην Ουάσινγκτον για συζητήσεις μαζί μου. Θα ήμουν ευτυχής αν ο Γκιουνές μπορούσε επίσης να επισκεφθεί την Ουάσινγκτον, αν και ακόμη πιο ευχαριστημένος αν ερχόταν ο ίδιος ο Ετσεβίτ.

5/ Αντιλαμβανόμαστε ότι ο Καραμανλής δημοσιοποιεί την ουσία του πιο πρόσφατου προφορικού μηνύματός μου προς αυτόν. Η ουσία αυτού του μηνύματος, η οποία είναι συνεπής με τις σκέψεις που έχουν ήδη εκφραστεί στον Ετσεβίτ, ήταν η εξής: γνωστοποιήσαμε την αποδοκιμασία μας για την επανάληψη των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων· σας διαβεβαιώνουμε (τον Καραμανλή) ότι θα καταβάλουμε προσπάθειες για να σταματήσουμε τις νέες μάχες: είναι ζωτικής σημασίας να εργαστούμε όλοι μαζί για να επιστρέψουμε το Κυπριακό το συντομότερο δυνατό στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων: είμαστε έτοιμοι να εμπλακούμε πιο άμεσα στις διαπραγματεύσεις, εάν αυτή είναι η επιθυμία των μερών: θα εκτιμούσαμε τις ιδέες σας για το πώς θα μπορούσαμε να είμαστε χρήσιμοι. Σας απευθύνω έκκληση να επανεξετάσετε την απόφασή σας να αποσύρετε τις στρατιωτικές σας δυνάμεις από το ΝΑΤΟ· θα χαρούμε να δούμε τον Μαύρο στην Ουάσινγκτον.

KISSINGER

Η απάντηση Μακόμπερ

EUR: JGLOWENSTEIN:S:LSEAGLEBURGER: ML
8/14.74 21566
S MR. EAGLEBURGER
AUG 15, 1974
21516262 AUG 74
ANEMBASSY ANKARA TO SECSTATE WASHDC FLASH 5647 STORE SECTION 1 OF 2 ANKARA 6543
FOR SECRETARY FROM AMBASSADOR
SUBJ: CYPRUS

1/ Συναντήθηκα με τον πρωθυπουργό (σ.σ. Ετσεβίτ) στις 09.30 (τοπική ώρα) 15 Αυγούστου, για να μεταφέρω τα προφορικά μηνύματα που εκτίθενται στα reftels (τηλεγραφήματα) Α και Β.

Ο υπουργός Αμυνας Ισίκ ήταν επίσης παρών. Στη συνομιλία μας που ακολούθησε, ο πρωθυπουργός έκανε τις ακόλουθες παρατηρήσεις:
A/ Θεώρησε ότι η προσφορά μας να «εμπλακούμε οι ίδιοι απευθείας» σε συνομιλίες θα είναι πολύ χρήσιμη, κάτι που εκτίμησε πολύ. Θεώρησε, ωστόσο, ότι ήταν απαραίτητο να βρεθεί ένας τρόπος να επιτευχθεί αυτή η εμπλοκή των ΗΠΑ χωρίς να «ανοίξει η πόρτα» σε μεγαλύτερη σοβιετική εμπλοκή.

B/ Σκεπτόμενος δυνατά είπε ότι η καλύτερη απάντηση θα ήταν να μπουν οι ΗΠΑ κάτω από μια ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Και εξακολουθώντας να σκέφτεται δυνατά, αναρωτήθηκε μήπως θα μπορούσε να υπάρξει μια σύντομη συνάντηση υψηλού επιπέδου με εσάς, τον Καραμανλή, και τον ίδιο (δεν θα μπορούσα να έρθω, φυσικά, αν ο Καραμανλής δεν ερχόταν) σε κάποια βάση του ΝΑΤΟ στην Ιταλία, στη Μάλτα ή στη δική σας βάση του ΝΑΤΟ στις Αζόρες.

Γ/ Συνεχίζοντας να σκέφτεται δυνατά, είπε: Θα μπορούσαμε να το κάνουμε αυτό αμέσως και να παράσχω κατευθυντήριες γραμμές για μια επανάληψη της συνάντησης της Γενεύης. Προς απάντηση είπα ότι δεν γνώριζα φυσικά τη διαθεσιμότητά σας για μια τέτοια συνάντηση, αλλά οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε μια τέτοια συνάντηση εάν οι μάχες συνεχίζονταν.

Δ/ Ο πρωθυπουργός θεώρησε ότι αυτό ήταν το κύριο ερώτημα και είπε ότι οι μάχες θα τελειώσουν και οι Τούρκοι θα μπορούσαν να βρεθούν πίσω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη στις 16 Αυγούστου.
Είπα “αυτό σημαίνει ότι οι μάχες τελειώνουν σήμερα;” και απάντησε ότι δεν ήταν σίγουρος ότι θα τερματισθούν σήμερα (15 Αυγούστου). Είπε πάντως ότι περίμενε πλήρως να τελειώσουν μέχρι αύριο το απόγευμα (16 Αυγούστου) το αργότερο.

Ε/ Στη συνέχεια στράφηκα στο δεύτερο μήνυμά σας και του ζήτησα αν μπορούσε να σας δώσει τη διαβεβαίωσή του ότι οι τουρκικές δυνάμεις δεν θα βρίσκονταν νότια της γραμμής που μας είχε περιγράψει νωρίτερα ως το άκρο της “βασικής ζώνης” του. Ετσι, δεν θα μπορούσε να υπάρξει καμία κατανόηση ως προς αυτό το τμήμα της συζήτησής μας, έφερα μαζί μου τον χάρτη που μου είχε δώσει νωρίτερα ο πρωθυπουργός, πάνω στον οποίο είχε σχεδιάσει τις τουρκικές προτεινόμενες γραμμές του καντονιού.

Ζ/ Με αυτόν τον χάρτη μπροστά μας, ρώτησα τον πρωθυπουργό αν η νότια γραμμή που εκτείνεται ανατολικά από τη Λευκωσία μέχρι ελαφρώς βόρεια της Μουσουλίτας, στη συνέχεια ταλαντεύεται νοτιοανατολικά μέσω ενός τμήματος της Αμμόχωστου στη θάλασσα (αυτή η γραμμή περιγράφεται λεπτομερέστερα για το τμήμα στο EMBTEL6415), παρουσίαζε το όριο που θα πίεζαν τα τουρκικά στρατεύματα για την τρέχουσα επιχείρηση. Ο πρωθυπουργός απάντησε ότι αυτό θα είναι περίπου, αλλά όχι ακριβώς.

Η/ Είπε ότι η τρέχουσα επιχείρηση είναι να φθάσει σε αυτό που ήταν το νότιο όριο της “βασικής περιοχής” που σχεδιάστηκε από τους Τούρκους πριν αρχίσουν να σκέφτονται έναν αριθμό καντονιών και όχι μόνο ένα. Η αντίληψη “μόνο ένα καντόνι” είχε μια νότια γραμμή που προσεγγίζει αυτή που γνωρίζαμε, αλλά εκτείνεται ελαφρώς προς τα νότιά της.

Θ/ Ο Ετσεβίτ τότε μου έδειξε πού τρέχει αυτή η δεύτερη γραμμή. Ξεκινά από το ίδιο σημείο στη Λευκωσία και συνεχίζει σε μια ευθεία γραμμή προς Τύμπου, όπου υπάρχει ένα μικρό αεροδρόμιο, το οποίο, όπως ισχυρίστηκε ο Ετσεβίτ, οι Τούρκοι το έχουν ήδη πάρει. Από την Τύμπου η γραμμή του Ετσεβίτ πήγαινε κατευθείαν στην Αμμόχωστο στο ίδιο σημείο όπως πριν.

Ι/ Οταν εξέφρασα την ανησυχία μου για την πρόσθετη νότια επέκταση που αντιπροσωπεύεται από αυτήν τη γραμμή, ο πρωθυπουργός είπε ότι οι Τούρκοι είχαν σκεφτεί, αλλά απέρριψαν, να προχωρήσουν όχι στην Αμμόχωστο αλλά στην περιοχή της Λάρνακας κατά μήκος του δρόμου μέσω Μάργκι (Μάργκο). Είπε ότι αυτό δεν θα ήταν αναμενόμενο και θα ήταν μια πολύ πιο εύκολη επιχείρηση για να επιτευχθεί. Ομως, είπε ότι οι Βρετανοί είναι εκεί κάτω, και από την άποψή του πώς έχουν ενεργήσει, σκεφθήκαμε ότι θα ήταν καλύτερο γι' αυτούς να είναι περικυκλωμένοι από τους Ελληνες.

Κ/ Ο πρωθυπουργός είπε ότι η Τουρκία είχε μια πρόσθετη στρατιωτική επιχείρηση να ολοκληρώσει. Μου ζήτησε να του επιτρέψω τη διακριτική ευχέρεια να μην αποκαλύψει ακριβώς τι θα ήταν αυτό. Αμέσως μίλησα για την έλλειψη σοφίας κάθε επανάληψης οποιασδήποτε νέας στρατιωτικής πρωτοβουλίας.

Λ/ Καθώς χώνευα την τελευταία παρατήρησή του και καθώς μπορούσε να κοιτάξει τα μάτια μου να εστιάζουν στην περιοχή βόρεια της Μόρφου, έδειξε και πάλι ότι η διακριτικότητα τον εμπόδιζε να επεκτείνει αυτό το τμήμα της συνομιλίας μας, εκτός από το να επαναλάβει τη συνομιλία, αυτή η νέα επιχείρηση δεν θα έφτανε νοτιότερα στο νησί από ό,τι είχαμε συζητήσει.

Μ/ Οταν ήταν σαφές ότι η ανησυχία μου για αυτή τη νέα επιχείρηση παρέμενε, ο πρωθυπουργός είπε ότι μπορούσε να είναι σίγουρος ότι το συνολικό έδαφος που οι Τούρκοι θα προσπαθούσαν να ελέγξουν δεν θα ήταν περισσότερο από το 1/3 του νησιού και ότι εάν η τελική λύση περιλάμβανε την Τουρκία να έχει περισσότερα από ένα καντόνια, τότε η βασική ενιαία περιοχή που η Τουρκία έθετε τώρα υπό έλεγχο θα μπορούσε να προσαρμοστεί και να μειωθεί.

Ν/ Στο τέλος της συνομιλίας μας ο πρωθυπουργός επέστρεψε στην προσφορά μας για πιο άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ. Είπε ότι το θεωρούσε τόσο σημαντικό που θα ήθελε να το σκεφτεί, να το συζητήσει με τον Γκιουνές (ο οποίος είναι ακόμα στη Γενεύη) πριν δώσει την τελική αντίδρασή του. Είπε ότι ήλπιζε να επιστρέψει σε μένα σε μία ώρα.

«Να μη θίξουμε
το θέμα του Αιγαίου»

Department of State TELEGRAM
REGD: AUG 15, 1974 11322
21510207 AUG 74 FR AHENBASSY ANKARA TO SECSTATE

2/ Οπως επρόκειτο να αποσταλούν οι προηγούμενες παράγραφοι, έλαβα ένα τηλεφώνημα από τον πρωθυπουργό, είπε ότι είχε συμβουλευτεί τον Γκιουνές και τώρα επιβεβαιώνει ότι θα καλωσόριζε την ευκαιρία να συναντηθεί μαζί σας. Συνεχίζει να πιστεύει ότι το πλαίσιο του ΝΑΤΟ ήταν σημαντικό και είπε ότι ο Ισίκ είχε προτείνει ότι ο καλύτερος τόπος θα μπορούσε να είναι οι ίδιες οι Βρυξέλλες, μια πρόταση με την οποία συμφώνησε. Ο ίδιος πιστεύει ότι η συνάντηση θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί καθώς οι συνομιλίες της Γενεύης για άλλη μια φορά ξανάρχισαν ίσως μισή ημέρα νωρίτερα. Εν πάση περιπτώσει, η ιδέα θα ήταν να επεξεργαστούμε τις βασικές κατευθύνσεις που θα δώσουμε στη Διάσκεψη της Γενεύης. Ο πρωθυπουργός είπε ότι κατά τη συνάντησή του με εσάς και τον κ. Καραμανλή θα πρέπει να αποφύγουμε να θίξουμε το θέμα του Αιγαίου και οποιαδήποτε άλλα ελληνοτουρκικά ζητήματα που απειλούν με δυσκολία το ΝΑΤΟ και τις δύο άμεσα ενδιαφερόμενες χώρες. Αλλά θα ήθελε να τα επιστήσει στην προσοχή σας κατ’ ιδίαν, ώστε να μπορείτε να τα “σκεφτείτε”.

3/ Ο πρωθυπουργός μου είπε επίσης ότι μόλις είχε μάθει από τον Ισίκ ότι ο Λουνς ήθελε να έρθει στην Αγκυρα. Είπε ότι επρόκειτο να απαντήσει στον Λουνς ότι θα ήταν καλύτερα γι’ αυτόν να μην έρθει σε αυτό το σημείο. Η συζήτηση τελείωσε με την επανάληψη εκ μέρους μου για την άμεση διακοπή των εχθροπραξιών και να ερωτώ αν υπάρχει πιθανότητα να σταματήσουν σήμερα. Ο πρωθυπουργός είπε ότι “μπορεί να είναι πιθανό”.

4/ Λίγα λεπτά αργότερα, ο πρωθυπουργός μου τηλεφώνησε ξανά για να μου πει ότι ο Σοβιετικός πρέσβης είχε ζητήσει να τον δει και ότι επρόκειτο να τον δεχτεί με δύο σκοπούς κατά νου. Πρώτον, θα προσπαθούσε να καθησυχάσει τους σοβιετικούς φόβους σχετικά με τις τουρκικές προθέσεις διχοτόμησης. Ηλπιζε, είπε, ότι θα μπορούσε να τον πείσει ότι αυτός δεν ήταν ένας τουρκικός στόχος. Δεύτερον, ήθελε να βεβαιωθεί ότι ο Σοβιετικός πρεσβευτής κατανοούσε ότι υπήρχε κυπριακό πρόβλημα ως τέτοιο, και ότι υπήρχε ένα ξεχωριστό πρόβλημα του ΝΑΤΟ που έβγαινε από το κυπριακό πρόβλημα, και ότι αυτά τα δύο δεν πρέπει να συγχέονται. Είπα ότι θα ήταν εξαιρετικά ατυχές αν τα σχόλιά του σχετικά με αυτό το θέμα έδιναν στον Σοβιετικό πρεσβευτή οποιαδήποτε ιδέα για το τι αυτός και εγώ μόλις συζητούσαμε, και πρόσθεσα ότι δεν είχα τρόπο να γνωρίζω ότι μια συνάντηση στις Βρυξέλλες θα ήταν πρακτική. Ο πρωθυπουργός είπε ότι κατάλαβε πλήρως και δεν χρειάζεται να ανησυχώ γι' αυτό. Ηθελε να παρουσιάσει την ιδέα, είπε, σε περίπτωση που μια συνάντηση τύπου Βρυξελλών θα μπορούσε να υλοποιηθεί, στην πραγματικότητα, στο εγγύς μέλλον.

5/ Το τελικό σημείο του προς εμένα ήταν να επαναλάβει ότι όταν η σημερινή τουρκική επιχείρηση ολοκληρωθεί, η Τουρκία θα προετοιμασθεί να κάνει παραχωρήσεις στους Ελληνες. Ρώτησα αν αυτές θα περιλάμβαναν εδαφικές παραχωρήσεις. Είπε “ναι”.

6/ Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μας, ο πρωθυπουργός κατέστησε σαφή την άποψή του ότι μια λεπτομερής, επίσημη και τελική λύση του Κυπριακού πρέπει να προκύψει από την επανάληψη της Διάσκεψης της Γενεύης. Ανέφερε ότι ο Γκιουνές πιθανότατα δεν θα τον συνοδεύσει σε μια συνάντηση τύπου Βρυξελλών, αν αυτή γίνει, αλλά μάλλον θα σταλεί να κρατήσει το φρούριο στη Γενεύη».
MACOMBER



Ειδήσεις σήμερα:

Ευλογιά των πιθήκων - ΠΟΥ: Κήρυξε παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Σεπόλια: Ελληνίδα με καταγωγή από την Αρμενία η 29χρονη δικηγόρος που συνελήφθη με 40 συσκευασίες κοκαΐνης

Χάλι Μπέρι: Αποχώρησε από το καστ της δικαστικής σειράς που θα έπαιζε με την Γκλεν Κλόουζ και την Κιμ Καρντάσιαν