Banksy: Κανείς δεν ξέρει τον graffiti artist που τρέλανε το Λονδίνο... εκτός από τον Έλληνα μάνατζέρ του
Ποιος εικάζεται ότι κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο του πιο επιδραστικού καλλιτέχνη στον κόσμο, του οποίου τα έργα πουλιούνται σε δημοπρασίες για εκατομμύρια δολάρια, και τι έλεγε για αυτόν ο Ελληνοκύπριος μάνατζέρ του
Οι τρεις πίθηκοι που κρέμονται από τη γέφυρα ενός σταθμού στο ανατολικό Λονδίνο
Ο πιο διάσημος ανώνυμος καλλιτέχνης στον κόσμο, ο graffiti artist που έχει μεταμορφώσει τους τοίχους και τους δημόσιους χώρους όλου του κόσμου, από το κέντρο του Λονδίνου έως το Κίεβο και τη Γάζα, επιστρέφει με μια σειρά από νέα σχέδια, εμπνευσμένα από το ζωικό βασίλειο.
Για πρώτη φορά ο Banksy ζωγραφίζει έργα σε καθημερινή βάση, μέσα σε μια βδομάδα, επιλέγοντας τη βρετανική πρωτεύουσα για τον μεγάλο, ευφάνταστο «ζωολογικό κήπο» του. Οι περισσότεροι φαντάζονται ότι οι νέες του εξορμήσεις με αναπαραστάσεις ζώων σε διαφορετικά σημεία του Λονδίνου αναφέρονται στα πρόσφατα πολιτικά γεγονότα των ρατσιστικών συγκρούσεων, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουν τους συμβολισμούς.
Κάθε έργο του άλλωστε φέρει ένα πολιτικό μήνυμα: από το πρώτο του με το παιδικό αρκουδάκι που πετούσε βόμβες μολότοφ και τον αναρχικό που, αντί για φλεγόμενο μπουκάλι, κρατούσε ένα μπουκέτο με λουλούδια ως τα πρόσφατα έργα με ζώα ο Βρετανός, όπως όλοι εικάζουν, πολυεκατομμυριούχος καλλιτέχνης του δρόμου φροντίζει πάντα να συνδέει τις πιο ακραίες πολιτικές καταστάσεις με τη χαμένη αθωότητα. Ολα αυτά είχαν ως αφορμή να ξαναθυμηθούν οι Βρετανοί τον πιο διάσημο προβοκάτορα και τον πιο αντιπροσωπευτικό τους καλλιτέχνη κάνοντας εικασίες για την καταγωγή του και -γιατί όχι;- να στήσουν διάφορα σενάρια για τα νέα του έργα.
Οι συμβολισμοί των ζώων
Αρκεί να πάρει το στένσιλ του, να βάλει τους διάσημους κώνους του, αποκλείοντας μια περιοχή, για να κινητοποιηθεί όλη η πόλη: οι περισσότεροι έχουν φροντίσει να φτιάχνουν το περιβάλλον ώστε να μπορεί ο Banksy να στήσει τα έργα του, όπως συνέβη όλες αυτές τις μέρες που τριγυρνούσε ανενόχλητος σε διαφορετικά μέρη το Λονδίνου. Δεν τόλμησε κανείς να τον εμποδίσει ακόμα και όταν μεταμόρφωσε φυλάκιο της Αστυνομίας σε τρισδιάστατο ενυδρείο, παρότι πρόκειται σαφέστατα για βανδαλισμό, στην περίπτωσή του όμως μπορούν να γίνουν εξαιρέσεις.
Ο σταθμός της Aστυνομίας που μετατράπηκε σε ενυδρείο
Οπως είπε στο BBC ο Ντάνιελ Λόιντ Μόργκαν, ο καλλιτέχνης που αναπαράγει τα έργα του Banksy από τον τοίχο στον κατάλληλο φωτογραφικό περίγυρο, «είναι πραγματικά εμψυχωτικό για τους κατοίκους του Λονδίνου αυτό που συμβαίνει τη δεδομένη χρονική στιγμή, ότι προκαλείται ένας χαμός γύρω από τη δουλειά του. Δεν έχει να κάνει μόνο με το έργο τέχνης, αλλά με ολόκληρο το περιβάλλον που δημιουργεί ο καλλιτέχνης. Αλλωστε κάθε έργο δημιουργείται με τις ιστορίες που διαμορφώνει γύρω του, για το ποιοι το κλέβουν ή το απομακρύνουν, εν ολίγοις σε σχέση με τις αντιδράσεις που αυτό προκαλεί».
Δεν είναι τυχαίο ότι η γάτα σε ξύλινο billboard του Βόρειου Λονδίνου σβήστηκε γιατί «θα μπορούσε να σκιστεί κι αυτό θα ήταν επικίνδυνο για όποιον το επιχειρούσε», ενώ το πιάτο με τον λύκο εκλάπη ακριβώς επειδή όλοι γνωρίζουν πως τα έργα του Banksy δημοπρατούνται αντί πολλών εκατομμυρίων. Οσο για τον ρινόκερο που απεικονίστηκε σε ερωτική περίπτυξη πάνω σε ένα εγκαταλελειμμένο αυτοκίνητο, το έργο διαλύθηκε απλώς επειδή ο γερανός έσπευσε να απομακρύνει το αμάξι.
Μαύρη γάτα σε τοίχο του Λονδίνου σε αντίθεση με τις λευκές γάτες της Γάζας
Οι αυτοσχεδιασμοί του Banksy είναι γνωστό ότι δεν έχουν να κάνουν μόνο με τα συγκεκριμένα έργα, αλλά με τον τρόπο που αυτά τοποθετούνται ή συνομιλούν με διαφορετικές πτυχές της πόλης. Το ένατο έργο του, που είναι προφανώς το τελευταίο, απεικονίζει έναν γορίλα που απελευθερώνει πουλιά και έναν θαλάσσιο ελέφαντα δεν είναι τυχαίο ότι στήθηκε στον ζωολογικό κήπο, εκεί όπου πραγματικά τα ζώα είναι αιχμάλωτα για πάντα. Το προσωπικό, πάντως, του κήπου είναι ενθουσιασμένο, με την υπεύθυνη Τύπου Ρεμπέκα Μπάνσαρντ να δηλώνει ότι «το έργο έφερε τόσα χαμόγελα στο πρόσωπο των ανθρώπων, οι οποίοι πόζαραν μπροστά από την τοιχογραφία». Μάλιστα πρόσθεσε ότι δεν έχουν καμία πρόθεση να το ακυρώσουν, αντίθετα θα το κρατήσουν και θα το φροντίσουν.
Το τελευταίο έργο του Banksy που απεικονίζει έναν γορίλα ο οποίος απελευθερώνει πουλιά και έναν θαλάσσιο ελέφαντα δεν είναι τυχαίο ότι στήθηκε στον ζωολογικό κήπο, εκεί όπου πραγματικά τα ζώα είναι αιχμάλωτα για πάντα
Ολα ξεκίνησαν με μια... κατσίκα, δηλαδή το πρώτο γκράφιτι της σειράς των έργων του Banksy σε τοίχο κτιρίου κοντά στη γέφυρα Kιου στο Ρίτσμοντ, του Νοτιοδυτικού Λονδίνου, που απεικονίζει το ατίθασο ζώο να κοιτά προς τα κάτω, τη στιγμή που πέτρες πέφτουν από το σημείο όπου είναι σκαρφαλωμένο. Ακολούθησαν άλλα οκτώ έργα, όπως οι τρεις πίθηκοι που κρέμονται από τη γέφυρα ενός σταθμού στο Ανατολικό Λονδίνο, κοντά στην περίφημο οδό Μπρικ Λέιν, δίπλα σε ένα vintage κατάστημα ρούχων, στα γνώριμα,δηλαδή στέκια του Banksy, αφού το Ανατολικό Λονδίνο και το Κάμντεν Τάουν ήταν τα βασικά σημεία της δράσης του. Προσπαθώντας να αναλύσουν την κρυφή σημασία του έργου, καθώς ο καλλιτέχνης φροντίζει να τα ανεβάζει στον λογαριασμό του χωρίς αποσαφήνιση για το τι σημαίνουν, χωρίς καν τίτλο, πολλοί συνέδεσαν την τοιχογραφία με τους τρεις γορίλες του με μια αντίστοιχα διάσημη τοιχογραφία που βρίσκεται κοντά σε ναό της Ιαπωνίας και παραπέμπει σε γνωστό γιαπωνέζικο ρητό.
Το πρώτο γκράφιτι της σειράς των νέων έργων του Μπάνκσι ήταν σε τοίχο κτιρίου κοντά στη γέφυρα Kew στο Ρίτσμοντ, του νοτιοδυτικού Λονδίνου: απεικονίζει μια κατσίκα να κοιτά προς τα κάτω τη στιγμή που πέτρες πέφτουν από το σημείο όπου είναι σκαρφαλωμένη
Πελεκάνοι πάνω από ένα εστιατόριο με ψάρια (Εικάζεται ότι το έργο συνδέεται με την κλιματική αλλαγή)
Σύμφωνα με αυτό, οι μαϊμούδες που αναπαρίστανται σε τριάδα έχουν κλειστά τα μάτια και τα αυτιά συμβολίζοντας όσους επιμένουν να γυρίζουν αλλού το κεφάλι και κλείνουν τα αυτιά προσπαθώντας να αποποιηθούν τις ηθικές ευθύνες τους. Γνωρίζοντας τις πολιτικές ευαισθησίες του Banksy, οι περισσότεροι συνέδεσαν αυτό το έργο, όπως και τα υπόλοιπα, με τα πρόσφατα ρατσιστικά επεισόδια υποστηρίζοντας ότι αυτός είναι ο τρόπος του καλλιτέχνη να παρέμβει στις εξελίξεις. Είναι σαφές ότι ο ρινόκερος που αναπαρίσταται σε ερωτική περίπτυξη με έναν άλλο ρινόκερο με τη μορφή ενός Nissan Micra που, αντί για κέρατο, έχει κώνο, σε ένα από τα έργα της σειράς, παραπέμπει στο γνωστό έργο του Ευγένιου Ιονέσκο που είχε ξεκάθαρα αντιναζιστικό χαρακτήρα. Γράφοντας τον «Ρινόκερο» ο Ιονέσκο θέλησε να αντιπαρατεθεί σε κάθε μαζική υστερία και σε κάθε ρατσιστική τάση που έχει την τάση να αναπαράγεται, όπως ακριβώς οι ρινόκεροι.
Ο ρινόκερος απεικονίστηκε σε ερωτική περίπτυξη πάνω σε ένα εγκαταλελειμμένο αυτοκίνητο - Το έργο όμως διαλύθηκε γρήγορα όταν ο γερανός έσπευσε να απομακρύνει το αμάξι
Σύμφωνα με αυτό, όλοι οι κάτοικοι της πόλης μεταμορφώνονται σε ρινόκερους καταλήγοντας σκλάβοι, ανίκανοι να αντιδράσουν στη μαζική παράνοια. Αντίστοιχης σημασίας ήταν προφανώς και τα ψάρια στο ενυδρείο της Αστυνομίας, που προφανώς σήμαινε ότι οι αστυνομικές δυνάμεις είναι στη δική τους γυάλα, χωρίς να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο, παρά τη μαζική τους κινητοποίηση, στην αποτροπή των γεγονότων. Αλλοι, βέβαια, υποστήριξαν ότι κάποια από τα έργα, όπως οι πελεκάνοι, πάνω από ένα εστιατόριο με ψάρια σχετίζονται μάλλον με την κλιματική αλλαγή, ενώ εντύπωση τους προκάλεσε και ο περίφημος λύκος που ζωγράφισε ο Banksy σε συνοικία του Πέκχαμ, στα νότια, πρώην υποβαθμισμένα προάστια του Λονδίνου. Το άγριο αυτό ζώο που έμοιαζε να ουρλιάζει στο φεγγάρι απηχούσε κάτι από την κρισιμότητα των ημερών και τα αδιέξοδα μιας Βρετανίας σε απόγνωση.
Ο περίφημος λύκος που ζωγράφισε ο Banksy πάνω σε δορυφορικό πιάτο
Ομως τρεις άνδρες, μασκοφόροι, κουβαλώντας μια σκάλα έσπευσαν να κατεβάσουν το έργο που είχε ζωγραφίσει ο Banksy στο δορυφορικό πιάτο του σπιτιού και να εξαφανιστούν τόσο γρήγορα ώστε να μην προλάβει να αντιδράσει η Αστυνομία. Μάλιστα, οι ίδιοι οι αστυνομικοί νόμιζαν ότι πρόκειται για φάρσα, όταν κάποιοι τους τηλεφώνησαν λέγοντάς τους ότι «κλέφτες κλέβουν μια δορυφορική κεραία που περιείχε ένα έργο τέχνης». Ωστόσο, όπως είπε ο εκπρόσωπος της Βασιλικής Αστυνομίας του Γκρίνουιτς του Λονδίνου, «είναι πολύ κρίμα αυτά τα έργα να γίνονται αντικείμενα κλοπής ή βανδαλισμού», μια παράδοξη δήλωση, αφού επίσημα ακόμα και το γκράφιτι συνιστά, για την έννομη τάξη, βανδαλισμό. Εννοείται ότι δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιος κλέβει έργα του Banksy, τα οποία είναι πλέον ανεκτίμητης αξίας: πέρυσι, λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα εκλάπη και πάλι μέρα μεσημέρι, όπως συνέβη με την τοιχογραφία του λύκου, μια πινακίδα της Τροχαίας όπου ο καλλιτέχνης είχε ζωγραφίσει τρία μη επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη.
Και άγνωστος και εκατομμυριούχος
Υπάρχουν άπειρες θεωρίες και ερμηνείες για το ποιος κρύβεται πίσω από τον Banksy, ο οποίος παραμένει ασύλληπτος καθώς, όπως πολλοί υποστηρίζουν, ακόμα και οι αστυνομικοί φροντίζουν να προστατεύσουν το έργο του θεωρώντας τον αντιπροσωπευτικό Βρετανό καλλιτέχνη. Πολλοί είναι, πάντως, αυτοί που υποστηρίζουν ότι η τέχνη του γκράφιτι είναι πλέον αναγνωρισμένη και οι graffiti artists θεωρούνται πλέον χάρη στον Banksy καταξιωμένοι καλλιτέχνες.
Ειδικά στην αγορά της τέχνης, όπου τα έργα του έχουν φτάσει να ξεπερνούν τα εκατομμύρια δολάρια, είναι τεράστια η κουβέντα για το πόσο αντικομφορμιστής και ανώνυμος μπορεί να παραμένει ένας καλλιτέχνης που εισπράττει πλέον εκατομμύρια δολάρια για να φτιάξει, κυρίως, έργα του δρόμου: το περίφημο «Brace yourself», για παράδειγμα, πωλήθηκε 2.032.000 δολάρια σε δημοπρασία, ενώ το έργο του που ουσιαστικά εμπνέεται από τον διάσημο πίνακα του Μονέ «Bridge over a Pond of Water Lillies» προσθέτοντας σε αυτό δύο καρότσια σούπερ μάρκετ, ειρωνευόμενος ουσιαστικά τον σύγχρονο κόσμο της τέχνης, έφτασε να αγγίζει τα 10 εκατ. δολάρια! Αυτά, όμως, δεν είναι τα ακριβότερα έργα του Banksy, αφού το «Devolved Parliament» δημοπρατήθηκε τελικά για 12.200.000 δολάρια. Πρόκειται για ιλλιγιώδη ποσά που ακόμα και αν δεν καταλήγουν όλα στον δικό του λογαριασμό, του εξασφαλίζουν ένα τεράστιο έσοδο, αφού έχει μάθει πια να χειρίζεται τους διάφορους γκαλερίστες. Λέγεται, μάλιστα, πως για να μην εντοπιστεί φροντίζει να πληρώνεται σε bitcoins, τον πιο ασφαλή τρόπο διακίνησης αδιευκρίνιστης προέλευσης χρήματος που επιτρέπει στον καθένα να διατηρεί την ανωνυμία του.
Κανείς, πάντως, δεν μπορεί να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα εφόσον δεν γνωρίζει πραγματικά την ταυτότητα του καλλιτέχνη. Σε κάποιο παλιότερο ντοκιμαντέρ του BBC που προβλήθηκε με 20 χρόνια καθυστέρηση, μόλις πέρυσι, ο Banksy με γυρισμένη την πλάτη φαίνεται να αποκαλύπτει ότι το όνομα του είναι Ρόμπι, γεγονός που κάνει πολλούς να εικάζουν ότι πρόκειται για τον Ρόμπερτ Ντελ Νάτζα, του διάσημου συγκροτήματος Massive Attack, ο οποίος κατάγεται, επίσης, από το Μπρίστολ και προτού ξεκινήσει την καριέρα του ως μουσικός ήταν επίσης καλλιτέχνης του δρόμου. Αλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι είναι ο Τζέιμι Χιούλετ του συγκροτήματος Gorillaz, ο οποίος, επίσης, διακινεί σειρές έργων τέχνης στον κόσμο του Μeta -τους γνωστούς γορίλες του που λένε ότι συνομιλούν με τους γορίλες του Banksy- φροντίζοντας να πληρώνεται με κρυπτονομίσματα. Τέλος, μια άλλη, λιγότερο πιθανή, θεωρία υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται για ένα μόνο πρόσωπο που κρύβεται πίσω από το όνομα αλλά για κολεκτίβα - γι’ αυτό και είναι τόσο αποτελεσματική στην ταχύτητα με την οποία μπορεί να δημιουργεί τα έργα.
Οταν, όμως, τα χρήματα πολλαπλασιάζονται, στη μέση μπαίνουν και νομικά ζητήματα. Προκειμένου λοιπόν να αποφύγει τα ψευδεπίγραφα έργα, ο Βρετανός καλλιτέχνης φρόντισε να ιδρύσει εταιρεία που επιβεβαιώνει την αυθεντικότητα των έργων του, καθώς είναι πολλά τα αντίγραφα. Είναι, επομένως, λογικό ότι για έναν καλλιτέχνη που επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος να έχει έναν μάνατζερ, ο οποίος μιλάει εν ονόματί του: μόνο που ο αντισυμβατικός Banksy δεν θα μπορούσε να βρει έναν κλασικό εκπρόσωπο με κυριλέ κουστούμι και αυστηρή εμφάνιση.
Στιβ Λαζαρίδης, ο Ελληνας μάνατζερ
Ο άνθρωπος που πάνω από μια δεκαετία ερχόταν σε επαφή με όλους τους διάσημους που αγόραζαν τα έργα του Banksy -από τον Μπραντ Πιτ μέχρι την Κριστίνα Αγκιλέρα οι οποίοι κατέχουν κάποια από τα πλέον αντιπροσωπευτικά έργα του- ήταν ο Ελληνοκύπριος Στιβ Λαζαρίδης. Από τα εφηβικά χρόνια του Μπρίστολ, είναι ίσως ο μόνος που όχι μόνο ξέρει ποιος είναι ο ανώνυμος καλλιτέχνης, αλλά και όλη τη διαδρομή του.
Ηταν, άλλωστε, εκείνος που οργάνωσε τα δύο ντοκιμαντέρ που έγιναν για τον Banksy και ο μόνος που μιλάει για την κοινή κουλτούρα που τους έθρεψε: τη μουσική σκηνή του Μπρίστολ, τους αγώνες σκέιτ και τα rave parties. Προτού, μάλιστα, γίνει ο γκαλερίστας που έφτασε να διαπραγματεύεται εκατομμύρια για λογαριασμό του καλού του φίλου, ήταν ο οδηγός του, αλλά κι εκείνος που φυλούσε τσίλιες για να μη συλληφθεί ενώ έστηνε τα διάσημα έργα του. Σε κάποια από τις συνεντεύξεις του ομολόγησε πως ειδικά στα πρώτα βήματα είχαν φτάσει να κρύβουν τα έργα του σε διάφορους χώρους - παράνομα υπόγεια, ακόμα και ένα μαγαζί με πορνοταινίες το οποίο έτυχε να πλημμυρίσει παραμονή Χριστουγέννων από μια τουαλέτα που βρισκόταν στο ισόγειο, με αποτέλεσμα να καταστραφούν μερικά από τα πιο σημαντικά έργα του καλλιτέχνη.
Οσο για το πώς τα έχει καταφέρει και ο Banksy δεν έχει συλληφθεί, ο Λαζαρίδης έλεγε ότι αυτό οφείλεται στο πολύ καλά οργανωμένο τους σχέδιο: σε κάθε τους καλλιτεχνική εξόρμηση φρόντιζαν να φορούν ειδικά γιλέκα που παραπέμπουν σε εργάτες της εκάστοτε Δημοτικής Αστυνομίας και χρησιμοποιούν κώνους της Τροχαίας, που πολλές φορές τούς βλέπουμε να πρωταγωνιστούν σε πολλές τοιχογραφίες του Banksy ως εικαστικές λεπτομέρειες. «Κανείς δεν σε σταματά ποτέ, ούτε παρεμβαίνει όταν έχεις αυτά τα δύο» υποστήριξε ο Λαζαρίδης ανοίγοντας τον δρόμο και σε άλλους graffiti artists.
Κινδύνεψε να συλληφθεί
Ωστόσο, όταν κάποια στιγμή, ξημερώματα, στην περιοχή Meatpacking District της Νέας Υόρκης, προτού γίνει κυριλέ και ήταν γεμάτη με πορνεία και σφαγεία, κάποιες τρανς που έκαναν πιάτσα παρεξηγήθηκαν με ένα σχέδιο του Banksy, επειδή το θεώρησαν ομοφοβικό, φώναξαν την Αστυνομία, ο καλλιτέχνης παραλίγο να αποκαλυφθεί! «Ηταν η μόνη στιγμή που κινδύνεψε να συλληφθεί και για έναν εντελώς άσχετο λόγο», ομολόγησε ο Λαζαρίδης.
Τα περιστατικά που είχε να αφηγηθεί με εκατομμυριούχους αγοραστές είναι άπειρα, όπως με τον πάμπλουτο, τότε σύζυγο της Τζάνετ Τζάκσον, που τον έτρεχαν σε παράνομα στέκια στο Σόχο, για να του πουλήσουν ένα έργο αντί πολλών εκατομμυρίων και άλλες αντίστοιχες παράδοξες σκηνές που συνδυάζουν το επαναστατικό σθένος ενός καλλιτέχνη του δρόμου με τα υψηλά σαλόνια. Ωστόσο, η συγκυρία που έφερε κοντά τον ασυμβίβαστο Banksy με τον Ελληνοκύπριο φίλο του και για χρόνια μάνατζέρ του δεν μπορούσε να κρατήσει πολύ, αφού η μεγάλη του περιουσία απαιτούσε δικηγόρους και ειδικούς στη διαχείριση εταιρειών.
Ο Λαζαρίδης απομακρύνθηκε ομολογώντας πως ήταν διπολικός και ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει σε μια θέση τέτοιας ευθύνης κρατώντας, πάντως, ζωντανή τη φιλία του με τον Banksy για πάντα. Μέχρι τώρα κανείς δεν κατάφερε να του αποσπάσει την παραμικρή πληροφορία για το ποιος κρύβεται τελικά πίσω από την ταυτότητα του πιο ακριβοπληρωμένου graffiti artist στον πλανήτη κι έτσι εκείνος μπορεί να περιδιαβαίνει τους δρόμους της πόλης προσφέροντας με τα έργα του το γέλιο, την έκπληξη, τη χαρά, αλλά και την πολιτική συνείδηση στους αμέτρητους οπαδούς του. Configuration, Atcom.Sites.ProtoThema" data-configuration="{"Assets":[4833499],"LanguageID":1}">
