Bayesian: Τα αίτια της τραγωδίας - 3+1 σενάρια για το ναυάγιο του «αβύθιστου» μύθου
Ανθρώπινο λάθος, κατασκευαστικό σφάλμα με το 76μετρο κατάρτι ή ένας ακραίος υδροστρόβιλος «black swan» κατέστησε τόσο ευάλωτο ένα σκάφος εξαιρετικής κατασκευής;
Το «Bayesian» λίγο πριν aπό την τραγωδία, αγκυροβολημένο στα ανοιχτά του Πορτιτσέλο, 500 μέτρα από την ακτή, τη νύχτα της 18ης Αυγούστου
«Είμαι απίστευτα περίεργος για το τι συνέβη σε ένα τέτοιο γιοτ. Αν με είχαν ρωτήσει εκείνο το βράδυ, σε μια θυελλώδη καιρική κατάσταση, σε ποιο ιστιοφόρο του κόσμου θα ήθελα να βρίσκομαι, θα επέλεγα το “Bayesian”». Eίναι λόγια του Γκαμπριέλε Μπρούνι, διαπρεπούς ιστιοπλόου, προπονητή της ιταλικής Ολυμπιακής oμάδας, απόλυτου γνώστη αυτών των σκαφών, τα οποία δίνουν το μέτρο της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας που απολάμβαναν οι επιβάτες και το πλήρωμα του -τραγικού πλέον- superyacht, ιδιοκτησίας του Βρετανοϊρλανδού κορυφαίου επιχειρηματία Μάικ Λιντς, που βυθίστηκε τα ξημερώματα της περασμένης Δευτέρας στα ανοιχτά του Παλέρμο, οδηγώντας στον θάνατο επτά επιβαίνοντες. Ανάμεσά τους ο ίδιος ο Λιντς, η κόρη του, τέσσερις στενοί φίλοι του, συν τον σεφ από την πλευρά του πληρώματος.
Κι αν ο Τζιοβάνι Κοσταντίνο, διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής Sea Group, κατασκευάστριας του σκάφους, είχε λόγους να χαρακτηρίσει το δημιούργημά του πρακτικά «αβύθιστο» και να επιρρίπτει τις ευθύνες για την τραγωδία στον καπετάνιο του, στον ανθρώπινο παράγοντα δηλαδή, ο Μπρούνι λογικά δεν είχε τέτοιους λόγους.
Σε κάθε περίπτωση, η διερεύνηση των αιτιών του ναυαγίου, στο οποίο στράφηκαν τα φώτα της διεθνούς επικαιρότητας, θα εξελιχθεί σε πολλά επεισόδια. Η βύθιση του «Bayesian» ήδη αποτελεί ένα μυστήριο. Οι πλήρεις απαντήσεις θα δοθούν αφότου το σκάφος ανελκυστεί. Παράλληλα, υπάρχει και η κρίσιμη παράμετρος των αποζημιώσεων. Το γιοτ ήταν ασφαλισμένο στη διαμεσολαβητική εταιρεία OMAC, ενώ η British Marine παρέχει ασφάλιση P&I, η οποία καλύπτει αξιώσεις αστικής ευθύνης έναντι τρίτων, συμπεριλαμβανομένων περιβαλλοντικών ζημιών και τραυματισμών. Παράλληλα με ξεχωριστά ασφαλιστήρια συμβόλαια καλύπτονται κύτος και μηχανήματα.
Το ιστιοπλοϊκό «Bayesian», μήκους 56 μέτρων, θεωρείται ένα αριστούργημα ναυτιλιακής μηχανικής και πολυτέλειας και κατασκευάστηκε από το φημισμένο ιταλικό ναυπηγείο Perini Navi το 2008, που ιδρύθηκε το 1983 από τον Φάμπιο Περίνι και εδρεύει στο Βιαρέτζιο. Θεωρείται από τα πιο διάσημα και καινοτόμα ναυπηγεία στον πλανήτη, ιδίως για την κατασκευή μεγάλων ιστιοπλοϊκών υψηλών επιδόσεων. Το σκάφος αρχικά ονομαζόταν «Salute» και ξεχώριζε για τον απαράμιλλο πρωτοποριακό σχεδιασμό, τους κομψούς εσωτερικούς χώρους, την τεχνολογία αιχμής και τις εντυπωσιακές δυνατότητες ιστιοπλοΐας και επιδόσεων που διέθετε.
Εντυπωσίαζε για τον ψηλότερο στον κόσμο ιστό αλουμινίου, ύψους 76 μέτρων, και τον δεύτερο ψηλότερο γενικότερα. Το ρεκόρ ύψους ξεπεράστηκε πέρυσι, όταν ο Τζεφ Μπέζος της Amazon παρουσίασε το γιοτ του «Koru».Αυτός ο ιστός, παράλληλα με την κομψή γάστρα και την υπερκατασκευή από αλουμίνιο του «Bayesian» έφεραν έναν τέλειο συνδυασμό δύναμης, ταχύτητας και ομορφιάς.
Οι εσωτερικοί χώροι του, πολυτελείς αλλά και λειτουργικοί, ήταν έργο του Γάλλου σχεδιαστή Ρεμί Τεσιέ. Ο σχεδιασμός ενσωμάτωσε ένα μείγμα υλικών υψηλής ποιότητας, όπως καταστρώματα από ξύλο τικ, πλατάνι, έλατο, έβενο και δέρμα, δίνοντας μια μοντέρνα αλλά ζεστή αισθητική. Το «Bayesian» μπορούσε να φιλοξενήσει άνετα έως και 12 άτομα σε έξι πολυτελείς σουίτες, συμπεριλαμβανομένης μιας ευρύχωρης master suite. Επίσης διέθετε έως και 10 μέλη πληρώματος.
Μηχανολογικά, κινούνταν από δύο πετρελαιοκινητήρες MTU 8V 2000 M72 που του εξασφάλιζαν τελική ταχύτητα 15 κόμβων και πλεύσης 12. Με σημαντική χωρητικότητα καυσίμου 50.000 λίτρων, είχε αυτονομία έως και 3.600 ναυτικά μίλια, κάτι που το καθιστούσε ιδανικό για εκτεταμένα ταξίδια στη Μεσόγειο και όχι μόνο.
Ο συνδυασμός της προηγμένης μηχανικής και των πολυτελών ανέσεων του «Bayesian» το έκανε ξεχωριστό στον κόσμο των superyachts, κερδίζοντας συχνά βραβεία σε αντίστοιχους διαγωνισμούς. Αναδείχθηκε κορυφαίο στα World Superyacht Awards το 2009 και στα International Superyacht Society Awards 2008.
Πώς λοιπόν αυτό το «αβύθιστο θηρίο» ναυάγησε; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή (της τραγωδίας). Το «Bayesian», νηολογημένο στο όνομα της εταιρείας Revtom, εγγεγραμμένης στη Νήσου του Μαν, με ιδιοκτήτρια την Αντζελα Μπακάρις, σύζυγο του Λιντς, απέπλευσε από το Ρότερνταμ, διέσχισε τις ακτές της Νορμανδίας και της Ιβηρικής και μπήκε στη Μεσόγειο με κατεύθυνση τα ιταλικά νησιά. Επειτα από στάσεις στα Λίπαρι, Στρόμπολι, Μιλάτσο, ελλιμενίστηκε στα ανοιχτά του Πορτιτσέλο τη νύχτα της 18ης Αυγούστου, γύρω στα 500 μέτρα από την ακτή. Εν μέσω σφοδρής κακοκαιρίας, χτυπήθηκε από υδροστρόβιλο στις 5 τα ξημερώματα και βυθίστηκε σε μερικά λεπτά.
Οι μαρτυρίες, όμως, είναι διαφορετικές. Ο καπετάνιος ενός διπλανού σκάφους, του «Sir Robert BP», Κάρστεν Μπόρνερ μίλησε για δυο-τρία λεπτά. Aλλοι μάρτυρες -από μακριά βέβαια- έκαναν λόγο για περισσότερο χρόνο. Ο, δε, Κοσταντίνο για 16 ολόκληρα λεπτά. Ο συναγερμός ήταν άμεσος, οι διασώστες έφτασαν σε χρόνο dt, αλλά παρά τις προσπάθειες των δυτών το αποτέλεσμα έγραψε επτά νεκρούς. Οσοι σώθηκαν πρόλαβαν να απομακρυνθούν προτού το σκάφος βυθιστεί. Δηλαδή όλα τα μέλη του πληρώματος πλην ενός, όπως και οι 6 από τους 12 επιβάτες.
Ακραίος υδροστρόβιλος
Ο υδροστρόβιλος είναι ένα ξαφνικό, γρήγορο, καταστροφικό φαινόμενο, παρόμοιο με τον ανεμοστρόβιλο, το οποίο αναπτύσσεται σε υδάτινες επιφάνειες (ακόμα και σε λίμνες) και όχι στην ξηρά. Και για τα δύο, βάση σχηματισμού είναι μια ισχυρή ατμοσφαιρική αστάθεια, με ένα στρώμα ψυχρότερου αέρα που βρίσκεται πάνω από ένα στρώμα θερμότερου και πιο υγρού αέρα, με αποτέλεσμα να πυροδοτούνται κάθετες κινήσεις του αέρα που αρχίζει να περιστρέφεται σε μια δίνη. Μια βαθιά κοιλότητα σχηματίζεται στο κέντρο της στήλης αέρα, ενώ η ταχύτητα του ανέμου στη δίνη μπορεί να φτάσει εκατοντάδες χιλιόμετρα την ώρα.
Πρόκειται για το φαινόμενο του «μαύρου κύκνου», ένα ακραίο γεγονός με μεγάλη ισχύ που εκδηλώνεται σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα με εντελώς απρόβλεπτα αποτελέσματα. Είναι αδύνατον να προβλεφθεί με ακρίβεια πού θα χτυπήσει. Ακόμη και τα ραντάρ δυσκολεύονται λόγω της ταχύτητας ανάπτυξής του. Μπορεί να διαρκέσει έως λίγα λεπτά, επηρεάζοντας μια περιοχή με διάμετρο μερικών εκατοντάδων μέτρων. Σπάνια φτάνει στην ακτή, όπου εξαφανίζεται γρήγορα.
Η ενέργεια από τους ανέμους σε ένα υδάτινο στόμιο μπορεί να προκαλέσει ζημιές και τραυματισμούς, αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος αφορά το λεγόμενο knock-down, που μπορεί να σκίσει το κατάρτι του σκάφους. Τα γιοτ δεν ανατρέπονται εύκολα. Ωστόσο μπορεί να υπάρξει κατάρρευση όταν χτυπηθούν από άνεμο ή κύματα με αρκετή δύναμη ώστε να σπρωχθεί ο ιστός παράλληλα με το νερό. Το πιο σοβαρό πρόβλημα συμβαίνει όταν ο ιστός πέσει κάτω από τη γραμμή του νερού.
1. Καθαρό ανθρώπινο λάθος
Στη συζήτηση για τα αίτια της τραγωδίας, έχουν διατυπωθεί τα πρώτα σενάρια. Ολοι συμφωνούν ότι το γιοτ χτυπήθηκε με σφοδρότητα από τον υδροστρόβιλο και στη συνέχεια βυθίστηκε καθώς γέμισε με νερά. Διαφωνούν όχι στο πώς, αλλά στο γιατί συνέβη αυτό. Το επικρατέστερο σενάριο αφορά ένα καθαρά ανθρώπινο λάθος. Πολλές εκτιμήσεις ειδικών, η κατασκευάστρια εταιρεία, αλλά και μαρτυρίες συγκλίνουν σε αυτό, με τα βλέμματα να στρέφονται στον καπετάνιο.
Ο Αντρέα Ράτι, καθηγητής Ναυτικού Σχεδιασμού στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου, δήλωσε ότι ένα σκάφος στο μέγεθος του «Bayesian» θα βυθιζόταν τόσο γρήγορα μόνο αν έπαιρνε τεράστια ποσότητα νερού. Και σε αυτό ίσως βοήθησαν φινιστρίνια, παράθυρα ή άλλα ανοίγματα που μπορεί να είχαν μείνει ανοιχτά, αφήνοντας να μπει νερό. Αρα μιλάμε για αμέλεια του προσωπικού.
Καυστικότερος όλων και απόλυτος, ο Κοσταντίνο απέρριψε την ύπαρξη ελαττωμάτων στον σχεδιασμό και την κατασκευή του σκάφους: «Είναι τα ασφαλέστερα σκάφη, με την πιο απόλυτη έννοια, που υπήρξαν ποτέ». Ο ίδιος μίλησε ξεκάθαρα για ανθρώπινο λάθος, αναφέροντας παράλληλα ότι βάσει της δυναμικής της βύθισης που φαίνεται από δεδομένα του AIS, αυτή διήρκεσε 16 λεπτά. Τα στοιχεία αυτά δόθηκαν ήδη στους εισαγγελείς. Το γιοτ λοιπόν έπαιρνε νερό για τέσσερα λεπτά, απλά χρειάστηκε άλλη μια ριπή ανέμου για να το αναποδογυρίσει.
Ο Κοσταντίνο απαρίθμησε εναν μακρύ κατάλογο λαθών του καπετάνιου: οι επιβάτες δεν έπρεπε να βρίσκονται στις καμπίνες, το σκάφος δεν έπρεπε να είναι αγκυροβολημένο, ενώ κανείς από το πλήρωμα δεν ήταν στο κατάστρωμα. Επίσης, η καταιγίδα δεν έφτασε απροσδόκητα, αντίθετα ήταν προβλέψιμη, όπως δείχνουν οι μετεωρολογικοί χάρτες. Ακόμη η καταπακτή στην πρύμνη ήταν ανοιχτή ενώ η καρίνα του πλοίου έπρεπε να έχει κατεβεί στο μέγιστο βάθος. Ηδη η Εισαγγελία του Τέρμινι Ιμερέζε, υπό τον Αμπρότζιο Καρτόζιο, προχωρεί σε έρευνα για ανθρωποκτονίες εξ αμελείας σχετικά με το ναυάγιο.
Ολα τα παραπάνω απαιτούν εξηγήσεις πρωτίστως από τον καπετάνιο του «Bayesian», τον 51χρονο Νεοζηλανδό Τζέιμς Κάτφιλντ, που έχει ήδη υποβληθεί σε εκτεταμένη ανάκριση από τις Αρχές. Είναι ελαφρά τραυματισμένος και το μόνο που έχει δηλώσει είναι ότι δεν περίμενε τέτοιας έντασης κακοκαιρία. Είναι γνωστός στους ναυτιλιακούς κύκλους, έχοντας εργαστεί ως καπετάνιος για μια οκταετία σε διάφορα υπερπολυτελή γιοτ. Πάντως, στην περίπτωσή του ο «ιερός νόμος» των ναυτικών ότι ο καπετάνιος εγκαταλείπει τελευταίος το σκάφος -απλά- κουρελιάστηκε.
Ο καπετάνιος του «Bayesian» Τζέιμς Κάτφιλντ
2/ Το σφοδρό χτύπημα
Ενα εξίσου πιθανό σενάριο αποδίδει τη φονική καταστροφή αποκλειστικά στον τεράστιο υδροστρόβιλο. Πολλοί είναι οι ειδικοί που αυτό δείχνουν. Ανάμεσά τους και ο κ. Θεόδωρος Λουκάκης, ομότιμος καθηγητής στη Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ. Μιλώντας στο «ΘΕΜΑ», ο κ. Λουκάκης εκτιμά πως «το “Bayesian” βυθίστηκε, καθώς χτυπήθηκε από ένα εξαιρετικά σφοδρό καιρικό φαινόμενο, όπως είναι ο υδροστρόβιλος». Τόσο σφοδρό που η παρομοίωσή του είναι καταλυτική, αποτυπώνοντας την έντασή του: «Είναι σαν να το χτύπησε ένα κανόνι με αποτέλεσμα να ξηλωθεί σε κάποια σημεία στα πλαϊνά, να μπει έτσι νερό απ’ αυτά και να βυθιστεί».
Με την άποψή του συγκλίνει μεγάλη μερίδα ειδικών. Ωστόσο οι περισσότεροι εξ αυτών, όπως ο «θαλασσοπόρος» και συγγραφέας Σκιπ Νόβακ ή ο τεχνικός σύμβουλος και ναυτικός εμπειρογνώμονας Τζίνο Τσιριάτσι συγκροτούν την ίδια θεωρία με την παραδοχή, όμως, ότι έσπασε ο ιστός. Ωστόσο, όλες οι μαρτυρίες των δυτών αναφέρουν πως το κατάρτι είναι στη θέση του. Βέβαια, άλλοι μάρτυρες δήλωσαν πως είδαν τον ιστό να σπάει.
3/ Συνδυασμός σφαλμάτων
Το ασυνήθιστα ψηλό κατάρτι του πλοίου μπορεί να συνέβαλε στη βύθισή του, σύμφωνα με τον Μάθιου Σανκ, πρόεδρο του Συμβουλίου Ναυτικής Ερευνας και Διάσωσης. «Οι έντονοι άνεμοι θα μπορούσαν να είχαν πιάσει τον ιστό και να έσπρωξαν το γιοτ», είπε. Ωστόσο, ακόμα και υπό κακές καιρικές συνθήκες εκτιμά ότι η βύθιση είναι πρωτοφανής, εκτός και αν κάποια ζητήματα ασφαλείας, όπως το κλείσιμο καταπακτών και φινιστρινιών, δεν είχαν τακτοποιηθεί. Το ίδιο εκτιμά και ο καθηγητής Λούκα Μερκάλι, πρόεδρος της Ιταλικής Μετεωρολογικής Εταιρείας, που αποδίδει ευθύνες στο ότι το πλήρωμα δεν έδωσε τη δέουσα προσοχή στις προειδοποιήσεις των Αρχών για έντονα καιρικά φαινόμενα.
Και σενάρια συνωμοσίας
Με τόσες περίεργες συμπτώσεις, ευνόητη είναι η ανάπτυξη σεναρίων συνωμοσίας, όπως για την εκδίκηση κάποιων που πιστεύουν ότι ενώ εξαπατήθηκαν από τον Λιντς, δεν δικαιώθηκαν. Μέχρι και για ξεκαθάρισμα λογαριασμών ή άλλες ύποπτες καταστάσεις γίνεται λόγος, καθώς οι εταιρείες του Λιντς είχαν βαριά συμβόλαια στο παρελθόν με μυστικές υπηρεσίες διαφόρων κρατών.
Νερό στον μύλο της σεναριολογίας δίνει το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον καθηγητή Μερκάλι, η βύθιση του «Bayesian» προσομοιαζει με την τραγωδία ενός σκάφους όπου πνίγηκαν τέσσερις άνθρωποι στη λίμνη Ματζόρε στη βόρεια Ιταλία τον Μάιο του 2023, το οποίο, επίσης, επλήγη από υδροστρόβιλο με την ταχύτητα του φαινομένου να μην αφήνει περιθώρια ελιγμών. Ανάμεσα στα τέσσερα θύματα, όμως, ήταν ένας πρώην πράκτορας της Μοσάντ, δύο αξιωματικοί των ιταλικών μυστικών υπηρεσιών και μία Ρωσίδα. Βέβαια, το σκάφος αυτό δεν είχε καμιά σχέση με superyacht.
