Πανεπιστήμιο της Σορβόννης ετοιμάζει παραρτήματα σε Αθήνα και Πειραιά

Με τη φιλοδοξία να γίνει το πρώτο δημόσιο ευρωπαϊκό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο θα αξιοποιήσει τις δυνατότητες του καινούριου νομοθετικού πλαισίου στη χώρα μας για την αναδιάρθρωση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης Université Sorbonne Paris Nord προχωρά στον σχεδιασμό για την εγκατάστασή του στην Ελλάδα το αμέσως προσεχές διάστημα.

Ο σχεδιασμός αυτός προβλέπει επένδυση 10 εκατ. ευρώ σε δύο φάσεις κατά τη διάρκεια μιας αρχικής πενταετούς περιόδου, με στόχο τη δημιουργία δύο κέντρων (campus) - ενός στα βόρεια προάστια της Αθήνας και ενός ακόμη στον Πειραιά. Μάλιστα, έχει ήδη αγοραστεί η έκταση στο Μαρούσι όπου θα ανεγερθεί εξ υπαρχής το συγκρότημα κτιρίων του κεντρικού campus και επί του παρόντος αναμένονται ορισμένες τυπικές διευκρινίσεις από το ελληνικό κράτος ώστε να προχωρήσει η διαδικασία έκδοσης της κατάλληλης πολεοδομικής άδειας. Αντιστοίχως στον Πειραιά έχουν αποκτηθεί τα κτίρια όπου θα στεγαστεί η δεύτερη, σχετικά μικρότερη, εν Ελλάδι έδρα του Université Sorbonne Paris Nord.

Στις δύο πανεπιστημιουπόλεις του Université Française de la Grèce (Γαλλικό Πανεπιστήμιο Ελλάδος), υπό καθεστώς πλήρους ομοιότητας με τους συναδέλφους τους στο Παρίσι ως προς τα δικαιώματα και την εγκυρότητα των πτυχίων τους, προβλέπεται να φοιτούν περίπου 10.000 σπουδαστές. Αρχικά τα διαθέσιμα επιστημονικά αντικείμενα, οι τρεις σχολές του αθήνησιν Γαλλικού Πανεπιστημίου, θα είναι η Νομική, η Σχολή Οικονομίας-Διοίκησης και η Σχολή Φυσικής Αγωγής. Σε μεταγενέστερη φάση θα προστεθούν τρεις ακόμη σχολές. Η πρώτη εξ αυτών είναι η Σχολή Δημοσιογραφίας, εστιασμένης όμως ειδικά στα σύγχρονα Μέσα Ενημέρωσης και Επικοινωνίας σε συνδυασμό με τις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης, Επαυξημένης Πραγματικότητας κ.λπ.

Ως πρώτο χρονικό ορόσημο υλοποίησης του project έχει τεθεί ο Σεπτέμβριος του 2025 για την εγγραφή των πρώτων φοιτητών, ενώ εάν υπάρξουν κωλύματα νομικής ή τεχνικής φύσεως, τα εγκαίνια του Université Française de la Grèce θα μετατεθούν για τον Σεπτέμβριο του 2026, το αργότερο.

Εξόχως σημαντικό στοιχείο στο όλο εγχείρημα αποτελεί η έμφαση που δίνεται από την ηγεσία του γαλλικού ΑΕΙ στα δωρεάν δίδακτρα για τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό φοιτητών, με ένα σύγχρονο και σύνθετο σύστημα υποτροφιών, ακριβώς επειδή το Université Sorbonne Paris Nord στη Γαλλία είναι ένα δημόσιο πανεπιστήμιο.

Η ίδρυση ενός ολοκληρωμένου παραρτήματος στην Ελλάδα εντάσσεται στην πολιτική διεθνούς ανάπτυξης και εξωστρέφειας που εφαρμόζουν αρκετά από τα μεγάλα και έγκριτα πανεπιστήμια της Δύσης, από αμφότερες τις όχθες του Ατλαντικού, όπως εν προκειμένω του ευρωπαϊκού Université Sorbonne Paris Nord. Το οποίο, εκτός των άλλων, πριμοδοτείται για ενέργειες τέτοιου είδους από τη γαλλική κυβέρνηση.

Επιπλέον, όμως, η επέκταση στην Ελλάδα είναι η πρώτη που επιχειρεί η Σορβόννη στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Κι αυτό έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, ως έμπρακτη απόδειξη ότι ένα κρατικό πανεπιστήμιο της Γαλλίας επενδύει στη δημιουργία ενός καθ’ όλα ισότιμου βραχίονα σε μια διαφορετική χώρα προκειμένου να εξυπηρετήσει φοιτητές από την ευρύτερη γεωγραφική ζώνη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου ή ακόμη και της Μέσης Ανατολής.

Ασφαλώς, άλλοι κλάδοι της Σορβόννης έχουν ήδη προχωρήσει σε ίδρυση αντίστοιχων κέντρων στη Σαουδική Αραβία και το Αμπού Ντάμπι, η Ελλάδα όμως κρίθηκε ως ιδανικό αντέρεισμα, λόγω του αναλογικά χαμηλότερου κόστους διαβίωσης, της δημόσιας ασφάλειας, του κλίματος και της κουλτούρας και, οπωσδήποτε, της οργανικής θέσης της χώρας μας στην Ε.Ε.

Η προαναγγελία Πιερρακάκη

Από την ελληνική σκοπιά, το προχωρημένο σχέδιο του Université Sorbonne Paris Nord επιβεβαιώνει όσα δήλωνε σε συνεντεύξεις του τους τελευταίους μήνες ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης. Συγκεκριμένα, ο κ. Πιερρακάκης έκανε συχνά λόγο περί ξένων κρατικών πανεπιστημίων, υπογραμμίζοντας την ουσιώδη διαφοροποίησή τους από τα ιδιωτικά, ανάμεσα σε όσα εκδηλώνουν σοβαρό ενδιαφέρον να προχωρήσουν στην ίδρυση παραρτήματος στην Ελλάδα.

Ενδεικτικά, ο υπουργός Παιδείας είχε αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» ότι «μπορεί να έχει κυριαρχήσει στην κοινή γνώμη το “μη κρατικά’’, αλλά στην πραγματικότητα εννοούμε και “μη ελληνικά κρατικά’’. Εμείς αυτό που κάνουμε με τη νομοθετική πρωτοβουλία δεν είναι να φέρουμε μόνο ιδιωτικά πανεπιστήμια. Σε πολλές χώρες διεθνώς -σίγουρα στην Ευρώπη- τα κρατικά πανεπιστήμια είναι καλύτερα από τα μη κρατικά. Για την Ελλάδα, πάντως, τα δημόσια πανεπιστήμια είναι η ναυαρχίδα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε κάθε σενάριο».

Μάλιστα, ο κ. Πιερρακάκης έχει προαναγγείλει την έλευση του Université Française de la Grèce παρουσιάζοντάς το στην κορυφή του καταλόγου με τα υποψήφια ΑΕΙ που βρίσκονταν πιο κοντά στην Ελλάδα. Ο υπουργός Παιδείας είχε υποδείξει το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο ως έχον προπορεία στην κούρσα για την ίδρυση ελληνικού παραρτήματος, με τη φράση «η Σορβόννη είναι δημόσιο πανεπιστήμιο που έχει κάνει παραρτήματα σε χώρες εκτός Γαλλίας».

Σπουδές Ελλάδας με πτυχία Γαλλίας

Για τη στελέχωση του διδακτικού και επιστημονικού προσωπικού στο Γαλλικό Πανεπιστήμιο Ελλάδος προβλέπεται η πρόσληψη περίπου 360 διδασκόντων, κατ’ αντιστοιχία προς τη Γαλλία, όπου τα μέλη του ΔΕΠ είναι 1.206 καθηγητές και ερευνητές, οι οποίοι πλαισιώνονται από 585 διοικητικούς υπαλλήλους.

Το Université Sorbonne Paris Nord, ένα από τα πιο γνωστά και δυναμικά πανεπιστήμια πολλαπλών γνωστικών κατευθύνσεων της Γαλλίας, ανήκει στην ομάδα των 13 ΑΕΙ τα οποία αυτονομήθηκαν έπειτα από τη διοικητική κατάτμηση του Πανεπιστημίου του Παρισιού, πιο γνωστού ευρύτερα και απλούστερα ως Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.

Στο Sorbonne Paris Nord σπουδάζουν σήμερα συνολικά 25.000 φοιτητές, κατανεμημένοι σε εννέα σχολές και πέντε πανεπιστημιουπόλεις, στο βόρειο τμήμα της μητροπολιτικής περιφέρειας του Παρισιού. Υπό την αιγίδα του λειτουργεί πανεπιστημιακό νοσοκομείο κι ένας μεγάλος αριθμός εξειδικευμένων ερευνητικών εργαστηρίων, δεδομένου ότι το Université Sorbonne Paris Nord είναι ιδρυτικό μέλος του Campus Condorcet, ενός από τα κορυφαία ερευνητικά κέντρα παγκοσμίως στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες.

Στην παρούσα φάση επέκτασης των δραστηριοτήτων του εκτός Γαλλίας, η Ελλάδα επελέγη για τον επιπλέον λόγο ότι το Sorbonne Paris Nord είχε ήδη ενεργή παρουσία από το 1995, υπό τη μορφή του μη κερδοσκοπικού Γαλλικού Κολλεγίου της Ελλάδος (Institut d’Études Francophones - IdEF), παρέχοντας σπουδές Νομικής και Φυσικής Αγωγής. Υστερα από έναν επιτυχή δικαστικό αγώνα στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το IdEF κατοχύρωσε το δικαίωμα να απονέμει τίτλους σπουδών που οδηγούν απευθείας στην άδεια άσκησης επαγγέλματος, χωρίς την υποχρέωση αναγνώρισης πτυχίων με επιπλέον εξετάσεις κ.λπ.

Οι φοιτητές, δε, δικαιούνται φοιτητικής ταυτότητας εντελώς όμοιας με τους συναδέλφους τους που φοιτούν στο Παρίσι, όπου και οι ίδιος άλλωστε, αν το επιλέξουν, μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους χωρίς άλλες διατυπώσεις. Το εν λειτουργία Γαλλικό Κολλέγιο Ελλάδος -επί της ουσίας ένα πανεπιστημιακό παράρτημα- θα δώσει τη θέση του σταδιακά και μετά την αποφοίτηση των υπαρχόντων σπουδαστών του στο Γαλλικό Πανεπιστήμιο Ελλάδος ή το Université Française de la Grèce.

Τα προγράμματα σπουδών που θα υποβληθούν για έγκριση στην ΕΘΑΕ θα είναι αυτά που έχουν ήδη εγκριθεί από το γαλλικό υπουργείο Παιδείας και οι υπεύθυνοι σπουδών της Γαλλίας θα είναι επίσης υπεύθυνοι για τις σπουδές στην Ελλάδα. Το σύνολο των μελών ΔΕΠ θα εγκρίνεται από την ίδια επιτροπή που αναθέτει τις διδασκαλίες για τα campus του Πανεπιστημίου στο Παρίσι.

Από την άποψη της διοικητικής διάρθρωσης, ο πρόεδρος του Sorbonne Paris Nord θα έχει δικαίωμα συμμετοχής στο διοικητικό συμβούλιο του ελληνικού ιδρύματος, ενώ ο έλεγχος ποιότητας της εκπαίδευσης θα πιστοποιείται υποχρεωτικά, εκτός από τις ελληνικές, και από την ομόλογη γαλλική υπηρεσία (ΕΘΑΕ-HCERES) προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι τίτλοι σπουδών αναγνωρίζονται σε όλο τον κόσμο ως πτυχία του Sorbonne Paris Nord.

Στόχος τα δωρεάν δίδακτρα

Ιδανικά, σύμφωνα με τις προθέσεις που εκφράζει προγραμματικά η διοίκηση του γαλλικού πανεπιστημίου, τουλάχιστον οι μισοί από τους 10.000 φοιτητές στο ελληνικό παράρτημα θα είναι υπότροφοι. Εστω και εάν ο ορίζοντας για την καθιέρωση της δωρεάν φοίτησης για μια τόσο μεγάλη μερίδα σπουδαστών τοποθετείται στο τέλος της πρώτης πενταετίας λειτουργίας, ο συγκεκριμένος στόχος θεωρείται βασικός, ακριβώς επειδή ο μητρικός φορέας, το Université Sorbonne Paris Nord, είναι ένα δημόσιο και όχι ιδιωτικό ΑΕΙ.

Ενδεχομένως σε πλήρη αντίθεση με το κυρίαρχο στερεότυπο για τα «ξένα πανεπιστήμια» και την προκατάληψη περί εμπορευματικοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα που υποτίθεται ότι ενθαρρύνει ο νέος νόμος κ.λπ., το Γαλλικό Πανεπιστήμιο Ελλάδος, ως ολοκληρωμένο παράρτημα, φιλοδοξεί να εισαγάγει ένα νέο πρότυπο δωρεάν φοίτησης. Οπως εξηγούν στο «Πρώτο Θέμα» εκπρόσωποι του Γαλλικού Κολλεγίου IdEF, «η ίδρυση του Γαλλικού Πανεπιστημίου στην Ελλάδα, εκτός των άλλων, αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να περάσουμε ως κράτος στη σύγχρονη φάση της διεθνοποίησης, ειδικά σε ό,τι αφορά τις υποτροφίες των σπουδαστών.

Η φιλοσοφία της Σορβόννης είναι, κατ’ αρχήν και κατά κυριολεξία, μη κερδοσκοπική, οπότε ο θεωρητικός στόχος είναι να μην πληρώνει δίδακτρα κανένας φοιτητής. Προφανώς όμως αυτό δεν είναι άμεσα εφικτό, οπότε μιλάμε για απαλλαγή τουλάχιστον των μισών σπουδαστών από τις οικονομικές υποχρεώσεις. Υπό σκέψιν είναι η δημιουργία τμημάτων με μηδενικά δίδακτρα, βάσει ενός μεικτού συστήματος, π.χ. η φοίτηση να είναι δωρεάν για τους αριστεύσαντες στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, ενώ μια άλλη μερίδα φοιτητών θα πληρώνει κλιμακωτά, ανάλογα με το εισόδημά τους, με μέγιστο τις 10.000 ευρώ ετησίως».

Τα στελέχη του Γαλλικού Κολλεγίου επισημαίνουν συναφώς ότι «γενικότερα, η λογική στα πανεπιστήμια έχει αλλάξει διεθνώς. Π.χ. για το ΜΙΤ (Πολυτεχνείο Μασαχουσέτης, το κορυφαίο ΑΕΙ στον κόσμο), το ποσοστό από τα δίδακτρα πλέον αντιστοιχεί περίπου στο 30% του προϋπολογισμού του. Τα περισσότερα έσοδα προέρχονται από τη χρηματοδότηση της έρευνας, καθώς και από τις δωρεές. Δηλαδή, μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις αναλαμβάνουν τη χορηγία μιας έδρας, ενός τμήματος, καλύπτοντας τα δίδακτρα όλων των φοιτητών για ένα έτος ή και περισσότερο. Αυτό το μοντέλο είναι μέχρι στιγμής άγνωστο στην Ελλάδα και δεν υπάρχει προηγούμενο, γι’ αυτό όμως η έλευση του Université Sorbonne Paris Nord είναι ευκαιρία ώστε να εμπλακεί ενεργά ο ιδιωτικός τομέας στη λογική των επενδύσεων στα ΑΕΙ».

Σε ό,τι αφορά το ελληνικό παράρτημα, η διοίκηση του νέου φορέα έχει εκκινήσει ήδη τη διαδικασία ενημέρωσης μεγάλων επιχειρήσεων, στους τομείς της βιομηχανίας, των υπηρεσιών και του εμπορίου προκειμένου να εκπονηθεί από κοινού ένα πλάνο χρηματοδότησης σπουδών και κατόπιν της άμεσης επαγγελματικής απορρόφησης για τους μελλοντικούς αποφοίτους του Université Française de la Grèce. Από τις πρώτες αυτές, διερευνητικού τύπου, επαφές εκ μέρους του Γαλλικού Πανεπιστημίου εκφράζεται αισιοδοξία ότι η ανταπόκριση των επιχειρήσεων είναι καταρχάς θετική.

Εξάλλου, οι διεργασίες για την έλευση του Université Sorbonne Paris Nord επιταχύνθηκαν έπειτα από τις συναντήσεις που είχαν προσφάτως οι Γάλλοι επικεφαλής του ιδρύματος με την ελληνική κυβέρνηση, όπως συνέβη κατά την επίσκεψη του αντιπροέδρου του πανεπιστημίου Ολιβιέ Ουντάρ, τον περασμένο Μάιο στην Αθήνα.

Σχετικά με τη φιλοσοφία, τα κίνητρα και τις προοπτικές του όλου εγχειρήματος, ο κ. Ουντάρ δηλώνει στο «ΘΕΜΑ» ότι «η ενίσχυση της διεθνοποίησης του πανεπιστημίου μας αποτελεί για εμάς σημαντική προτεραιότητα. Και η Ελλάδα συνιστά εξαιρετική επιλογή, αφού έχουμε ήδη ισχυρή και πετυχημένη παρουσία στη χώρα από το 1995. Το υψηλό επίπεδο σπουδών, η ερευνητική αριστεία και το ακαδημαϊκό ήθος αποτελούν συνεχείς επιδιώξεις μας, είτε σπουδάζει κανείς στο Παρίσι είτε στην Αθήνα.

Η δημιουργία του Γαλλικού Πανεπιστημίου της Ελλάδος -International Campus Universite Sorbonne Paris Nord- θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή που όμως θα βασίζεται στα γερά θεμέλια της πολυετούς δραστηριοποίησής μας στην Ελλάδα. Είμαστε ενθουσιασμένοι που η παρουσία μας θα αποκτήσει ευρύτερη διάσταση και υπερήφανοι που η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα που ήδη φιλοξενεί σπουδές του Sorbonne Paris Nord εκτός γαλλικών συνόρων. Είμαστε περήφανοι που πολλοί Ελληνες απόφοιτοί μας ήδη απολαμβάνουν μια λαμπρή καριέρα είτε ως δικηγόροι, ως προπονητές και γυμναστές ή ως οικονομολόγοι».

Ενα κορυφαίο πανεπιστήμιο με ιστορία 767 ετών

Υστερα από σχεδόν οκτώ αιώνες λειτουργίας και με μια ιστορική περιπέτεια διαδοχικών μεταμορφώσεων, ενώσεων και διασπάσεων, σήμερα η ονομασία «Σορβόννη» χρησιμοποιείται μάλλον ως σήμα-κατατεθέν, ως brand name και σύμβολο της παρισινής αριστείας στη δημόσια ανώτατη εκπαίδευση. Εξ ου και υπάρχει πλέον ένα πολυδαίδαλο δίκτυο πανεπιστημιακών οργανισμών, με δεκάδες επιμέρους κλάδους, σχολές, τμήματα κ.ο.κ., τα οποία φέρουν όλα το όνομα Σορβόννη, συν κάποιον επιπλέον, περισσότερο εξειδικευμένο προσδιορισμό. Οπως φερ’ ειπείν «Sorbonne Paris Nord» ή «Paris 13», με το οσονούπω ελληνικό παράρτημά του.

Εκ των πραγμάτων η Σορβόννη του 2024 είναι στην πραγματικότητα μια οικογένεια πανεπιστημίων εγκατεστημένων σε διάφορα σημεία του Παρισιού, από το ιστορικό και αξιοθέατο Καρτιέ Λατέν έως την περίμετρο της σύγχρονης μητρόπολης. Ασφαλώς όμως η «αυθεντική» Σορβόννη ταυτίζεται με το Πανεπιστήμιο Παρισίων, με επίκεντρο το Κολλέγιο Σορβόννης, το οποίο ίδρυσε ο θεολόγος και ανακτορικός εφημέριος Ρομπέρ ντε Σορμπόν το 1257.

Με χρονικό ορόσημο το συγκεκριμένο έτος, η Σορβόννη αρχίζει να διαγράφει τροχιά στην κορυφή της πανεπιστημιακής παιδείας, τόσο ως προς τη διδασκαλία όσο και στην επιστημονική έρευνα. Ως ένα από τα παλαιότερα και καλύτερα πανεπιστήμια στην Ευρώπη, η Σορβόννη ξεκίνησε από τους κλάδους της Ιατρικής, της Νομικής, της Θεολογίας και των σπουδών Γενικής Ανθρωπιστικής Παιδείας.

Προϊόντος του χρόνου, τα γνωστικά αντικείμενα πολλαπλασιάστηκαν και διευρύνθηκαν, καθώς η Σορβόννη αναπτυσσόταν σε συντονισμό με τις μείζονες ιστορικές ανατροπές στη Γαλλία και την Ευρώπη.

Το 1793 η Γαλλική Επανάσταση διέλυσε εντελώς τη Σορβόννη, αλλά το 1806 ο Ναπολέων Βοναπάρτης την αποκατέστησε - αν και ως τμήμα του εθνικού συστήματος που βαπτίστηκε Πανεπιστήμιο της Γαλλίας. Το 1896 δημιουργήθηκε ένας νέος θεσμός-ομπρέλα, το Πανεπιστήμιο Παρισίων και, έπειτα από τη φοιτητική εξέγερση του Μάη του 1968 -στην οποία η Σορβόννη διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο, πρακτικά και συμβολικά- επήλθε ο κατακερματισμός της σε 13 αυτόνομα αλλά διασυνδεδεμένα πανεπιστήμια.

Μολονότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να παρακολουθήσει κάποιος τον λαβύρινθο των αλλεπάλληλων συγχωνεύσεων και μετονομασιών της, σχηματικά η τρόπον τινά αρχέτυπη Σορβόννη είναι σήμερα το Sorbonne Université με τρεις σχολές (Φιλοσοφική, Πολυτεχνείο, Επιστήμες Υγείας), ενώ από το 2019 σχεδόν όλα τα υπόλοιπα παρισινά πανεπιστήμια συγκρότησαν την Alliance Sorbonne-Paris-Cité, μια κοινότητα ΑΕΙ με εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητές, στην οποία ανήκει και το Sorbonne Paris Nord.

Ωστόσο, πέρα από τα οργανογράμματα, η ουσία της Σορβόννης είναι η αίγλη του εμβληματικού και διαχρονικού κέντρου προαγωγής της γνώσης, με προσωπικότητες που με τις επιστημονικές κατακτήσεις τους επηρέασαν καθοριστικά την πορεία της ανθρωπότητας, όπως η Μαρί Κιουρί, πρωτοπόρος ερευνήτρια των ραδιενεργών φυσικών στοιχείων, κάτοχος βραβείου Νόμπελ, αλλά και η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην ιστορία της Σορβόννης.