Στον κυπριακής καταγωγής Ντέμη Χασάμπη και τους Ντέιβιντ Μπέικερ και Τζον Τζάμπερ το Νόμπελ Χημείας
09.10.202413:06
Μαζί με τον Τζον Τζάμπερ, ο Χασάμπης έλυσε ένα πρόβλημα 50 ετών: την πρόβλεψη των πολύπλοκων δομών των πρωτεϊνών
Η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών αποφάσισε να απονείμει το Βραβείο Νόμπελ Χημείας για το 2024 κατά το ήμισυ στον Ντέιβιντ Μπέικερ «για τον υπολογιστικό σχεδιασμό πρωτεϊνών» και το άλλο μισό στους Ντέμη Χασάμπη και Τζον Μ. Τζάμπερ «για την πρόβλεψη της δομής των πρωτεϊνών».
Ο Ντέιβιντ Μπέικερ κατάφερε το σχεδόν αδύνατο κατόρθωμα να κατασκευάσει εντελώς νέα είδη πρωτεϊνών, αναφέρεται στη σελίδα του βραβείου στο Twitter. «Ανάμεσα σε μια μυριάδα επιστημονικών εφαρμογών, οι ερευνητές μπορούν πλέον να κατανοήσουν καλύτερα την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και να δημιουργήσουν εικόνες ενζύμων ικανών να διασπάσουν το πλαστικό», πρόσθεσε.
Αναφορικά με τους Ντέμη Χασάμπη και Τζον Τζάμπερ, ανέπτυξαν ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης, το AlphaFold2, για να λύσουν ένα πρόβλημα 50 ετών: την πρόβλεψη των πολύπλοκων δομών των πρωτεϊνών. Το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης Alphafold επιτρέπει την πρόβλεψη της τρισδιάστατης δομής πρωτεϊνών με βάση το αμινοξύ τους. Οι δύο επιστήμονες, που βρισκόντουσαν μεταξύ των φαβορί, έχουν ήδη τιμηθεί με το βραβείο Λάσκερ το 2023.
Η επιτροπή τόνισε ότι οι ανακαλύψεις των επιστημόνων που βραβεύθηκαν φέτος "προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες".
Το βραβείο αυτό, από τα πιο περίβλεπτα στον επιστημονικό κόσμο, απονέμεται από την Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 11 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (περίπου 920.000 ευρώ).
Ντέμης Χασάμπης, ο πιο πολύτιμος άνθρωπος της Google
Στα 48 του χρόνια, ο Ντέμης Χασάμπης είναι βαθύπλουτος, περιζήτητος σαν ένας παγκόσμιος σούπερ σταρ του ψηφιακού κόσμου, ενώ η καταξίωσή του πλέον αποτυπώνεται και στον τίτλο του σερ. Η ένταξή του στο κλαμπ των επίλεκτων ιπποτών του Ηνωμένου Βασιλείου έγινε σε ειδική τελετή στο παλάτι του Μπάκιγχαμ. Ο Χασάμπης, άλλωστε, ένας Κύπριος με κινεζοσιγκαπουριανά γονίδια, ο οποίος μεγάλωσε στο Λονδίνο, υπήρξε ο συνιδρυτής της εταιρείας DeepMind, την οποία και διευθύνει, παρόλο που αυτή έχει ενσωματωθεί στον όμιλο της Google από το 2014, όταν και εξαγοράστηκε σχεδόν αντί 650 εκατ. δολαρίων. Τουλάχιστον τα 100 από αυτά κατέληξαν στον τραπεζικό λογαριασμό του Ντέμη Χασάμπη, ο οποίος όμως παρέμεινε ως αμειβόμενο στέλεχος στη DeepMind.
Με τη σύντροφό του Ντιλίς Εντζί
Η σπουδαία διάκριση με τον τίτλο του σερ αφενός επιβεβαίωσε ευρύτερα την αίγλη του, ακόμη και πέρα από τα όρια της παγκόσμιας κοινότητας περί την Τεχνητή Νοημοσύνη, τον πιο προωθημένο τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας των υπολογιστών. Αφετέρου, ως σερ πλέον έγινε εκ νέου πόλος έλξης σε διεθνή ΜΜΕ - ασχέτως εάν ο ίδιος ουδόλως επεδίωξε την προβολή και δεν δείχνει καθόλου να την απολαμβάνει.
Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ο τρόπος με τον οποίο τον παρουσίασε στο κοινό της η έγκριτη αμερικανική οικονομική εφημερίδα «The Wall Street Journal» στην ψηφιακή έκδοσή της: «Ο μετρ του σκακιού που επιχειρεί να προωθήσει την επέκταση της Google στην Τεχνητή Νοημοσύνη». Κατά την «WSJ», ο Χασάμπης δεν διαθέτει απλώς εξαιρετική ευφυΐα, η οποία ήδη από την εφηβεία του τον ανέδειξε σε έναν από τους πιο δυνατούς σκακιστές του κόσμου. Σήμερα είναι ένας από τους πιο πολύτιμους μάνατζερ που διαθέτει ο όμιλος Alphabet (η μητρική εταιρεία της Google), κάτι σαν μαέστρος, καθώς διευθύνει ένα σύνολο 2.500 ανθρώπων, οι οποίοι εργάζονται με την αφοσίωση Θιβετιανών μοναχών, με στόχο να ανεβάσουν το τμήμα της Τεχνητής Νοημοσύνης της Google εκεί όπου θα του άρμοζε - δηλαδή στην απόλυτη κορυφή. Υπ’ αυτό το πρίσμα, ο Χασάμπης θεωρείται ο άνθρωπος-κλειδί για την κερδοφορία της Google στο εγγύς μέλλον. Εξάλλου, υφίσταται τεράστιες πιέσεις και διαρκή πολιορκία από την ανώτατη διοίκηση της Google να προεκτείνει τις δραστηριότητες της DeepMind, παράγοντας καταναλωτικά προϊόντα, στα οποία θα ενσωματώνονται προηγμένες εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ενδεικτική των δυνατοτήτων του να λειτουργεί σαν Μίδας, μεταμορφώνοντας τις ιδέες του σε ατόφιο χρυσάφι, είναι η περίπτωση της πλατφόρμας AlphaFold. Μιας εξειδικευμένης, πολυσύνθετης εφαρμογής της Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία χρησιμοποιείται για την εξέλιξη καινοτόμων φαρμακευτικών ουσιών. Το αντίστοιχο εργαστήριο ονομάζεται Isomorphic Labs, φυσικά ανήκει στην Google και τελεί υπό την επίβλεψη απευθείας του Χασάμπη. Μόνο από τη συνεργασία με δύο κολοσσούς της παγκόσμιας φαρμακοβιομηχανίας, την Eli Lilly και τη Novartis, το Isomorphic Labs αναμένεται να αποφέρει κέρδη περίπου 3 δισ. δολαρίων.
Τα video-games κάνουν καλό
Ο Ντέμης Χασάμπης έχει δηλώσει επανειλημμένως σε συνεντεύξεις του ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη προκαλεί βαθύτερες και πιο σημαντικές αλλαγές στη ζωή ολόκληρης της ανθρωπότητας από ό,τι η ανακάλυψη της φωτιάς ή του ηλεκτρισμού. Ως κάποιος που είναι προικισμένος με το χάρισμα της πνευματικής πρωτοπορίας, δηλαδή να κινείται με τη διάνοιά του μπροστά από την εποχή του, ο πειρασμός της μεγαλομανίας και της αλαζονείας είναι σχεδόν δεδομένος. Αλλά ο Χασάμπης δεν έχει δείξει, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, να θεωρεί τον εαυτό του κάτι σαν ημίθεο - εκτός εάν του καταλογιστεί ύβρις όταν εκφράζει τη φιλοδοξία του να κατασκευάσει ρομπότ εφοδιασμένα με τη λεγόμενη Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη, δηλαδή μηχανές που θα μιμούνται τον άνθρωπο σε όλες ανεξαιρέτως τις δραστηριότητές του.
Κατά τα λοιπά, όμως, στην καθημερινότητά του, επιμένει να ζει μόνιμα στο Λονδίνο παρόλο που τα καθήκοντά του στην DeepMind τον υποχρεώνουν να ξενυχτά λόγω της διαφοράς ώρας με τις ΗΠΑ, προκειμένου να συνεννοείται με τους συνεργάτες του στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.
Ο Ντέμης Χασάμπης παγίως αποφεύγει την έκθεση στη δημοσιότητα, συνήθως ντύνεται σαν φοιτητής και εκφράζει τις απόψεις του με μια μετριοφροσύνη αντιστρόφως ανάλογη του status του στην αιχμή της Τεχνητής Νοημοσύνης. «Θεωρώ τον εαυτό μου φανατικό υποστηρικτή, “απόστολο” της διδασκαλίας του Αλαν Τούρινγκ», έχει εξομολογηθεί σε πρόσφατη διάλεξή του προς τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, στις ΗΠΑ. Εξηγώντας περαιτέρω ότι ο θρυλικός Βρετανός μαθηματικός και βιολόγος, ο ιδιοφυής Αλαν Τούρινγκ, ο άνθρωπος που κατόρθωσε να σπάσει τον κώδικα επικοινωνίας των ναζί συμβάλλοντας καθοριστικά στη νίκη των Συμμάχων επί του Χίτλερ, είναι το μεγαλύτερο ίνδαλμά του. Καθόλου τυχαία, ο Τούρινγκ θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές και πρωτοπόρους της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Εσχάτως, ο Χασάμπης προσέφερε άφθονο υλικό για συζήτηση, εκφράζοντας την αρκετά αντισυμβατική άποψη ότι τα βίντεο παιχνίδια, αντίθετα απ’ ό,τι τείνει να επικρατεί ως αντίληψη στην κοινή γνώμη, μπορούν να ωφελήσουν, όχι απαραιτήτως να αποβλακώσουν τα παιδιά, να προκαλέσουν εξάρτηση κ.λπ.
Συγκεκριμένα, έχει την πεποίθηση ότι «είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά να μυούνται στη δημιουργική όψη των παιχνιδιών, δηλαδή να προχωρούν βαθύτερα στα video games από το επίπεδο του απλού παίκτη. Γιατί ποτέ δεν ξέρεις πού θα σε οδηγήσει το πάθος σου, οπότε εγώ θα ήθελα να ενθαρρύνω τους γονείς να αφήνουν τα παιδιά τους να αναπτύσσουν πάθος με όποια ενασχόληση τα έλκει και κατόπιν να εξελίσσουν τις δεξιότητές τους μέσα από τα αντικείμενα με τα οποία καταπιάνονται επίμονα». Θεωρεί, δηλαδή, ότι το κόλλημα των παιδιών με το gaming οξύνει την προσαρμοστικότητά τους σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς και πολύ γρήγορα.
Το παιδί-θαύμα
Η ασυνήθιστη αντίληψη του Χασάμπη για τα παιδιά και τη σχέση με τα βίντεο παιχνίδια έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, εάν ληφθεί υπ’ όψιν ο ίδιος ως παράδειγμα, εφόσον υπήρξε παιδί-θαύμα. Παράλληλα με τις εκπληκτικές επιδόσεις του ως μαθητή με πρόωρη πνευματική ανάπτυξη, τις επιτυχίες του σε διαγωνισμούς σκακιού που του απέφεραν χρηματικά έπαθλα από την ηλικία των 4 ετών, ήταν επίσης αυτοδίδακτος προγραμματιστής και πολύ γρήγορα κατόρθωσε να δημιουργήσει τα δικά του videogames. Μια δραστηριότητα με την οποία καταπιάστηκε όταν το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ του ζήτησε να καθυστερήσει κατά έναν χρόνο τουλάχιστον την έναρξη της φοίτησής του, καθώς ήταν μόλις 16 ετών. Επειδή δεν μπορούσε να μένει άπρακτος, ο Χασάμπης αναζήτησε εργασία σε μια εταιρεία παραγωγής computer games, την Bullfrog Productions, για λογαριασμό της οποίας εντέλει σχεδίασε το «Theme Park», ένα παιχνίδι προσομοίωσης με μεγάλη εμπορική επιτυχία και κυκλοφορία εκατομμυρίων αντιτύπων σε όλο τον κόσμο.
Ως παιδί-θαύμα που κατακτούσε βραβεία σε διαγωνισμούς σκακιού
Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στους υπολογιστές, αριστεύοντας φυσικά, παρέμεινε στον κλάδο των παιχνιδιών, επινοώντας όλο και πιο σύνθετα videogames, καθώς ενσωμάτωνε σε αυτά στοιχεία από τις ανακαλύψεις του στον χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης. Και μολονότι η πρώτη του απόπειρα ως επιχειρηματία και ιδιοκτήτη στούντιο παιχνιδιών δεν στέφθηκε από επιτυχία, ο Χασάμπης βρήκε τον σωστό δρόμο για την αξιοποίηση των προσόντων του το 2010, όταν ίδρυσε την DeepMind. Ηταν πλέον 34 ετών, ενδιαμέσως είχε προλάβει να σπουδάσει νευροεπιστήμη και να εκπονήσει διδακτορική διατριβή, ενώ διεξήγαγε ερευνητικές εργασίες ως επισκέπτης επιστήμων σε κάποια από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, όπως το ΜΙΤ, το Χάρβαρντ και το UCL. Το κύριο αντικείμενο μελέτης του ήταν η λειτουργία της ανθρώπινης μνήμης και ιδιαίτερα η αποκωδικοποίηση της αμνησίας.
Εν τω μεταξύ, το έργο που είχε να επιδείξει η DeepMind στην Τεχνητή Νοημοσύνη και τη Μηχανική Μάθηση, με πρωτότυπες μεθόδους στην εκπαίδευση αλγορίθμων, εντυπωσίασε τους ιθύνοντες της Google, οι οποίοι και προχώρησαν στην εξαγορά της.
Με την άνεση της εξασφαλισμένης χρηματοδότησης, ο Χασάμπης αφοσιώθηκε στην τελειοποίηση ρομπότ όπως ο AlphaGo, ο οποίος κατάφερε να νικήσει τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο κινεζικό παιχνίδι Γκο, που θεωρείται πιο δύσκολο και πνευματικά πιο απαιτητικό ακόμη και από το σκάκι.
Η κόντρα με το ChatGPT
Η επόμενη πρόκληση για τον Ντέμη Χασάμπη είναι ίσως και η πιο κρίσιμη στην έως τώρα σταδιοδρομία του. Η Google περιμένει από αυτόν να δημιουργήσει ένα chatbot (μια απαντητική μηχανή), η οποία να είναι κατά πολύ ανώτερη από το ήδη διάσημο ChatGPT. Η Google δεν έχει περιθώρια για άλλες αποτυχίες και, σίγουρα, δεν μπορεί να χωνέψει ότι στερήθηκε τη δόξα της πρωτοπόρου στον τομέα των chatbot Τεχνητής Νοημοσύνης από μια μικρή εταιρεία με την επωνυμία OpenAI, η οποία πρόλαβε να διαθέσει ευρέως στο κοινό το ChatGPT στο τέλος του Νοεμβρίου 2022 και κατόπιν εξαγοράστηκε από τη Microsoft. Μετά την ψυχρολουσία και το σοκ του αιφνιδιασμού, ακολούθησαν εκ μέρους της Google ανεπιτυχείς απόπειρες να παρουσιάσει το δικό της chatbot νέας γενιάς, πρώτα με το προβληματικό Bard και κατόπιν με το Gemini, το οποίο διαθέτει μεν εκπληκτικές δυνατότητες επεξεργασίας δεδομένων, το λανσάρισμά του όμως επισκιάστηκε από τις οργίλες διαμαρτυρίες του κοινού, εξαιτίας της τάσης του να συνθέτει αμφιλεγόμενες εικόνες όπως μαύρους στρατιώτες ναζί, να δίνει παράλογες και ασυνάρτητες απαντήσεις σε ερωτήματα χρηστών κ.ά.
Οι αστοχίες του Gemini -το οποίο πήρε το όνομά του από την υποκείμενη τεχνική πλατφόρμα που έχουν αναπτύξει ο Χασάμπης και η ομάδα του- προκάλεσαν ακόμη και πτώση της μετοχής της Alphabet στο χρηματιστήριο. Η αποστολή του Χασάμπη πλέον συνίσταται στο να αποκαταστήσει την τρωθείσα υπόληψη της Google, επινοώντας τον εξολοθρευτή του ChatGPT.
Ως διοικητής του μεγαλύτερου «στρατού» ερευνητών Τεχνητής Νοημοσύνης που υπήρξε ποτέ, έχοντας πλήρη αυτονομία και ελευθερία κινήσεων, αλλά και μια απέραντη δεξαμενή υλικής υποστήριξης από την Google, ο Ντέμης Χασάμπης ξέρει, καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον, ότι απλώς δεν μπορεί να αποτύχει. Το αποτέλεσμα της προσπάθειάς του ίσως να είναι η επόμενη μεγάλη επανάσταση στις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης ευρείας χρήσης.