Τι σημαίνει το κλείσιμο των αγωγών του φυσικού αερίου από Ρωσία - Ο ρόλος της Ρεβυθούσας, οι προβλέψεις για τις τιμές

Στην πορεία του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, φαίνεται να κατάλαβε πως αν είχε στα χέρια του ένα όπλο με το οποίο θα μπορούσε να πλήξει τους Ευρωπαίους, αυτό δεν είναι πύραυλοι. Είναι η ενέργεια. Ετσι, αφού επικέντρωσε τα χτυπήματά του στις ενεργειακές εγκαταστάσεις της Ουκρανίας, μετατρέποντάς τη από τον μεγαλύτερο εξαγωγέα στον μεγαλύτερο εισαγωγέα της Γηραιάς Ηπείρου, τώρα κλείνει τη στρόφιγγα της παλαιότερης οδού φυσικού αερίου της Gazprom προς την Ευρώπη, αφού το Κίεβο αρνήθηκε να ανανεώσει τη συμφωνία του με την Gazprom. Μπορεί, αλήθεια, αυτό να πλήξει τους Ευρωπαίους και με ποιον τρόπο;

Αυτό το σενάριο, δηλαδή τη διακοπή της διαμετακόμισης του ρωσικού φυσικού αερίου, είναι και το βασικότερο που επεξεργάζονται οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες από την ημέρα της έναρξης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Κάποιες, όπως αυτές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, έχουν κλειδωμένη τη ροή του φυσικού αερίου, από τον αγωγό που φέρνει το επαναεριοποιημένο LNG από τον ελληνικό σταθμό της Ρεβυθούσας. Αυτές της Κεντρικής και Βόρειας, ωστόσο, οφείλουν να αναζητήσουν και να βρουν γρήγορα εναλλακτικές, καθώς τα αποθέματα που έχουν κρατήσει γι' αυτήν την περίπτωση, καταναλώνονται γρήγορα, ιδιαίτερα αν προκύψει ένας βαρύς χειμώνας από εδώ και πέρα. Και, χωρίς αυτές τις ποσότητες αερίου, θα είναι πιο δύσκολη εφεξής η αναπλήρωση των αποθηκών φυσικών αερίου.

Οι τιμές

Οσο έτοιμες και αν είναι οι χώρες, πάντως, το δεδομένο είναι ότι το κλείσιμο της στρόφιγγας από την Gazprom θα προκαλέσει πιέσεις στην τιμή του φυσικού αερίου και ως εκ τούτου στην τιμή του ηλεκτρισμού. Προς επίρρωση αυτού, ήδη η αβεβαιότητα ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχθεί η ενεργειακή εικόνα της Ευρώπης μεταφράστηκε με άνοδο της τιμής του φυσικού αερίου στον κόμβο TTF, αφού τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (παράδοσης Φεβρουαρίου) του ευρωπαϊκού σημείου αναφοράς ξεπέρασαν το ψυχολογικό όριο των 50 ευρώ/Mwh, καταγράφοντας υψηλό έτους. Φυσικά, η τιμή αυτή απέχει παρασάγγας από το ιστορικό ρεκόρ της 25ης Αυγούστου (312 ευρώ/Mwh) και τις γενικότερες τιμές εκείνου του έτους, που κυμαίνονταν κοντά στα 200 ευρώ, όμως είναι και αρκετά μεγαλύτερες από το χαμηλότερο επίπεδο της περασμένης χρονιάς, όταν, στις 23 Φεβρουαρίου, η τιμή του φυσικού αερίου είχε πέσει στα 29,13 ευρώ.

Με την αντίδραση αυτή της αγοράς, θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι η διακοπή της ροής φυσικού αερίου από τον αγωγό της Ουκρανίας, που τροφοδοτούσε την Ευρώπη με τον ρωσικό «γαλάζιο χρυσό» εδώ και περίπου μισό αιώνα, θα αποτελούσε καταστροφή για τη Γηραιά Ηπειρο. Από την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης και έπειτα από τη Ρωσία, το μερίδιο της Μόσχας στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης ήταν υψηλό, φτάνοντας στο 35%. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν για την Gazprom. Ο αγωγός Υamal-Εurope μέσω Λευκορωσίας έχει κλείσει. Ο αγωγός Nord Stream που συνδέει τη Γερμανία με τη Ρωσία υπέστη ζημιές από εκρήξεις το 2022, ενώ η νεότερη σύνδεση Nord Stream 2 δεν εγκρίθηκε ποτέ από το Βερολίνο.

Θα μπορούσε κάποιος, λοιπόν, να θυμηθεί με τρόμο την τελευταία φορά που κόπηκαν οι ροές του ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας προς την Ευρώπη, το 2009. Τότε, για περίπου δύο εβδομάδες, περισσότερες από 20 χώρες κόντεψαν να… παγώσουν εν μέσω πολύ κρύου χειμώνα, μέχρι η Ρωσία και η Ουκρανία να υπογράψουν τη συμφωνία που έληξε σήμερα στην πράξη καθώς ανανεωνόταν με υπογραφή πενταετών συμβάσεων. Είναι ίδιες όμως οι συνθήκες; Η απάντηση είναι πως όχι. Στην πραγματικότητα, σήμερα, το ρωσικό φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει περίπου το 5% των ετήσιων εισαγωγών φυσικού αερίου της Ε.Ε.

Με την ευρωπαϊκή κατανάλωση φυσικού αερίου να φτάνει τα 330 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα κατ’ έτος, στην αρχή της πενταετούς σύμβασης (2020) η Ρωσία είχε αποστείλει 65 δισεκατομμύρια bcm στην Ευρώπη και το 2023 15, ποσότητα η οποία μειώθηκε περαιτέρω πέρυσι.

Η Ευρώπη αγωνιά για τις τιμές, καθώς -έστω και αυτό το λίγο- το ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας σταματά σε μια περίοδο που αυξάνεται η ετήσια ζήτησή του για θέρμανση, καθώς αρχίζει ο ψυχρότερος καιρός, όμως υπάρχουν χώρες και περιοχές που επηρεάζονται περισσότερο. Η Υπερδνειστερία έχει παραλύσει (η θέρμανση και το ζεστό νερό διακόπηκαν). Στη Μολδαβία, όπου η θερμοκρασία πλησιάζει τους 0 βαθμούς Κελσίου, η χώρα έχει τεθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης 60 ημερών στον ενεργειακό τομέα.

«Ντυθείτε καλά. Μαζέψτε όλα τα μέλη της οικογένειας σε ένα δωμάτιο, κρεμάστε κουβέρτες -ή χοντρές κουρτίνες- στα παράθυρα και χρησιμοποιήστε ηλεκτρικές θερμάστρες». Αυτές είναι οι συμβουλές που δίνουν οι ενεργειακές εταιρείες μέσω του Telegram. Οι βιομηχανίες έχουν σταματήσει να λειτουργούν, με μοναδική εξαίρεση τις παραγωγικές μονάδες τροφίμων. Στην Ε.Ε. η κατάσταση είναι διαφορετική. Ο λόγος είναι ότι οι χώρες της έχουν εδώ και καιρό βρει ή δημιουργήσει εναλλακτικές πηγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το Κατάρ και τις ΗΠΑ, καθώς και φυσικού αερίου από τη Νορβηγία.

«Η διακοπή της ροής μέσω της Ουκρανίας την 1η Ιανουαρίου είναι η αναμενόμενη κατάσταση και η Ε.Ε. είναι προετοιμασμένη γι’ αυτό», σχολίαζε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τις προηγούμενες ημέρες, σημειώνοντας ότι η Κομισιόν συνεργάζεται με τα κράτη-μέλη για περισσότερο από έναν χρόνο για να προετοιμαστεί για ένα τέτοιο σενάριο.

Η αλήθεια είναι ότι από το 2022, το μπλοκ έχει διαφοροποιήσει τις προμήθειες φυσικού αερίου, στρεφόμενο όλο και περισσότερο στις εισαγωγές LNG, κυρίως από τις ΗΠΑ. Υπάρχουν «διάφορες επιλογές» για τη ρύθμιση της διαμετακόμισης φυσικού αερίου προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, μεταξύ άλλων μέσω μιας άλλης διαδρομής αγωγού και τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου, εξηγούσε το γερμανικό υπουργείο Οικονομίας την περασμένη εβδομάδα.

Φυσικό αέριο από την Gazprom μέσω της Ουκρανίας συνεχίζουν να λαμβάνουν η Αυστρία και η Σλοβακία, από μία από τις δύο εναπομείνασες διόδους που τροφοδοτούν την Ευρώπη με ρωσικό φυσικό αέριο. Το πώς λύνεται το πρόβλημα, εξηγήθηκε από τον μεγαλύτερο ενεργειακό πάροχο της Σλοβακίας, την SPP, η οποία ανακοίνωσε ότι έχει υπογράψει μια «βραχυπρόθεσμη, πιλοτική σύμβαση για την προμήθεια φυσικού αερίου» με την κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν Socar, πριν λήξει η συμφωνία διαμετακόμισης της Ουκρανίας.

Η Ρωσία εξακολουθεί να προμηθεύει φυσικό αέριο σε χώρες όπως η Σερβία και η Ουγγαρία μέσω ενός άλλου αγωγού, του TurkStream, ο οποίος παρακάμπτει την Ουκρανία. Αλλά αυτή η σύνδεση δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει πλήρως την πλήρη απώλεια της διαδρομής από την Ουκρανία.

Αυτό που ανησυχεί την Ευρώπη δεν είναι τόσο το αν θα ξεμείνει από φυσικό αέριο, αλλά το πώς θα γεμίσει τις αποθήκες της με αυτό, καθώς έχουν καθαρές αναλήψεις για 10 συνεχόμενες ημέρες, σύμφωνα με στοιχεία του παρόχου δεδομένων του κλάδου, Gas Infrastructure Europe.

Ο ρόλος της Ελλάδας

Την τελευταία Παρασκευή του 2024 (27 Δεκεμβρίου) και εν αναμονή του κλεισίματος της στρόφιγγας από την Gazprom, για πρώτη φορά η Ουκρανία παρέλαβε φορτίο φυσικού αερίου μέσω Ελλάδας και του τερματικού LNG του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα. Η D. Trading ήταν η πρώτη ουκρανική εταιρεία η οποία και παρέλαβε φορτίο 100 εκατ. κυβικών μέτρων ή 1 Twh του αμερικανικού αερίου.

Αν και στην Ουκρανία θα πάει μόνο το 10% του φορτίου (το υπόλοιπο θα μεταπωληθεί σε ελληνικές εταιρείες), η παραλαβή του φορτίου αυτού από τη Ρεβυθούσα ήταν μάλλον ιστορικής σημασίας, καθώς σηματοδότησε και στην πράξη το άνοιγμα του «κάθετου διαδρόμου φυσικού αερίου» από τη χώρα μας ως το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Οχι τυχαία, στα Lloyd’s Greek Shipping Awards το βραβείο Ship of the Year 2024 απονεμήθηκε στην Gastrade για το Alexandroupolis FSRU, την πρώτη Πλωτή Μονάδα Αποθήκευσης και Αεριοποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στην Ελλάδα, η οποία συνιστά έναν κρίσιμο πυλώνα για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Επιτρέποντας τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ελλάδα προς τον Βορρά με ασφαλή, ανταγωνιστικό και αποδοτικό τρόπο, το έργο προωθεί τη βιώσιμη ανάπτυξη και ενδυναμώνει την ενεργειακή αυτονομία της περιοχής, αναβαθμίζοντας καθοριστικά τον ρόλο της Ελλάδας στον σύγχρονο ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης, καθιστώντας την ενεργειακή πύλη για εννέα και πλέον χώρες στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Κάθετου Διαδρόμου.

Αυτός ήταν άλλωστε και ο σκοπός για τον οποίο φτιάχτηκε το FSRU (ΑΣΦΑ) Αλεξανδρούπολης. Σκοπός του ήταν και είναι να διασφαλίσει νέες ποσότητες φυσικού αερίου για την τροφοδοσία της ελληνικής και της περιφερειακής αγοράς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη διεύρυνση των πηγών και των οδών προμήθειας φυσικού αερίου, στην προώθηση του ανταγωνισμού προς όφελος του τελικού καταναλωτή, στην ασφάλεια εφοδιασμού της Ελλάδας και των βαλκανικών χωρών, στη βελτίωση της αξιοπιστίας και της ευελιξίας του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου καθώς και των Περιφερειακών και Διευρωπαϊκών Συστημάτων, αλλά και στην ενίσχυση των περιβαλλοντικών στόχων της χώρας.

Το FSRU Αλεξανδρούπολης έχει δυναμικότητα αεριοποίησης 5,5 δισεκατομμυρίων κυβικών ανά έτος, αποθηκευτική ικανότητα 153.500 κυβικών. Μέτοχοι είναι -με ποσοστό 20% έκαστος- οι Ελμίνα Κοπελούζου, Gaslog, ΔΕΠΑ Εμπορίας, Bulgartransgaz και ΔΕΣΦΑ. Ο τερματικός σταθμός LNG Αλεξανδρούπολης της Gastrade ξεκίνησε την εμπορική του λειτουργία τον περασμένο Οκτώβριο, συμβάλλοντας στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση των πηγών και των οδών προμήθειας ενέργειας της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, αναβαθμίζοντας καθοριστικά τον ρόλο και τη σημασία της Ελλάδας στον σύγχρονο ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης, καθιστώντας την ενεργειακή πύλη για εννέα και πλέον χώρες.

Ο τερματικός σταθμός της Αλεξανδρούπολης ήρθε να προστεθεί σε αυτόν που λειτουργούσε στη Ρεβυθούσα, ο οποίος εφοδίαζε έως τώρα και τις βαλκανικές αγορές (οι οποίες απεξαρτώνται από το ρωσικό αέριο) μέσω του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB. Η χώρα μας παραλαμβάνει ποσότητες και αζερικού αερίου μέσω του αγωγού ΤΑΡ, ενώ ρωσικό φυσικό αέριο παραλαμβάνει από τον Turkstream, ο οποίος διασχίζει τη Μαύρη Θάλασσα έως την Ευρωπαϊκή Τουρκία, από εκεί στη Βουλγαρία και έπειτα μέσω του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου από το σημείο εισόδου στο Σιδηρόκαστρο, στέλνεται στη χώρα μας.

Η Ελλάδα εισάγει περίπου 5 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο, με το 56,9% των συνολικών εισαγωγών ορυκτών καυσίμων να καταλαμβάνεται από ρωσικό αέριο - ποσότητα η οποία διαρκώς μειώνεται. Καθώς στην ουσία το κλείσιμο του αγωγού της Ουκρανίας δεν επηρεάζει την Ελλάδα, το μοναδικό σημείο τρωτότητας της χώρας μας είναι οι αυξήσεις των τιμών του φυσικού αερίου που μεταφέρονται στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Καθώς τα 3 από τα 5 δισεκατομμύρια κυβικά που εισάγονται κατευθύνονται στα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο, η χώρα μας στρέφει τις ελπίδες της για μετριασμό των επιπτώσεων στη συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα - καθώς δεν έχει μονάδες αποθήκευσης του ρεύματος που παράγουν. Σύμφωνα με στοιχεία του ελληνικού χρηματιστηρίου ενέργειας, στο ενεργειακό μείγμα της χώρας την περασμένη Παρασκευή, τη μερίδα του λέοντος είχε το φυσικό αέριο (49,7%), με τις ΑΠΕ να μετριάζουν τις επιπτώσεις του ράλι της τιμής του φυσικού αερίου, συμμετέχοντας με 30,8%, ακολουθούμενες στο μείγμα από 12,58% των εισαγωγών ρεύματος και 4,07% των μεγάλων υδροηλεκτρικών.

Με δεξαμενόπλοια

Αυτό πάντως δεν γλιτώνει την Ελλάδα από τις εκρήξεις τιμών της χονδρεμπορικής στο ελληνικό χρηματιστήριο ενέργειας, οι οποίες σε ένα δίμηνο (Νοέμβριο - Δεκέμβριο) ξεπέρασαν το 135%, εκτοξευόμενες έως και τα 229,84 ευρώ ανά Mwh, από τα 91,92 ευρώ της 9ης Νοεμβρίου. Για την περασμένη Παρασκευή η τιμή χονδρικής στο χρηματιστήριο ενέργειας παρέμεινε σταθερή στα 123 ευρώ ανά Mwh λόγω του γεγονότος ότι κυρίαρχες στο μείγμα παραγωγής ήταν με 43% οι ΑΠΕ, ακολουθούμενες με 40,3% από το αέριο, 10,7% τις εισαγωγές, 4,2% τα υδροηλεκτρικά και 0,2% τον λιγνίτη. Καθώς η Ουκρανία αρνείται να ανανεώσει την πενταετή συμφωνία με την Gazprom για το πέρασμα του ρωσικού αερίου από το έδαφός της (επικαλούμενη απλήρωτα τέλη από τη Μόσχα που ξεπερνούν το 1 δισ. ευρώ), θεωρεί ότι ο τελευταίος πύργος εφοδιασμού της Ευρώπης με το ρωσικό φυσικό αέριο έχει πέσει. Οι κυρώσεις που είναι σε ισχύ, με το κλείσιμο του αγωγού, θέτουν τη Ρωσία εκτός παιχνιδιού. Είναι όμως έτσι;

Η Ρωσία, όπως έχει αποκαλυφθεί, την τελευταία διετία έχει δημιουργήσει έναν σκιώδη στόλο από τάνκερ για να παρακάμψει τις κυρώσεις και να συνεχίσει να διαθέτει πετρέλαιο στην παγκόσμια αγορά. Πρόκειται για 100 δεξαμενόπλοια, εκ των οποίων τα VLCCs (Very Large Crude Carriers) μεταφορικής ικανότητας άνω των 2 εκατ. βαρελιών αργού πετρελαίου έκαστο. Σε αυτόν τον στόλο η Μόσχα, διαβλέποντας και το κλείσιμο του αγωγού, πρόσθεσε φέτος και τουλάχιστον τρία πλοία μεταφοράς LNG, τα οποία εξαγοράστηκαν από φορείς που συνδέονται με τη Ρωσία, είναι εγγεγραμμένα στο νηολόγιο του Παλάου και παραποιούν τις θέσεις τους για να μη φαίνεται ότι φορτώνουν από ρωσικές μονάδες. Τα πλοία αυτά, «Everest Energy», «New Energy» και «Pioneer», έχουν εντοπιστεί σε διεθνή ύδατα να κάνουν STS (Ship To Ship), δηλαδή μεταφορά φυσικού αερίου από πλοίο σε πλοίο, ώστε να καταλήξουν τα φορτία τους με αυτόν τον τρόπο στις τελικές αγορές… επαναβαπτισμένα σε οτιδήποτε άλλο εκτός από ρωσικό φυσικό αέριο.

Ειδήσεις σήμερα:

Καθηγητής συνελήφθη για γενετήσιες πράξεις με 14χρονη: Το ραντεβού στην Ηλιούπολη και τα μηνύματα που της έστελνε

Επιμένει στις εδαφικές «φιλοδοξίες» του ο Τραμπ: Δημοσίευσε χάρτη που δείχνει τον Καναδά ως μέρος των ΗΠΑ

Στην Ολλανδία έπιασαν τον δολοφόνο της 35χρονης που είχε βρεθεί νεκρή σε υπόγειο στη Λάρισα το 2022