Περιμένοντας τον Μερτς: Το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών κρίνει τη στάση της Ευρώπης απέναντι στον Τραμπ

Εν μέσω του σοκ που προκάλεσε στην Ευρώπη ο «τυφώνας Τραμπ», που την υποχρεώνει να βγάλει το κεφάλι από την άμμο και να σχεδιάσει τη δική της απάντηση για το μέλλον των διατλαντικών σχέσεων και την πορεία της στον κόσμο, αλλά και της προσπάθειας διατήρησης του άριστου επιπέδου των ελληνοαμερικανικών σχέσεων ανεξαρτήτως των ευρωατλαντικών τριγμών, η Αθήνα επιχειρεί δύσκολες ασκήσεις ισορροπίας.

Η ελληνική κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης νιώθουν δικαιωμένοι για τις έγκυρες προειδοποιήσεις και εκκλήσεις για αφύπνιση της Ε.Ε. και ανάπτυξη της στρατιωτικής ισχύος της, έχοντας πιάσει από νωρίς τα μηνύματα που έρχονταν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ταυτόχρονα, επιδιώκουν την ενίσχυση του αυτόνομου στρατηγικού και γεωπολιτικού ρόλου της Ε.Ε.

Η Αθήνα θέλει να έχει δυναμικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία αφύπνισης της Ε.Ε. και αναδιάταξής της ώστε να εκφράζεται με ενιαία φωνή και στρατηγική απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις. Παράλληλα, ανεξαρτήτως της νέας μορφής που θα πάρουν οι διατλαντικές σχέσεις, αποτελεί πρώτη προτεραιότητα η διατήρηση του υψηλού επιπέδου των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, που χτίστηκε με πολύ μεγάλη προσπάθεια τα τελευταία χρόνια. Και αυτή την ειδική αποστολή αναλαμβάνει ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης στη συνάντηση που θα έχει αυτή την εβδομάδα με τον νέο Αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο στην Ουάσινγκτον.

Η Ε.Ε., βουλιάζοντας σε έναν επικίνδυνο εφησυχασμό, αγνόησε τα τελευταία χρόνια τις προκλήσεις που είχε μπροστά της, με αποτέλεσμα να βρίσκεται σήμερα ενώπιον δύσκολων επιλογών. Είναι προφανές ότι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας είναι ένα σχέδιο που δεν υλοποιείται σε ορίζοντα διετίας ή τριετίας. Ετσι, η Ε.Ε. θα πρέπει να βρει εναλλακτικές απαντήσεις στο μείζον ερώτημα που τίθεται σήμερα, λόγω της Ουκρανίας, για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Ευάλωτη η Ευρώπη

Καθώς η κρίση αυτή βρήκε την Ε.Ε. χωρίς ισχυρή ηγεσία και με σοβαρά προβλήματα στην ευρωπαϊκή οικονομία, τη Γερμανία να προσπαθεί να εξέλθει από την πολιτική κρίση, η Ενωση εμφανίζεται ευάλωτη απέναντι στον καταιγιστικό Αμερικανό πρόεδρο. Πολύ περισσότερο, δε, όταν η ενότητά της σε κρίσιμες επιλογές βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, με δυνάμεις όπως η Ρωσία, αλλά και η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ να προσπαθούν να τη διασπάσουν, επενδύοντας σε φιλικά προσκείμενες κυβερνήσεις.

Η προσπάθεια του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να αναλάβει την ευθύνη για τη διαμόρφωση κοινής ευρωπαϊκής στάσης δεν οδήγησε σε αποτελέσματα πέρα από ευχολόγια που ακούστηκαν στις δύο μίνι συνόδους που συγκάλεσε. Τώρα, ο ίδιος αναλαμβάνει το βάρος της διαπραγμάτευσης με τον Ντόναλντ Τραμπ τη Δευτέρα στον Λευκό Οίκο για το μείζον θέμα της Ουκρανίας, το οποίο αφορά, όμως, το μέλλον των διατλαντικών σχέσεων και την ασφάλεια της Ευρώπης. Στον Λευκό Οίκο θα βρίσκεται και ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, σε μια ακόμη ένδειξη των προθέσεών του να ακολουθήσει μια πορεία πιο κοντά στην Ε.Ε. παρά στο Brexit.

Βεβαίως, δεν είναι γνωστό αν ο κ. Μακρόν έχει τη δυνατότητα και την εξουσιοδότηση να συζητήσει λεπτομέρειες του ουκρανικού ζητήματος με τον κ. Τραμπ. Ωστόσο, για να μη μετατραπεί η Ευρώπη σε παθητικό παρατηρητή, πέρα από τις διακηρύξεις, οφείλει να διαμορφώσει και να καταθέσει το δικό της «ευρωπαϊκό» σχέδιο για την Ουκρανία. Αυτό δεν θα αφορά μόνο την ανάληψη υποχρεώσεων για την ανοικοδόμηση και τις εγγυήσεις ασφαλείας, έπειτα από μια ειρηνευτική συμφωνία που θα κλειστεί μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Βλαντιμίρ Πούτιν.

«Η Ε.Ε. πρέπει να έχει ορατό διπλωματικό αποτύπωμα», τόνιζε ανώτερη διπλωματική πηγή, ενώ δεν απέκλειε το ενδεχόμενο η όποια πρωτοβουλία να αναληφθεί από ομάδα κρατών-μελών ώστε να παρακαμφθούν αντιδράσεις συγκεκριμένων χωρών. Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμάται ότι ενεργοποιήθηκε και η προβληματική, όπως αποδείχθηκε, πρωτοβουλία Μακρόν, ο οποίος τώρα ανέλαβε την προσπάθεια κατευνασμού του προέδρου Τραμπ και διάσωσης των διατλαντικών σχέσεων.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έδωσε το στίγμα της ελληνικής προσέγγισης τονίζοντας ότι είναι «σημαντικό να μιλάμε με τη νέα αμερικανική διοίκηση ανοικτά, ειλικρινά, χωρίς να σημαίνει ότι συμφωνούμε σε όλα». Οσον αφορά την Ουκρανία, επέμεινε ότι «δεν μπορεί να υπάρξει λύση στην Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία» και πως «δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία για την ασφάλεια στην Ευρώπη χωρίς την Ευρώπη».

Ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης αναλαμβάνει μια εξαιρετικά λεπτή αποστολή από τη Δευτέρα, καθώς, φτάνοντας στη Νέα Υόρκη και πριν από τη συνάντησή του με τον Μάρκο Ρούμπιο, θα τοποθετηθεί σε συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με θέμα την Ουκρανία, όπου θα επαναλάβει τη συγκεκριμένη θέση. Την Τρίτη, ο κ. Γεραπετρίτης θα μιλήσει ξανά στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αυτή τη φορά για τη Μέση Ανατολή, δύο θέματα που βρίσκονται στην κορυφή της αμερικανικής ατζέντας.

Ο κ. Γεραπετρίτης έχει το προνόμιο να είναι από τους πρώτους υπουργούς Εξωτερικών που φτάνουν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Μ. Ρούμπιο, γεγονός που προσδίδει επιπλέον βάρος στην αποστολή του Ελληνα υπουργού. Αν και είναι ο πρώτος Ευρωπαίος υπουργός που θα συναντηθεί με τον κ. Ρούμπιο, δεν επιθυμεί η συνάντηση να περιοριστεί αποκλειστικά στην ατζέντα του ουκρανικού ζητήματος και των διατλαντικών σχέσεων, ούτε να εμφανιστεί ως εκπρόσωπος της Ε.Ε., ρόλος που, άλλωστε, δεν του έχει ανατεθεί.

Η ελληνική πλευρά έχει εκφράσει τις θέσεις και τις ανησυχίες της, επισημαίνοντας την ανάγκη αύξησης των αμυντικών δαπανών των Ευρωπαίων. Παράλληλα, όμως, τάχθηκε υπέρ της διατήρησης του διαλόγου με τις ΗΠΑ, με τον πρωθυπουργό, τουλάχιστον δύο φορές τις τελευταίες ημέρες, να δηλώνει «υπέρμαχος της ευρωατλαντικής συμμαχίας».

Το μεγάλο στοίχημα για την Αθήνα από τη συνάντηση Γεραπετρίτη - Ρούμπιο είναι να αναδειχθεί εκ νέου, στη νέα αμερικανική διοίκηση, η σημασία της Ελλάδας ως στρατηγικού εταίρου των ΗΠΑ. Μάλιστα, στο πλαίσιο της συνολικής αντίληψης που επικρατεί στη νέα αμερικανική εξωτερική πολιτική, θα τεθούν επί τάπητος τα πλεονεκτήματα που αποκομίζουν και οι ΗΠΑ από αυτή τη στρατηγική σχέση. Ενα από τα διαπραγματευτικά χαρτιά της Αθήνας είναι οι καλές σχέσεις με Αραβες και Ισραηλινούς, καθώς και ο σταθεροποιητικός ρόλος της στην περιοχή.

Το σημαντικό στρατιωτικό αποτύπωμα των ΗΠΑ στην Ελλάδα, η προμήθεια αμερικανικών εξοπλισμών, η παροχή σημαντικών στρατιωτικών διευκολύνσεων στο ελληνικό έδαφος, που προσφέρουν ένα ασφαλές πάτημα των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή, το στρατηγικό βάθος που εξασφαλίζεται για το Ισραήλ, αλλά και η ενεργειακή σημασία της Αλεξανδρούπολης είναι μερικά από τα χαρτιά που θα έχει στα χέρια του ο κ. Γεραπετρίτης ώστε να προωθήσει μια θετική ατζέντα.

Επιπλέον, υπάρχει και ο ρόλος της ελληνικής ομογένειας, η οποία σε μεγάλο βαθμό στήριξε τον πρώην πρόεδρο Τραμπ στις τελευταίες εκλογές. Μια συνάντηση με τον νέο Αμερικανό ΥΠΕΞ, ο οποίος είναι ίσως ο μοναδικός «συστημικός» πολιτικός στο πολυάριθμο επιτελείο συμβούλων και προσωπικών απεσταλμένων που ασκούν την εξωτερική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ, έχει πάντοτε δυσκολίες, καθώς αυτή τη στιγμή κανείς δεν γνωρίζει ποιες είναι οι προθέσεις και οι σχεδιασμοί της Ουάσινγκτον για την ευρύτερη περιοχή.

Η Αθήνα δεν προσέρχεται στη συνάντηση με «κατάλογο αιτημάτων ή παραπόνων», καθώς σε αυτό το πρώιμο στάδιο επιθυμεί απλώς να καταγραφεί η σημασία της Ελλάδας και το πώς η συνέχιση της ελληνοαμερικανικής σχέσης είναι απολύτως συμβατή με τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή. Πριν από τη συνάντηση στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο κ. Γεραπετρίτης θα έχει σειρά επαφών στο Κογκρέσο με βουλευτές, γερουσιαστές και προέδρους επιτροπών των δύο Σωμάτων, ώστε να διατηρηθεί η καλή επαφή που υπήρξε και το προηγούμενο διάστημα με τους Αμερικανούς νομοθέτες.

Γαλλία

Ενώ στην Ε.Ε. αρχίζει, υπό ασφυκτική πίεση, η κινητοποίηση για να δοθούν απαντήσεις στις νέες προκλήσεις στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και στο ζήτημα της ασφάλειας της Ευρώπης έχει προβληματίσει η στάση της Γαλλίας και του προέδρου Μακρόν. Η υπόθεση των Meteor απλώς επιβεβαιώνει την αντίληψη ότι «δεν υπάρχουν φιλίες, παρά μόνο συμφέροντα».

Πάντως, παρά την ενόχληση του Παρισιού για τον τρόπο με τον οποίο τέθηκε από την Αθήνα το ζήτημα της πώλησης των Meteor στην Τουρκία, ανώτερη διπλωματική πηγή τόνιζε ότι δεν έχει επέλθει κάποια «δομική συνέπεια» στις ελληνογαλλικές σχέσεις. Είναι, ωστόσο, προφανές ότι η υπόθεση των Meteor αναδεικνύει τα όρια μιας συμμαχικής σχέσης με τη Γαλλία, ειδικά σε μια περίοδο όπου και η ίδια επιδιώκει μερίδιο στην πρόσβαση στη μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά και συνεργασία με την Τουρκία σε δύο μέτωπα, όπου μέχρι τώρα υπήρχαν αντικρουόμενα συμφέροντα: στη Συρία και στον Λίβανο, αλλά και στην Αρμενία.

Εντύπωση προκάλεσε, πάντως, δημοσίευμα της γαλλικής εφημερίδας «Le Canard Enchaîné» με τίτλο «Ελληνική σαλάτα γύρω από το θέμα των Meteor». Στο δημοσίευμα επισημαίνεται ότι η Γαλλία δεν μπορούσε να ασκήσει βέτο στην πώληση των Meteor στην Τουρκία, καθώς το πυραυλικό σύστημα παράγεται από κοινοπραξία έξι χωρών, ενώ το Λονδίνο είχε απειλήσει ότι αν το Παρίσι διατηρούσε το βέτο, θα αντιδρούσε στις επόμενες προμήθειες του ίδιου πυραύλου στα ελληνικά Rafale.

Το ίδιο δημοσίευμα υποστηρίζει (κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από την Αθήνα) ότι η ελληνική πλευρά ζήτησε από τη γαλλική, ως «αντάλλαγμα» για την ειλημμένη απόφαση πώλησης των Meteor, τη διοργάνωση κοινών στρατιωτικών αεροναυτικών ασκήσεων στη ζώνη των Δωδεκανήσων, την παράδοση από το Παρίσι πυραύλων Cruise, καθώς και εκπτώσεις στη συντήρηση των Rafale ή στον εξοπλισμό των φρεγατών.

Εκλογές στη Γερμανία:

Ο μεγάλος συνασπισμός το καλύτερο σενάριο

Κρίσιμος παράγοντας για τις εξελίξεις στην Ε.Ε. και κατά πόσον θα μπορέσει σύντομα να αρθρώσει λόγο και να καταθέσει δικές της προτάσεις για την ασφάλεια της Ευρώπης, αλλά και για τις ευρωατλαντικές σχέσεις είναι οι εκλογές στη Γερμανία.

Eπειτα από μια μακρά περίοδο παράλυσης στον κυβερνητικό συνασπισμό, ο κ. Σολτς εγκαταλείπει την καγκελαρία, με πιθανότερο διάδοχό του τον αρχηγό των Χριστιανοδημοκρατών Φρίντριχ Μερτς.

Ο ηγέτης του CDU θα έχει ένα βαρύ φορτίο το επόμενο διάστημα: να αποκαταστήσει το κύρος της Γερμανίας στο εσωτερικό της Ε.Ε., το οποίο είχε τρωθεί και αμφισβητηθεί από τις επιλογές του τρικομματικού συνασπισμού υπό τον κ. Σολτς, να βρεθεί δίπλα στη Γαλλία ως συνδιαμορφωτής μιας νέας στρατηγικής για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τις διατλαντικές σχέσεις και, συγχρόνως, να δρομολογήσει λύσεις που θα βγάλουν τη γερμανική οικονομία από την ύφεση. Αν και πριν κλείσουν οι κάλπες δεν είναι γνωστός ο συνασπισμός που θα μπορέσει να συγκροτήσει ο κ. Μερτς, από τον οποίο θα εξαρτηθεί και η ευελιξία και η αποτελεσματικότητα της κυβέρνησής του, ήδη η Γερμανία αντιμετωπίζει ένα μεγάλο πολιτικό βάρος.

Οι προβλέψεις ότι η AfD θα έχει ποσοστό γύρω στο 20% έχουν σημάνει συναγερμό, καθώς παραβιάζεται το λεγόμενο τείχος προστασίας σε μια χώρα που εξακολουθεί να επιδιώκει να εξιλεωθεί για το Ολοκαύτωμα και να δείχνει απρόσβλητη από μια δεξιά εξτρεμιστική αναβίωση. Οι ατυχείς χειρισμοί του Μερτς λίγο πριν από τις εκλογές, όταν δέχθηκε την κοινοβουλευτική στήριξη του AfD για την πρότασή του στο Μεταναστευτικό, προκάλεσαν ερωτηματικά, καθώς οδηγούσαν σε νομιμοποίηση του ακροδεξιού, ρατσιστικού κόμματος.

Την ίδια ώρα, όχι μόνο ο Ιλον Μασκ, αλλά και ο ίδιος ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, εξέφραζαν δημοσίως την υποστήριξή τους προς το AfD, ενώ ο τελευταίος έσπευσε να συναντηθεί με την πρόεδρο του κόμματος, Αλις Βάιντελ, κλείνοντας το μάτι στην ευρωπαϊκή Ακροδεξιά.Πολλά θα κριθούν, βεβαίως, από τα τελικά αποτελέσματα των εκλογών, καθώς ο Μερτς θα ήθελε ένα ποσοστό άνω του 30%, που θα του έδινε τη δυνατότητα να διαπραγματευτεί από θέση ισχύος έναν συνασπισμό με έναν εταίρο, προτιμώντας το SPD και βάζοντας στο περιθώριο τους Φιλελεύθερους του FDP.

Από τα σενάρια κυβέρνησης συνασπισμού δεν λείπει και το ενδεχόμενο συνεργασίας με τους Πράσινους ως ύστατη λύση. Ωστόσο, οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Χριστιανοκοινωνιστές αναγνωρίζουν τις δυσκολίες συνεννόησης με τους Πράσινους, καθώς και την αρνητική εμπειρία από τον τριπλό κυβερνητικό συνασπισμό του Ολαφ Σολτς, που τελικά οδήγησε σε ακυβερνησία.

Το μεγάλο στοίχημα, βεβαίως, για το Βερολίνο είναι τα αποτελέσματα των εκλογών να δώσουν μια καθαρή κυβερνητική λύση, ώστε να αποφευχθεί ένα μακρύ διάστημα διαπραγματεύσεων, κατά το οποίο θα συνεχιστεί η πολιτική περιδίνηση και η ακυβερνησία στη μεγαλύτερη οικονομία και ισχυρότερη χώρα της Ευρώπης.

Φωτογραφία: AFP / Visual Hellas