Θάτσερ: Η κόρη μπακάλη που έμελλε να σημαδέψει τον 20ο αιώνα

Μετά από χρόνια μάχη με την άνοια, η πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ πέθανε σε ηλικία 87 ετών. Ήταν η μακροβιότερη πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας (1979–1990) και η μόνη γυναίκα πρωθυπουργός της χώρας.

Η Θάτσερ ήδη πριν το θάνατο της είχε καταφέρει να αναγνωριστεί παγκοσμίως ως μια πολύ ικανή πρωθυπουργός που μεταμόρφωσε μόλις σε μια δεκαετία ένα έθνος. Μια γυναίκα που προκαλούσε πολύ έντονα συναισθήματα σε πολιτικούς αντιπάλους, υποστηρικτές και ηγέτες κρατών, η Θάτσερ θα μείνει στην ιστορία ως η εργατικότερη των συντηρητικών και η σκληρότερη των γυναικών πολιτικών.

Παραδοσιακές αξίες των Βρετανών, όπως τα πολύ δυνατά συνδικαλιστικά σωματεία της χώρας, η κρατική πρόνοια υγείας και παιδείας, η “βρετανικότητα” του ταχυδρομείου και των κόκκινων λεωφορείων, ιδιωτικοποιήθηκαν από την Θάτσερ που πήρε ρηξικέλευθες αποφάσεις ώστε να μεταλλάξει το προφίλ της Βρετανίας, από αυτό μιας χώρας δεύτερης ταχύτητας σε μιας χώρας που είναι βασικός παίκτης στην παγκόσμια οικονομία και την παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων. Κάποιοι λένε, πως ίσως η Βρετανία να μην μπορέσει να υπάρξει ποτέ τόσο παραγωγική και ισχυρή όσο επί περιόδου Θάτσερ...

Η Μάργκαρετ Χίλντα Θάτσερ γεννήθηκε το 1925 και είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπική πορεία. Ανήκε στην μικρομεσαία βρετανική τάξη. Ο πατέρας της είχε παντοπωλείο και ασχολήθηκε με τα κοινά στο τοπικό συμβούλιο του Δήμου του, κάτι που μάλλον την επηρέασε σε πολλούς τομείς. Η 'τάξη' του μπακάλικου και η προνοητικότητα του εμπόρου πατέρα καθώς και η αγάπη του για την πολιτική, μεταλαμπαδεύτηκαν στην δευτερότοκη κόρη του.

Μπήκε στην πολιτική αρένα της Βρετανίας με το ίδιο πείσμα και την ίδια επιμονή με την οποία βγήκε. Το 1951 ήταν η μόνη υποψήφια γυναίκα βουλευτής των Συντηρητικών. Έχασε δύο φορές αλλά προσπάθησε να παραμείνει στην πολιτική παρά το γεγονός ότι έγινε μητέρα διδύμων της Carol και του Mark. Τα κατάφερε το 1958 όταν αναδείχτηκε υποψήφια βουλευτής της περιοχής του Finchley του Λονδίνου με τους Συντηρητικούς και ένα χρόνο αργότερα κέρδισε τις εκλογές. Κράτησε την βουλευτική θέση στο Fincley μέχρι την αποχώρηση της από την πολιτική το 1992. Ο σύζυγος της ήταν σύμφωνα με τα λεγόμενα της αυτός στο οποίο όφειλε τα πάντα.«Ήταν η χρυσή κλωστή που κρατούσε την ζωή μου» είχε πει μετά τον θάνατο του το 2003.

Ήταν μια γυναίκα που ακόμα και στην αρχή της καριέρας της (1961), είχε το θάρρος να ψηφίσει ενάντια στη γραμμή του κόμματος απλώς γιατί δεν ταίριαζε με τις αρχές και την λογική της. Αυτό το πείσμα και η πίστη στις πεποιθήσεις και τις θέσεις της, την χαρακτήριζε σε όλη της την πορεία -πολλές φορές εις βάρος της εικόνας της. Το 1962 πήρε την πρώτη της υπουργική θέση και ήδη φαινόταν ότι η πορεία της θα είναι αλματώδης.

Υπήρξε ενορχηστρωτής πολλών ρηξικέλευθων ιδεών και αλλαγών που εφαρμόστηκαν στη βρετανική κοινωνία. Πίστευε ότι η χαμηλή φορολογία ήταν μοχλός για σκληρότερη δουλειά και μεγαλύτερη παραγωγικότητα και πίεζε για χαμηλούς φόρους. Ήταν πίσω από την απόφαση της κυβέρνησης να επιτρέπει στους κατοίκους εργατικών κατοικιών να τις αγοράσουν. Υπήρξε η μόνη συντηρητική βουλευτής που υποστήριξε την πρόταση άλλου κόμματος να αποποινικοποιήσει την ομοφυλοφιλία, αλλά και υποστήριξε την νομιμοποίηση της έκτρωσης.

Θα σκεφτόταν κανείς ότι προωθώντας τέτοιες αλλαγές, η Θάτσερ ήταν μια πολύ προοδευτική πολιτικός παρ' όλο που προερχόταν από τη συντηρητική παράταξη. Η άρνηση της για την «χαλάρωση» των νόμων που αφορούσαν το διαζύγιο και η εμμονή της με τον θεσμό του γάμου το διαψεύδει. Η Θάτσερ απλώς ήταν πολύ πρακτική και ρεαλίστρια, καθώς και  ισχυρογνώμων σύμφωνα με κάποιους που την έζησαν ως πρωθυπουργό. “Πέρασε” νόμους και αλλαγές που δεν τόλμησαν πολλοί προκάτοχοι της, συνδυάζοντας την “πρακτική” λογική μιας νοικοκυράς και μιας κόρης ενός μπακάλη, με το δαιμόνιο πολιτικό μυαλό που είχε καλλιεργήσει διαβάζοντας από την δεκαετία του '60 ακόμα, πολιτικοοικονομικές αναλύσεις επιστημόνων και πανεπιστημιακών.

Ήταν μια πολιτικός που λατρεύτηκε αλλά και μισήθηκε όσο λίγοι. Ήδη από τις αρχές της καριέρας της, προκάλεσε το κοινό αίσθημα καθώς ως Γενική Γραμματέας Παιδείας έκοψε το δωρεάν γάλα που μοίραζε το κράτος στα σχολεία κάτι που της έδωσε το παρατσούκλι “Margaret Thatcher, milk snatcher” (Μάργκαρετ Θάτσερ κλέφτρα γάλακτος). Οι περικοπές στις παροχές ήταν κάτι που ήξερε από νωρίς ότι πρέπει να εφαρμόσει. Μετά το 1974 όταν το κόμμα της έχασε τις εκλογές πάλεψε και κατάφερε να ηγηθεί του Συντηρητικού κόμματος, ασκώντας μια πάρα πολύ επιθετική και έξυπνη αντιπολίτευση που αντιγράφεται ως τις μέρες μας.

Με το που ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας, κατάφερε να εφαρμόσει -παρά τις γιγάντιες αντιδράσεις των συνδικάτων- τις κρατικές περικοπές σε πρόνοια, ασφάλεια και παιδεία, να αποκρατικοποιήσει πολλούς βρετανικούς κρατικούς κολοσσούς αλλά και να διαχειριστεί την φορολόγηση, μειώνοντας τους άμεσους φόρους και αυξάνοντας τους έμμεσους. Οι περικοπές της στον πανεπιστημιακό τομέα ήταν τέτοιες, που ενώ ήταν απόφοιτος της Οξφόρδης είναι η μόνη φοιτήτρια που ενώ έγινε πρωθυπουργός, δεν έλαβε τιμητικό διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο! Ήδη δύο χρόνια μετά την εκλογή της, το 1981, η σωρεία των μέτρων προκάλεσε πρωτοφανείς εξεγέρσεις και διαμαρτυρίες σε δρόμους και πόλεις όλης της Βρετανίας κατά των μέτρων.

Η Θάτσερ όμως δεν πτοήθηκε ποτέ από τις απόψεις των ψηφοφόρων και των επικριτών της. Πίστευε ότι το αποτέλεσμα θα την δικαιώσει. Όπως αγνοούσε και τα κακεντρεχή σχόλια για την στενότατη σχέση της με την Βασίλισσα Ελισάβετ, την οποία και συμβουλευόταν σε τακτά χρονικά διαστήματα με επισκέψεις στο παλάτι -προκαλώντας ποικίλα σχόλια.  Λίγα χρόνια αργότερα, της δόθηκε η δυνατότητα να προβάλλει το πραγματικό της προφίλ, με την υπόθεση των νησιών Φόκλαντς και τον μίνι-πόλεμο με την Αργεντινή, καθώς και με  τη διαχείριση του ζητήματος της τρομοκρατίας από τον IRA στην Βόρειο Ιρλανδία. Έδειξε το αμείλικτο, σκληρό πρόσωπο της, που της απέφερε και την προσφώνηση «Σιδηρά Κυρία». Η Θάτσερ απέδειξε ότι είναι σκληρός διαπραγματευτής με τους ξένους και εκτός κρίσεων, καθώς θεωρείται μια από τις πιο ικανότερες διπλωμάτες πολιτικούς του αιώνα που πέρασε. Σε αυτήν και τον Πρόεδρο Ρίγκαν χρεώνεται η εξομάλυνση των Αμερικανορωσικών σχέσεων και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Οι τελευταίοι που κατάφερε να κρατήσει με το μέρος της ίσως να ήταν τα μέλη της ίδιας της της πολιτικής οικογένειας. Πολλοί αναλυτές θεωρούν πως η «ξεροκεφαλιά» της την έκανε τόσο αντιπαθή που κάποιοι θέλησαν να την βγάλουν από την μέση πολιτικά. Μετά από έντεκα χρόνια διακυβέρνησης αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 1990 εν διάμεσω εσωκομματικών κρίσεων και  αναταραχών της κοινωνίας, που φαινόταν να μην αντέχει άλλο την “τακτοποιημένη αυστηρή οικονομία” που είχε στο νου της. Μετά από δύο χρόνια και βλέποντας την «μαλθακότητα» όπως την αποκαλούσε του διαδόχου της Τζον Μέιτζορ και μην μπορώντας να εκφραστεί όπως ήθελε, ή μην αντέχοντας να έχει θέση απλού βουλευτή όπως είπαν κάποιοι, παραιτήθηκε και από το βουλευτικό της αξίωμα και αφοσιώθηκε στην συγγραφή βιβλίων και το ίδρυμα που ξεκίνησε.

Το πρώτο βιβλίο της που εκδόθηκε το 2002, αφιερωμένο στο φίλο της πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ Ρόλαντ Ρίγκαν, φαντάζει σήμερα προφητικό... Η Θάτσερ υποστήριζε ότι δεν θα υπάρχει ειρήνη στη Μέση Ανατολή μέχρι το θάνατο του Σαντάμ Χουσείν, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα ουτοπικό πρότζεκτ και«ένα μνημείο στην ματαιότητα των διανοούμενων, ένα πρόγραμμα που είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα αποτύχει» και ότι η Βρετανία πρέπει να επαναδιαπραγματευτεί την θέση της στην Ευρώπη αλλιώς να βγει από την ΕΕ.

Τα τελευταία χρόνια και μετά τα λάθη των κυβερνήσεων που ακολούθησαν, η δημοφιλία της άρχισε να ανεβαίνει και η αξία της πολιτικής της -γνωστής και ως Θατσερισμού- αναγνωρίστηκε στην πλειονότητα της, ακόμα και από τους πιο μεγαλύτερους επικριτές της. Η Βρετανική Βουλή των Λόρδων αποφάσισε το 2007 να στήσει το μπρούτζινο άγαλμα της μέσα στο κτίριο της Βουλής (δίπλα σε άλλους ιστορικούς πρωθυπουργούς της χώρας) και ήταν η πρώτη εν ζωή πρωθυπουργός που έλαβε τέτοια τιμή. Ακόμα και τότε δημιούργησε σάλο και κόντρα ανάμεσα στους βουλευτές. Το άγαλμα της στήθηκε ακριβώς απέναντι από αυτό του ειδώλου της Γουίνστον Τσόρτσιλ με τον οποίο μοιράζονταν ένα κοινό μότο «Ποτέ, ποτέ, ποτέ μην τα παρατάς».

Τα τελευταία χρόνια της ζωής της, τα πέρασε σε απομόνωση, καθώς τα απανωτά εγκεφαλικά και η άνοια, της είχαν στερήσει κάθε δυνατότητα να κάνει αυτό που ήξερε καλύτερα... να εκφράζει την γνώμη της δημόσια με την γνωστή ανδρόγυνη, σιδηρά φωνή της.