Κρίσιμες αποφάσεις για τη Χάλκη

Σύμφωνα με δημοσίευμα τουρκικής εφημερίδας η κυβέρνηση Ερντογάν ψάχνει πλέον να βρει φόρμουλα για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Η τουρκική κυβέρνηση αντιστάθηκε επί μακρόν στις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επαναλειτουργία της Σχολής η οποία δεν έχει δεχθεί νέους σπουδαστές από το 1971, μετά από νόμο που έθετε τη θρησκευτική και τη στρατιωτική εκπαίδευση υπό κρατικό έλεγχο.

Σήμερα και μετά την παρέμβαση του Μπαράκ Ομπάμα που τόνισε τη σημασία των δικαιωμάτων για τις μη μουσουλμανικές μειονότητες στην Τουρκία, η κυβέρνηση εμφανίζεται πιο πρόθυμη για τη λύση του προβλήματος.

Στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης έχουν φοιτήσει γενεές ορθοδόξων ηγετών συμπεριλαμβανομένου του Πατριάρχη Βαρθολομαίου.

Παρέμεινε ανοιχτή μέχρι το 1985 οπότε και αποφοίτησαν οι τελευταίοι 5 σπουδαστές και ο Πατριάρχης έχει προειδοποιήσει ότι η ορθόδοξη κοινότητα στην Τουρκία θα εξαντληθεί σύντομα αν δεν επαναλειτουργήσει η Σχολή.

Παρά τα θετικά βήματα που γίνονται αυτή την περίοδο εξακολουθεί να υπάρχει ασάφεια για το μέλλον της Σχολής και επισημαίνεται ότι για την επαναλειτουργία της Χάλκης θα πρέπει να γίνουν μια σειρά από αλλαγές στην υφιστάμενη νομοθεσία.

«Το σύνταγμα και η νομοθεσία δεν επιτρέπουν τη δημιουργία ιδιωτικών θρησκευτικών σχολείων στην Τουρκία και αν πρόκειται να γίνουν ρυθμίσεις σχετικές με τα θρησκευτικά δικαιώματα και τις ελευθερίες θα πρέπει να υπάρξει γενική τροποποίηση που θα συμπεριλαμβάνει όλους. Αν επιτραπεί μόνον η λειτουργία της Χάλκης θα εγερθούν απαιτήσεις και από άλλους που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν», δήλωσε στην Today’s Zaman ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Σεμίλ Τσιτσέκ.

Ο Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε προ τριημέρου ότι η επαναλειτουργία της Χάλκης δεν συμπεριλαμβάνεται ακόμη στην ατζέντα της κυβέρνησης και ότι μια τέτοια είδηση θα πρέπει να δημοσιοποιείται μετά την σχετική απόφαση από το υπουργικό συμβούλιο.

Σύμφωνα με τη Zaman (Παρασκευή 10 Απριλίου) ένα μέρος του όλου προβλήματος απορρέει από την άρνηση του Πατριαρχείου να συνδεθεί η Σχολή με το υπουργείο Παιδείας ή με το Συμβούλιο Ανώτατης Εκπαίδευσης της Τουρκίας.

«Αν οι δρόμοι αυτοί είχαν ανοίξει η κυβέρνηση θα μπορούσε να επιτρέψει την επαναλειτουργία της Χάλκης χωρίς να υποχρεωθεί να περάσει τροποποίηση του συντάγματος», γράφει η Zaman.

Οι Τούρκοι στρατιωτικοί είναι εναντίον της επαναλειτουργίας καθώς η Σχολή της Χάλκης συμπεριλαμβανόταν μέχρι το 2004  στα κρατικά έγγραφα ασφαλείας ως εθνική απειλή, λόγω της «οδυνηρής μνήμης από τη συνεργασία της με τις δυνάμεις κατοχής κατά τη  διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας της Τουρκίας».

Ο χαρακτηρισμός αυτός έπαυσε μετά από σειρά μεταρρυθμίσεων που έγιναν στην κατεύθυνση ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε., αλλά οι στρατιωτικοί ισχυρίζονται σήμερα ότι τα ράσα των σπουδαστών στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης μπορούν να δημιουργήσουν προηγούμενο που θα επιτρέψει στις φοιτήτριες να φορούν την ισλαμική μαντίλα στα πανεπιστήμια.

Ο πρώην υπουργός Παιδείας Νεσντέτ Τεκίν υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει πλέον νόημα να παραμένει κλειστή η Χάλκη και δηλώνει ότι «αυτό το αίσχος πρέπει να σταματήσει καθώς η Τουρκία δεν βρίσκεται πια στις μέρες του Πολέμου της Ανεξαρτησίας».

Ο Τεκίν δεν βλέπει ιδιαίτερο πρόβλημα σχετικά με το ράσο και θεωρεί ότι το πιο σοβαρό ζήτημα για την επαναλειτουργία της Σχολής είναι η νομοθετική συνταγματική ρύθμιση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι κατηγορηματικά αντίθετο στην πρόταση-φόρμουλα να τεθεί η Χάλκη υπό τον έλεγχο του τουρκικού υπουργείου Παιδείας, όπως και υπό τον έλεγχο του Συμβουλίου Ανώτατης Εκπαίδευσης με ένταξη της Θεολογικής Σχολής σε νέο τμήμα της Σχολής Θεολογίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δήλωσε ότι η Ορθόδοξη κοινότητα απαιτεί την πλήρη αυτονομία της Σχολής όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λοζάνης (1923), η οποία ορίζει ότι το κράτος δεν μπορεί να παρεμβαίνει στο πρόγραμμα σπουδών των μειονοτικών σχολείων στην Τουρκία.

Τη θέση του Πατριαρχείου απορρίπτουν οι εθνικιστές υποστηρίζοντας ότι γίνεται προσπάθεια δημιουργίας νομικού προηγουμένου για την «οικουμενικότητα» την οποία δεν αποδέχεται το τουρκικό κράτος.

‘Αλλο κρίσιμο σημείο του προβλήματος είναι ότι το Φανάρι επιθυμεί να μπορούν να εγγράφονται σπουδαστές και από το εξωτερικό, ενώ η Τουρκία δεν επιτρέπει τη φοίτηση σε όσους δεν έχουν την υπηκοότητα της χώρας.

Σύμφωνα με τη Zaman όλα τα ζητήματα για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης θα συζητηθούν στην επόμενη συνεδρίαση του τουρκικού υπουργικού συμβουλίου που έχει προγραμματιστεί για τη Δευτέρα 13 Απριλίου.