Ο άνθρωπος-σκιά του Μαντέλα περιγράφει την προσωπικότητα του μεγάλου ηγέτη

Σχεδόν μια δεκαετία, ο Νοτιοαφρικανός ανταποκριτής του Γαλλικού Πρακτορείου στη Νότια Αφρική, Μπράιαν Πίρσον, ήταν η «σκιά» του Νέλσον Μαντέλα. Από το 1990 έως το 1999 τον ακολουθούσε σχεδόν σε κάθε του βήμα. Από την αποφυλάκισή του μέχρι την αποχώρηση από την εξουσία, ο Πίρσον ήταν εκεί. 

Όλα αυτά κάνουν τον Πίρσον τον πιο κατάλληλο άνθρωπο να αποτυπώσει το πόσο ιδιαίτερος άνθρωπος ήταν ο Μαντέλα. Σε άρθρο του ο δημοσιογράφος αποχαιρετά τον άνθρωπο-σύμβολο της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μας μεταφέρει στιγμές της ζωής του, συναισθήματα, αλλά και τα χαρίσματα του ήρωα του αγώνα κατά του απαρτχάιντ.

Διαβάστε το συγκινητικό κείμενο του Πίρσον:

«Ομως, τι έκανε τον Μαντέλα τόσο ξεχωριστό;

 Εκτός, φυσικά από το γεγονός ότι σάπισε επί είκοσι επτά χρόνια στα κάτεργα του απαρτχάιντ και βγήκε από εκεί χωρίς την παραμικρή μνησικακία.

Εκτός από την επιμονή του, η "συμφιλίωση" να κυριαρχεί στο έργο της επιτροπής αλήθειας που συγκροτήθηκε για να επουλώσει τις πληγές της Νότιας Αφρικής έπειτα από δεκαετίες φυλετικού μίσους

Εκτός από την εμφάνισή του στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ράγκμπι το 1995 με τη φανέλα των Springboks στους ώμους, σε μία θαρραλέα πρόσκληση στη χώρα για να ενωθεί πίσω από την εθνική ομάδα των στην πλειοψηφία τους λευκών αθλητών της Νότιας Αφρικής.

Και εκτός από την αποχώρησή του από την προεδρία της Νότιας Αφρικής με την ολοκλήρωση της πρώτης του θητείας, αντίθετα με τόσους ηγέτες στον κόσμο, που μόλις γεύθηκαν την εξουσία γαντζώθηκαν επάνω της μέχρι να τους καταστρέψει ή να καταστρέψει τη χώρα που κυβερνούν.

Αυτά είναι τα γνωστότερα χαρίσματα του ήρωα του αγώνα κατά του απαρτχάιντ. Ομως, για τους δημοσιογράφους που είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν την ξεχωριστή του διαδρομή, από την έξοδό του από τη φυλακή το 1990, στα χρόνια της μετάβασης μέχρι στις πρώτες πολυφυλετικές προεδρικές εκλογές το 1994 και μέχρι την ημέρα εκείνη του 1999 που - πολύ νωρίς για ορισμένους- αποχώρησε, ο Νέλσον Μαντέλα ήταν κάτι περισσότερο από αυτά. Πολύ περισσότερο από αυτά.

Δεν ήταν ένας πολιτικός σαν τους άλλους. Η δημοσιογραφική κάλυψη της "ιστορίας του Μαντέλα" μάς σημάδεψε για όλη μας τη ζωή. Μάς παρακινούσε όλους να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι ή ακριβέστερα, να αναγνωρίζουμε τις αξίες της συμφιλίωσης σε μία εποχή που οι Νοτιοαφρικανοί, μαύροι ή λευκοί, εξακολουθούσαν να φέρουν το στίγμα του απαρτχάιντ.

Συμμετέχω σε μία προεκλογική συγκέντρωση στο γκέτο της Αλεξάντρα, στα περίχωρα του Γιοχάνεσμπουργκ. Η ένταση είναι ακραία. Ο Μαντέλα παίρνει τον λόγο μπροστά σε ένα ξέφρενο από αισθήματα κατά των λευκών πλήθος, έπειτα από τη νιοστή σφαγή μαύρων που αποδόθηκε στην Τρίτη Δύναμη - των λευκών παραστρατιωτικών που προσπαθούν να τορπιλλίσουν με βία τη διαδικασία διάλυσης του απαρτχάιντ.

Και μετά, ξαφνικά, σταματά να μιλά. Δείχνει με το δάκτυλο μία λευκή γυναίκα που στέκεται ανάμεσα στο πλήθος, λίγο παράμερα.

"Αυτή εκεί η γυναίκα", λέει με ένα πλατύ χαμόγελο. "Μού έσωσε τη ζωή".

Την καλεί να ανέβει στην εξέδρα , την αγκαλιάζει θερμά. Διηγείται ότι το 1988, όταν ήταν φυλακισμένος στο Πόλσμουρ κοντά στο Κέιπτάουν, νοσηλεύθηκε για φυματίωση και αυτή η γυναίκα, νοσοκόμα, τον φρόντισε.

Ο Μαντέλα είχε καταφέρει να αντιστρέψει τη διάθεση του πλήθους. Οι εκδικητικές ιαχές σώπασαν, πνιγμένες στους ψιθύρους της επιδοκιμασίας.

 Είναι επίσης και εκείνη η μέρα που ο Μαντέλα, πρόεδρος πλέον της Νότιας Αφρικής, φιλοξενούσε τη διάσκεψη της Κοινότητας για την Ανάπτυξη της νότιας Αφρικής. Ολοι ο αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων είναι παρόντες. Από το πρωί, οι δημοσιογράφοι περιμένουν μία συνέντευξη Τύπου που δεν έρχεται. Μία δημοσιογράφος του ραδιοφώνου, πολύ ταραγμένη, πρέπει να φύγει μετά το μεσημέρι για να πάρει τον γιο της από το σχολείο, παρακαλώντας να μην γίνει η συνέντευξη Τύπου όσο θα λείπει. Ευτυχώς γι΄αυτήν, επιστρέφει ακριβώς την ώρα που αρχίζει, συνοδευόμενη από το παιδί της. Το "πουκάμισο Μαντίμπα" που φοράει ο μικρός ξεχωρίζει ανάμεσα στα αυστηρά κοστούμια των ανθρώπων του επιτελείου. Μπαίνοντας στην αίθουσα μαζί με τους άλλους ηγέτες, ο Μαντέλα παρατηρεί το παιδί και χωρίς να διστάσει κατευθύνεται προς το μέρος του και τού δίνει το χέρι: "Πολύ καλημέρα. Τι ευγενικό που βρεθήκατε μαζί μας σήμερα παρά τον φόρτο εργασίας σας". Το παιδί λάμπει, η μητέρα του επίσης. Οι δημοσιογράφοι είναι καταγοητευμένοι και οι πρόεδροι και πρωθυπουργοί χαμογελούν.

Ηταν πάντα έτσι. Έκπληκτοι βλέπαμε τον Μαντέλα να προσαρμόζεται χωρίς δυσκολία στον νέο ρόλο του τού αρχηγού κράτους διεθνούς ακτινοβολίας. Μας συγκινούσε όταν πότε πότε άφηνε να φανεί η ανθρώπινη πλευρά του. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του διαζυγίου του είχε δηλώσει δημόσια ότι η γυναίκα για την οποία έτρεφε βαθιά αγάπη, η Γουίνι, δεν είχε περάσει ούτε μία νύχτα μαζί του από την αποφυλάκισή του. Ο ακτιβιστής Στρίνι Μούντλεϊ, που ήταν φυλακισμένος στο Ρόμπεν Άιλαντ διηγείται ότι ο Μαντέλα είχε πάντα μαζί του μία φωτογραφία της Γουίνι στο κελί του. Μία μέρα ο Μούντλεϊ ζήτησε τη φωτογραφία για να κάνει ένα σκίτσο. "Μπορεί να την έχεις όλη τη μέρα. Αλλά τη νύχτα επιστρέφει σε μένα", του απάντησε ο Μαντέλα.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας , ο Νέλσον Μαντέλα δεν ξεχνούσε ποτέ να ρωτήσει τους δημοσιογράφους αν είχαν κοιμηθεί καλά, αν είχαν πάρει πρωινό. Ήξερε πολλούς δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ με τα μικρά τους ονόματα. Σταματούσε συχνά για να φλυαρήσει μαζί τους και ξεκινούσε πάντα έτσι: "Τι ευχάριστο που σας ξαναβλέπω".

 Μία από τις πιο εμβληματικές στιγμές των διαρκών προσπαθειών του για τη συμφιλίωση των Νοτιοαφρικανών ήταν η επίσκεψή του στην Μπέτσι Φέρβερντ, τη χήρα του αρχιτέκτονα του καθεστώτος του απαρτχάιντ Χέντρικ Φέρβερντ, του ανθρώπου που τον έστειλε στη φυλακή.

Υπό τον Φέρβερντ, πρωθυπουργό από το 1958 μέχρι τη δολοφονία του το 1966, το Εθνικό Αφρικανικό Κονγκρέσο και το Κομμουνιστικό Κόμμα ετέθησαν εκτός νόμου. Ο Μαντέλα αναγκάσθηκε να περάσει στην παρανομία, συνελήφθη και καταδικάσθηκε σε ισόβια κάθειρξη, το 1964, για "πράξεις δολιοφθοράς" και "συνωμοσία για την ανατροπή της κυβέρνησης".

Το "τσάι με την Μπέτσι" θα γίνει στην κατοικία της χήρας, στον θύλακα των λευκών που ονομάζεται Οράνια, στη βορειο-ανατολική περιοχή του Κέιπτάουν, τον Αύγουστο 1995. Η κα. Φέρβερντ, τότε 94 ετών, δεν μίλησε ποτέ για τη συνάντηση αυτή και αρκέσθηκε να πει ότι ήταν πολύ ευχαριστημένη που την επισκέφθηκε ο πρόεδρος. Η εγγονή της, λιγότερο φιλόξενη, δήλωσε ότι θα προτιμούσε ο Μαντέλα να είχε γίνει πρόεδρος κάποιας γειτονικής χώρας.

Ο Μαντέλα ήταν αξιοπρεπής. Μεγαλόψυχος. Αργότερα θα δήλωνε ότι έγινε δεκτός στην Οράνια "όπως στο Σοβέτο". Πρόθυμος πάντα να υπενθυμίσει ότι δεν είναι παρά ένας από τους πολλούς ηγέτες της Νότιας Αφρικής, πόζαρε στους φωτορεπόρτερ δίπλα στο άγαλμα του Φέρβερντ, ύψους 1,80 περίπου. "Το άγαλμα που ανεγείρατε είναι μικρό για αυτόν τον άνθρωπο", είπε απογοητευμένος στους κατοίκους της Οράνια.

Λίγους μήνες νωρίτερα, στις 27 Απριλίου 1994, οι δημοσιογράφοι είχαν συγκεντρωθεί σε ένα σχολείο του Ντέρμπαν όπου ο Μαντέλα επρόκειτο να ψηφίσει στις πρώτες πολυφυλετικές εκλογές στη χώρα. Θυμάμαι σκεφτόμουν: "Ολα αυτά είναι πραγματικά; Αυτήν τη στιγμή ψηφίζει ο Μαντέλα; Διαλύεται το καθεστώς του απαρτχάιντ;"

Ναι, ήταν έτσι. Έπειτα από μία σύντομη δήλωση, ο Μαντέλα χαιρέτισε την αυγή μίας "Νέας Νότιας Αφρικής όπου όλοι οι Νοτιοαφρικανοί είναι ίσοι". Στη συνέχεια έριξε το ψηφοδέλτιο στην κάλπη και, λαμπερός κάτω από τον πρωινό ήλιο, χαμογέλασε. Με ένα παρατεταμένο χαμόγελο. Ενα ευτυχισμένο χαμόγελο.

Το χαμόγελο εκείνο που, το αισθάνεσαι, δεν απευθύνεται στις κάμερες. Το χαμόγελο εκείνο που βγαίνει από τα τρίσβαθα της ψυχής. Και στην περίπτωση του Μαντέλα, μίας ψυχής εξαιρετικά σπάνιας και σοφής.