Γιατί οι Σκωτσέζοι θέλουν να χαράξουν το δικό τους δρόμο

Σκωτία και Αγγλία. Δύο διαφορετικές εθνότητες με διαφορετική φυλετική καταγωγή. Πριν από τρεις αιώνες,το βασίλειο της Σκωτίας, ενός λαού κελτικής καταγωγής, ένωσε τις δυνάμεις του με το βασίλειο της Αγγλίας ενός λαού με κράμα γερμανικών φυλών στο αίμα του οποίου ρέει και κέλτικο αίμα.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Σκωτία θ’ αντηχήσει σε ολόκληρη την Ευρώπη και θα δημιουργήσει ένα προηγούμενο για τον χειρισμό θεμελιωδών ζητημάτων διακυβέρνησης και κυριαρχίας. Το ζήτημα που θέτει το μέλλον της Σκωτίας δεν αφορά μόνο την ανθεκτικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου...

Το 1707, αγγλικές απειλές για πάγωμα του εμπορίου και της ελεύθερης διακίνησης από τα σύνορα Αγγλίας - Σκωτίας, οδήγησαν στην υπογραφή της επονομαζόμενης "Ενωτικής Πράξης" μεταξύ των κυβερνήσεων των δυο κρατών και στη δημιουργία του Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας.

Το μεγάλο ερώτημα είναι: ωρίμασε η ιδέα του ξεσηκωμού των Σκωτσέζων;

Οι σύγχρονοι Σκωτσέζοι εθνικιστές προωθούν ένα ιδιάζον επιχείρημα για την ανεξαρτησία: ότι ο λαός της Σκωτίας ενστερνίζεται πολιτικές και κοινωνικές αξίες που τον διαφοροποιούν από τους Άγγλους, τους Ουαλούς και τους Βορειοιρλανδούς. Ο Άλεξ Σάλμοντ, πρωθυπουργός της Σκωτίας και πρωτεργάτης της εκστρατείας υπέρ της απόσχισης από το Ηνωμένο Βασίλειο, διατυμπανίζει ότι αγωνίζεται «για την ανεξαρτησία όχι ως αυτοσκοπό, αλλά ως προϋπόθεση για να γίνει η οικονομία της Σκωτίας βιώσιμη και πιο ανταγωνιστική, για να λάβει η Σκωτία τη θέση που της ανήκει στη διεθνή σκακιέρα και για να υλοποιήσει ο σκωτσέζικος λαός τις προσδοκίες του.

Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση, οι Σκωτσέζοι μάλλον δεν θα ψηφίσουν υπέρ μιας πλήρους ανεξαρτησίας. Αντιθέτως, το πιθανότερο είναι να εκφραστούν υπέρ μιας «ενισχυμένης αποκέντρωσης» (enhanced devolution), δηλαδή διεύρυνσης της ήδη πολύ σημαντικής πολιτικής εξουσίας που εκχωρήθηκε στη Σκωτία κατά την τελευταία δεκαπενταετία. Η άνοδος, όμως, του κόμματος του Σάλμοντ, του "Εθνικού Σκωτσέζικου Κόμματος¨(SNP), σκόρπισε ένα ρίγος στην πολιτική ζωή της Βρετανίας.

Πότε άρχισε να ισχυροποιείται το κίνημα της ανεξαρτησίας;

Τη δεκαετία του 1990, άρχισε να ισχυροποιείται το σύγχρονο κίνημα της ανεξαρτησίας. Ομως οι ρίζες του σκωτσέζικου εθνικισμού πάνε πιο βαθιά. Τα βασίλεια της Αγγλίας και της Σκωτίας ενώθηκαν το 1603 και τα χωριστά κοινοβούλια του Λονδίνου και του Εδιμβούργου ψήφισαν υπέρ της ένωσης τους το 1707. Από τότε, οι Σκωτσέζοι υπηρέτησαν πιστά την αυτοκρατορία την ίδια ώρα όμως, η δυσαρέσκεια στη Σκωτία ήταν διάχυτη. Το 1745, ο Κάρολος Εδουάρδος Στιούαρτ, γιος ενός Καθολικού διεκδικητή του βρετανικού θρόνου, συμμάχησε με τις φυλές των Χάιλαντς και μέσω της αποκαλούμενης εξέγερσης των Ιακωβιτών, διεκδίκησε την επιστροφή του στέμματος. Κατά τον 19ο αιώνα, το κίνημα της Ελεύθερης Εκκλησίας στις τάξεις των Σκώτων Προτεσταντών, αμφισβήτησε την κυριαρχία του Λονδίνου στα εκκλησιαστικά ζητήματα.

Στον 20ο αιώνα, οι διαδοχικές κυβερνήσεις των Εργατικών στο Λονδίνο εξαρτώνταν από την υποστήριξη των Σκωτσέζων στις βουλευτικές εκλογές, ενώ οι Συντηρητικοί και οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες είχαν διαμορφώσει την πολιτική τους πλατφόρμα με τρόπο που να εξουδετερώνουν τα ερείσματα των Εργατικών πέρα από τα βόρεια σύνορα.Το 1979, το Λονδίνο δέχθηκε να τεθεί σε ψηφοφορία η εκχώρηση μεγαλύτερης περιφερειακής εξουσίας στη Σκωτία, αλλά η κίνηση αυτή ήταν μάλλον προϊόν εκλογικής πολιτικής παρά αποτέλεσμα πολιτικής κινητοποίησης. Το SNP είχε ανεβάσει πολύ τα ποσοστά του στις γενικές εκλογές του Οκτωβρίου 1974. Τόσο οι Εργατικοί όσο και οι Συντηρητικοί ήθελαν να καταδείξουν ότι η λαϊκή στήριξη στην υπόθεση «δική μας κυβέρνηση», παρέμενε ισχνή. Στο δημοψήφισμα, οι Σκωτσέζοι που ψήφισαν υπέρ της αποκέντρωσης εξουσιών ήταν περισσότεροι από αυτούς που ψήφισαν κατά, αλλά λόγω μειωμένης προσέλευσης, το μέτρο απέτυχε να προσελκύσει το απαιτούμενο 40% των εκλογέων.

Οι χειρισμοί Μπλερ

Το 1997, η κυβέρνηση Μπλερ, θέλοντας να στερήσει το SNP από το βασικό έρεισμα της πολιτικής του πλατφόρμας και να διασφαλίσει μακροπρόθεσμα νίκες για τους Εργατικούς στη Σκωτία, οργάνωσε ένα νέο δημοψήφισμα για την αποκέντρωση. Τα τρία τέταρτα των Σκωτσέζων ψηφοφόρων τάχθηκαν υπέρ της αποκατάστασης περιφερειακού κοινοβουλίου και δύο χρόνια μετά η νέα βουλή εγκαταστάθηκε στο Χόλιρουντ του Εδιμβούργου.

Οι εκλογές για το κοινοβούλιο της Σκωτίας αρχικά ωφέλησαν τους Εργατικούς και τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες, τους παραδοσιακούς νικητές στις εκλογικές περιφέρειες της Σκωτίας. Όμως, η δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων με τις κυβερνήσεις Μπλερ και Γκόρντον Μπράουν, σε συνδυασμό με τη δεύτερη ώθηση που γνώρισε το SNP λόγω αποκέντρωσης, διαφοροποίησαν το εκλογικό τοπίο.

Ο σημαιοφόρος Σάλμοντ

Μετά τις εκλογές του 2011 για το Χόλιρουντ, οι Σκωτσέζοι εθνικιστές κέρδισαν περισσότερα παρά ποτέ στο παρελθόν. Απέκτησαν την πλειοψηφία των εδρών στο περιφερειακό κοινοβούλιο, τον εκτελεστικό έλεγχο στην κυβέρνηση της Σκωτίας και το μήνυμα ότι το κράτος-πρόνοιας υπερτερεί της εθνικής κληρονομιάς. Ανέδειξαν, επίσης, έναν σημαιοφόρο στο πρόσωπο του Σάλμοντ, που αναμφισβήτητα είναι ο πιο χαρισματικός πολιτικός στρατηγικός αναλυτής της γενιάς του.

Γι αυτό και η Σκωτία άρχισε να βαδίζει ολοταχώς προς δημοψήφισμα για το μέλλον της εντός Ηνωμένου Βασιλείου, έχοντας ελάχιστη αίσθηση των συνεπειών για την ίδια, για τη χώρα και για την υπόλοιπη Ευρώπη.

Ο Σάλμοντ έχει επανειλημμένα τονίσει το δικαίωμα του σκοτικού λαού να καθορίζει ο ίδιος τη μοίρα του, αλλά έχει επισημάνει ότι η κοινωνική ένωση της Σκωτίας με το υπόλοιπο βασίλειο (ιστορικοί δεσμοί, γλώσσα και πολιτισμός) θα διαρκέσει για πολύ καιρό μετά την κατάργηση της πολιτικής ένωσης. Επιπροσθέτως, υπογραμμίζει, μια κυρίαρχη Σκωτία με σταθερή θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πιθανότατα στο ΝΑΤΟ, θα ελαχιστοποιούσε το κόστος από τη διάλυση του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η προοπτική της ανεξαρτησίας εγείρει, εξάλλου, ακανθώδη ζητήματα όσον αφορά την εξωτερική και την αμυντική πολιτική. Η μεταρρύθμιση που πραγματοποίησε η Βρετανία στον αμυντικό τομέα δημιούργησε ήδη, με τη συγχώνευση μικρότερων μονάδων, ένα θεωρητικά χωριστό ένοπλο σώμα, το Βασιλικό Σύνταγμα της Σκωτίας. Αλλά το SNP, το οποίο αντιτίθεται στα πυρηνικά όπλα, δεν έχει ανακοινώσει τι σκοπεύει να πράξει σχετικά με τα πυρηνικά υποβρύχια του Ηνωμένου Βασιλείου που σταθμεύουν κοντά στη Γλασκόβη.

Αποστασιοποιημένο το Μπάκιγχαμ

Λίγες ημέρες μόνο πριν το κρίσιμο δημοψήφισμα της 18ης Σεπτεμβρίου, το Παλάτι του Μπάκιγχαμ διαμηνύει σε υψηλούς τόνους "Αφήστε ήσυχη τη Βασίλισσα" την ώρα που ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ντέιβιντ Κάμερον, ο ηγέτης των Φιλελεύθερων, Νικ Κλεγκ και ο επικεφαλής των Εργατικών, Εντ Μίλιμπαντ, μετέβησαν στη βόρεια Σκωτία έχοντας αλλάξει άρδην τα προγράμματά τους προκειμένου να πείσουν τους πολίτες να ψηφίσουν όχι στην ανεξαρτητοποίηση.

Συναγερμός από τράπεζες

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με την βρετανική "Telegraph", κορυφαίες τράπεζες , όπως η Barclay's, η Deutsche Bank, η Societe Generale και η JP Morgan, προειδοποιούν ότι, εάν οι Σκωτσέζοι ψηφίσουν υπέρ της απόσχισης, τότε αυτό θα σήμαινε καταστροφή για την βρετανική οικονομία.

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα επισημαίνουν μάλιστα ότι, αμέσως μετά τις πρώτες δημοσκοπήσεις που έδειξαν ότι μπορεί να επικρατήσει το "ναι" στην απόσχιση την ημέρα της κάλπης ,πολλοί ήταν αυτοί που απέσυραν τα χρήματά τους από βρετανικές εταιρείες. Από την πλευρά της, η γαλλική επενδυτική τράπεζα, Societe Generale, προέβλεψε πως , εάν τελικά οι Σκωτσέζοι ψηφίσουν υπέρ της ανεξαρτητοποίησης, τότε η στερλίνα θα μπορούσε να κατρακυλήσει ακόμα και 5% έναντι του δολαρίου.

Τα αναπάντητα ερωτήματα...

Η αγωνία για την έκβαση του δημοψηφίσματος τερματίζεται με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων στις 18 Σεπτεμβρίου. Σε περίπτωση όμως που οι Σκωτσέζοι ψηφίσουν υπέρ της ανεξαρτησίας η ανησυχία είναι πολύ πιθανό να συνεχιστεί, μιας και υπάρχει μια σειρά οικονομικών ερωτημάτων που παραμένουν αναπάντητα. Σχεδόν από συνήθεια η κυβέρνηση του Εδιμβούργου επιρρίπτει ευθύνες στο Λονδίνο: «Το κλίμα αβεβαιότητας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο Λονδίνο, το οποίο αρνείται να συνομιλήσει μαζί μας για την νομισματική ένωση, αλλά και άλλα ζητήματα, δηλώνει η αντιπρόεδρος της τοπικής κυβέρνησης Νίκολα Στάρτζεον.Με ποιο νόμισμα θα πληρώνουν, αλήθεια, οι Σκωτσέζοι, αν επιλέξουν τελικά τον δρόμο της ανεξαρτησίας; Οι αυτονομιστές υποστηρίζουν ότι η στερλίνα ανήκει στους Σκωτσέζους, όπως ανήκει και στους Άγγλους. Ο βρετανός υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Όσμπορν είχε δήλωσε πάντως ότι όποιος εγκαταλείπει το Ηνωμένο Βασίλειο, εγκαταλείπει και το νόμισμά του. Πίσω από τη δήλωση αυτή κρύβονται οι φόβοι του Λονδίνου απέναντι στην νομισματική ένωση με μια χώρα, στην δημοσιονομική και φορολογική πολιτική της οποίας δεν θα έχει επιρροή.

Για πολλούς ειδικούς πάντως θα ήταν ιδανικό η Σκωτία να παραμείνει στην στερλίνα. Ανάμεσά τους και ο Άπλες Πατέλ: «Δεν βλέπουμε κανένα λόγο δύο έθνη με τόσα κοινά στοιχεία να μην καταβάλουν προσπάθειες για μια ανεξάρτητη Σκωτία. Από οικονομική άποψη δεν είναι προς το συμφέρον του Ηνωμένου Βασιλείου να διακόψει τη συνεργασία με το Εδιμβούργο».

Την ανησυχία των αγορών ενισχύουν ωστόσο και άλλα ζητήματα: Πώς θα πληρωθούν τα χρέη της Βρετανίας σε περίπτωση ανεξαρτητοποίησης της Σκωτίας. Ποια χώρα θα είναι αρμόδια για την καταβολή των συντάξεων ή θα αξιοποιεί τα έσοδα από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα; Και τέλος ποιο θα είναι το δημοσιονομικό έλλειμμα του νέου κράτους αλλά και ποια η οικονομική πολιτική που θα ακολουθήσει;Το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, που θα διεξαχθεί στις 18 τρέχοντος, θέτει τη βασίλισσα Ελισάβετ αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο διαίρεσης του βασιλείου της, κάτι πρωτόγνωρο από τις ημέρες της προκατόχου της (και συνώνυμης) βασίλισσας Ελισάβετ Α΄ τον 17ο αιώνα. Ομως η αλήθεια είναι ότι κάποια πράγματα δεν αλλάζουν όσος χρόνος κι αν περάσει.

Οποιο και να είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, η βασίλισσα Ελισάβετ θα είναι και βασίλισσα της Σκωτίας, καθώς, όπως φαίνεται, οι περισσότεροι Σκωτσέζοι θέλουν να παραμείνει αρχηγός του κράτους τους, σε περίπτωση που αποφασίσουν να χαράξουν τον δικό τους δρόμο και να εξακολουθήσουν μία μοναχική πορεία.

Επειτα από 64 χρόνια στον θρόνο του Ηνωμένου Βασιλείου, η Ελισάβετ θα διαδεχθεί τη βασίλισσα Βικτωρία τον επόμενο Σεπτέμβριο ως η μονάρχης που παρέμεινε περισσότερο στον θρόνο της Βρετανίας και της Σκωτίας. Ομως σίγουρα οι εορτασμοί της σημαντικής επετείου δεν θα είναι εξίσου λαμπροί στην περίπτωση που η πλειοψηφία των Σκωτσέζων ψηφίσουν υπέρ της ανεξαρτησίας.

Η ημέρα του πιθανού διαχωρισμού Βρετανίας-Σκωτίας είναι η 24 Μαρτίου 2016, ημερομηνία με τεράστια ιστορική σημασία, καθώς εκείνη την ημέρα θα έχουν περάσει 413 χρόνια από την ημέρα που τα στέμματα των δύο κρατών συνενώθηκαν μετά τον θάνατο της Ελισάβετ Α΄ το 1603. Τότε, ο εξάδελφός της Ιάκωβος ΣΤ΄ της Σκωτίας έγινε και βασιλιάς της Βρετανίας, παρότι τα δύο κράτη παρέμειναν ξεχωριστά και κυρίαρχα. Το 1707, με τον Νόμο για την Ενωση, τα δύο κράτη, τα στέμματα και τα Κοινοβούλια των δύο χωρών ενοποιήθηκαν υπό τη βασίλισσα Αννα και έτσι δημιουργήθηκε το Ηνωμένο Βασίλειο. Ακόμα όμως και σήμερα επικρατούν κάποια παράδοξα που έχουν τις ρίζες τους σε εκείνη την εποχή. Ο πρίγκιπας Κάρολος, διάδοχος του βρετανικού θρόνου, όταν βρίσκεται στην Ουαλλία, αποκαλείται δούκας του Ρόθσαϊ και όχι πρίγκιπας της Ουαλλίας. Ο τίτλος αυτός, άλλωστε, είχε δοθεί στον διάδοχο του σκοτσέζικου θρόνου πριν από την ένωση με τη Βρετανία...