BBC: «Μανία συγχωνεύσεων» στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια

Την ώρα που στην Ελλάδα η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας ετοιμάζει τη νέα «Αθηνά» για την αναδιάρθρωση του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας, στα πανεπιστήμια άλλων ευρωπαϊκών χωρών επικρατεί «μανία συγχωνεύσεων ή δημιουργίας συνεργασιών / συμμαχιών». Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχουν ήδη υλοποιηθεί 100 συγχωνεύσεις. Και ο ρυθμός αυξάνεται, με οκτώ σούπερ-πανεπιστήμια ή ομαδοποιήσεις πανεπιστημίων, να έχουν γίνει το 2012, δώδεκα το 2013 και δεκατέσσερις το 2014.

Όπως αναφέρει το BBC, oι συγχωνεύσεις αυτές μπορεί για κάποια πανεπιστήμια να είναι ένας τρόπος αναρρίχησης στην παγκόσμια κατάταξη των πανεπιστημίων, συγκεντρώνοντας τα καλύτερα μυαλά και τους πόρους με στόχο την προσέλκυση περισσότερων φοιτητών και μεγαλύτερων επιχορηγήσεων για την έρευνα. Μπορεί όμως να είναι και ένας τρόπος αντιμετώπισης των περικοπών της χρηματοδότησης.

Ο Τόμας Εστερμαν, διευθυντής για τη διακυβέρνηση, τη χρηματοδότηση και την ανάπτυξη της δημόσιας πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση Πανεπιστημίων (EUA) λέει στο BBC ότι ο μεγάλος αριθμός προσωπικού και φοιτητών χαρίζουν σε αυτά τα σούπερ-πανεπιστήμια μεγαλύτερη επιρροή. «Τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια μπορούν να ενισχύσουν τη φήμη τους παγκοσμίως» εξηγεί και σημειώνει ότι «οι συγχωνεύσεις είναι επίσης ένας τρόπος "εξορθολογισμού" και μείωσης των επικαλύψεων». Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι εξάλλου, ένας τρόπος αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος και της μείωσης του αριθμού των νέων ανθρώπων.

Σύμφωνα με την EUA ο ρυθμός των συγχωνεύσεων επιταχύνθηκε μετά το 2005 με τη Δανία και την Εσθονία να είναι επικεφαλής αυτής της τάσης.

Η Εσθονία έχει μειώσει τον αριθμό των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από 41 σε 29 μεταξύ 2000 - 2012. Το Πανεπιστήμιο του Ταλίν απορρόφησε οκτώ μικρότερα ιδρύματα και κολέγια. Στη Δανία, ο αριθμός των πανεπιστημίων μειώθηκε από δώδεκα σε οκτώ και τα κυβερνητικά ερευνητικά κέντρα ενσωματώθηκαν στον πανεπιστημιακό τομέα.

Στη Γαλλία, είναι σε εξέλιξη ένας διαφορετικός τρόπος υλοποίησης του γνωστού «η ισχύς εν τη ενώσει». Η γαλλική κυβέρνηση πήρε την πρωτοβουλία να συγκεντρώσει τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα σε δίκτυα που λειτουργούν ως ομπρέλα- "communes" - και στη συνέχεια θα σκεφτεί τι θα κάνει με τις πλήρεις συγχωνεύσεις. Μία από τις μεγαλύτερες «συνενώσεις» είναι το Παρίσι-Saclay «ομοσπονδιακό πανεπιστήμιο», που περιλαμβάνει το Ecole Polytechnique, - πολύ ψηλά στους καταλόγους αξιολογήσεων -, το business school HEC και το Πανεπιστήμιο Paris-Sud. Αυτή η «συνένωση» έχει ως σαφή στόχο τη δημιουργία ενός ιδρύματος που θα βρίσκεται στα πρώτα 10 της παγκόσμιας κατάταξης.

Τώρα, το Παρίσι ετοιμάζεται να κάνει ακόμη ένα βήμα. Στην καρδιά του Καρτιέ Λατέν, δύο από τα πιο σημαντικά πανεπιστημιακά ιδρύματα της γαλλικής πρωτεύουσας - το Paris-Sorbonne και το Pierre και Marie Curie (UPMC) - σχεδιάζουν να επαναφέρουν το ενιαίο Πανεπιστήμιο του Παρισιού που κατακερματίστηκε μετά το Μάη του '68. Τότε, η γαλλική κυβέρνηση επέτρεψε το Πανεπιστήμιο του Παρισιού - ένα από τα αρχαιότερα στον κόσμο, ιδρύθηκε στο 1150 - να χωριστεί σε 13 αυτόνομα πανεπιστήμια σε αντιστοιχία με τις κατευθύνσεις σπουδών, που αναφέρονται ως Παρίσι 1,2,3 και ούτω καθ εξής… Το Φεβρουάριο του 2016 μετά τις εκλογές για προέδρους και διοικητικά συμβούλια στα δύο Πανεπιστήμια και αν δεν προκύψουν προβλήματα, αναμένεται να προχωρήσει η συγχώνευση των δύο ιδρυμάτων με στόχο το νέο πανεπιστήμιο να είναι γεγονός την 1η Ιανουαρίου του 2018. Σύμφωνα με το BBC, η γαλλική κυβέρνηση ευνοεί τέτοιου είδους συγχωνεύσεις, αφήνοντας όμως τα πανεπιστήμια να είναι εκείνα που θα λάβουν την απόφαση, καθώς είναι σημαντική η στήριξη ενός τέτοιου εγχειρήματος από την ακαδημαϊκή κοινότητα, το τεχνικό και διοικητικό προσωπικό των πανεπιστημίων καθώς και τους φοιτητές.

Στη Γερμανία, ένα επιτυχημένο παράδειγμα συγχώνευσης είναι του Πανεπιστημίου της Καρλσρούης και του Κέντρου Έρευνας της Καρλσρούης που δημιούργησε το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καρλσρούης (ΚΙΤ).

Με στόχο να επαναλάβει την επιτυχία του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT) στις ΗΠΑ, στο KIT έχει αυξηθεί ο αριθμός των σπουδαστών κατά 20% από το 2009 και επικέντρωσε την έρευνα σε τομείς όπως η ενέργεια και η κινητικότητα. Πέτυχε ώθηση κατά 50% στους πόρους για την έρευνα μεταξύ 2009 και 2013.

Στη Φινλανδία, στο Ελσίνκι, το νέο Πανεπιστήμιο Aalto, είχε τη στήριξη της κυβέρνησης που τασσόταν υπέρ των συνεργασιών. Ήθελε να αντιμετωπίσει τη σχετικά κακή απόδοση των πανεπιστημίων της Φινλανδίας στους διεθνείς καταλόγους, σε σύγκριση με τις κορυφαίες βαθμολογίες της χώρας σε επίπεδο σχολικής μονάδας στο πρόγραμμα αξιολόγησης Πίζα. Το αποτέλεσμα δικαίωσε την επιλογή καθώς το νέο και μεγαλύτερο πανεπιστήμιο ανέβηκε σχεδόν 50 θέσεις στη φετινή κατάταξη QS.

Αλλά όπως σημειώνει το BBC δεν έχουν όλες οι συγχωνεύσεις την ενθουσιώδη στήριξη των κυβερνήσεων. Το Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας και το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας, στην Πορτογαλία, έπρεπε να κάνουν πολλά για να πείσουν τις δημόσιες αρχές να δώσουν την έγκριση για συγχώνευση και δημιουργία του Πανεπιστημίου της Λισαβόνας (Universidade de Lisboa) και να δικαιολογήσουν τις σχετικές δαπάνες.

«Οι συγχωνεύσεις χρειάζονται πολύ χρόνο και ενέργεια για να είναι επιτυχείς. Η εξοικονόμηση χρημάτων δεν θα πρέπει να είναι ο κύριος λόγος για μια συγχώνευση καθώς η απόδοση των επενδύσεων μπορεί να πάρει πολύ χρόνο. Δεν πρέπει να αναγκαστεί ένα πανεπιστήμιο να προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση. Μιλάμε για αυτόνομους θεσμούς και όχι για την εξαγορά μιας εταιρείας" λέει ο Τόμας Εστερμαν.