Σουνίτες εναντίον Σιιτών: Τι κρύβεται πίσω από τον «εμφύλιο» μεταξύ των μουσουλμάνων

Οι ταραχές και η ένταση μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν έχει ένα δίπολο αιτιών. Το ένα σκέλος αφορά το θρησκευτικό, και το γεγονός ότι η κάθε μια αντιπροσωπεύει τις δύο τάσεις του μουσουλμανισμού, τους σουνίτες και τους σιίτες αντίστοιχα. Το δεύτερο και εξίσου σημαντικό στην διαμάχη που έχει ξεσπάσει έχει να κάνει με το πολιτικό σκέλος και αφορά το ποια χώρα θα επικρατήσει στην Μέση Ανατολή. 

Το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας βρίσκεται υπό την εξουσία της σουνιτικής μοναρχίας των Σαούντι, με το 90% των κατοίκων να ακολουθούν το ίδιο μουσουλμανικό δόγμα όπως και οι άρχοντές τους.

Στο Ιράν, όμως, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, με το 95% να είναι σιίτες. Και οι δυο χώρες είναι από τις μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγές στον κόσμο, με την Σαουδική Αραβία να υπερισχύει σε έκταση (αν και το 95% των εδαφών της είναι έρημος) ενώ το Ιράν υπερτερεί κατά πολύ σε πληθυσμό.


Τί προκάλεσε τον διαχωρισμό μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών

Η διαμάχη μεταξύ των δύο δογμάτων του Ισλάμ πηγαίνει 1.400 χρόνια πίσω, στα χρόνια αμέσως μετά τον θάνατο του προφήτη Μωάμεθ το 632 μ.Χ. Οι οπαδοί του γαμπρού του Μωάμεθ, Αλή, ο οποίος είχε παντρευτεί την κόρη του Φατίμα, υποστήριξαν ότι ήταν αυτοί που θα έπρεπε να τον διαδεχθούν.

Από την άλλη πλευρά μεγάλη μερίδα πιστών υποστήριξαν ότι την θέση του Μωάμεθ θα μπορούσε να πάρει κάθε ενάρετος μουσουλμάνος, ανακηρύσσοντας ως πρώτο χαλίφη τον Αμπού Μπακρ και έγιναν γνωστοί ως Αχλ αλ-Σούνα ουα αλ-Τζαμά'αχ (άνθρωποι της παράδοσης και της ενοποίησης), έτσι ώστε να ξεχωρίζουν από τους Σιίτες, οι οποίοι απέρριψαν τον Αμπού Μπακρ ως διάδοχο του Προφήτη Μωάμεθ, υπέρ του Αλή.

Όσοι ακολούθησαν τον Αλή ονομάστηκαν «οπαδοί του Αλή (Σιατ Αλή στα αραβικά, και εν συντομία σιίτες). Οι περισσότεροι όμως ακολούθησαν τον χαλίφη Αμπού Μπάκρ και τους διαδόχους του. Ο Αλή και ο γιος του ο Χουσείν, στην κούρσα της διαδοχής δολοφονήθηκαν από τον Σουνίτη Μωαβία. Η δολοφονία αυτή ξεκίνησε μία πολυετή σφαγή μεταξύ των μουσουλμάνων σε όλη τη Μέση Ανατολή, το τέλος της  οποίας βρήκε ηττημένους τους σιίτες. Οι σουνίτες (από την λέξη σούνα) ήταν αυτοί που υποστήριζαν ότι ήταν πιο πιστοί στην παράδοση και το αληθινό πνεύμα του Μωάμεθ. 

Οι Σουνίτες ακολουθούν πιστά το Κοράνι, αλλά και τις Χαντίθ, δηλαδή τις προφορικές οδηγίες για τον τρόπο λατρείας και της καθημερινής ζωής που πρέπει να ακολουθούν οι πιστοί. Από αυτά τα δύο βγαίνει η Σαρία, δηλαδή το νομικό πλαίσιο που διέπει τις σχέσεις των ανθρώπων από τους γάμους και τα διαζύγια μέχρι τις εμπορικές και τραπεζικές συναλλαγές. Οι Σουνίτες ακολουθούν τις δικές τους Χαντίθ, ενώ οι σιίτες δίνουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στα κηρύγματα του Αλή και των επιγόνων του. 

Τι πιστεύει το κάθε μέρος;

Όπως και με κάθε διαίρεση που διαρκεί πάνω από χίλια χρόνια, έτσι και η διάσπαση μεταξύ σουνιτών και σιιτών οδήγησε την κάθε πλευρά να αναπτύξει τις δικές της αξίες, τα δόγματα και τις σχολές σκέψης που άρμοζαν στο εκάστοτε δόγμα του Ισλάμ. 

Παρά το ότι οι πιστοί και των δύο δογμάτων μπορούν να είναι από μετριοπαθείς έως εξτρεμιστές, οι σουνίτες επικεντρώθηκαν κυρίως στην δύναμη του Θεού μέσα στον φυσικό κόσμο, ενώ οι σιίτες βλέπουν με πιο μεγάλο ενδιαφέρον την μετά θάνατον ζωή και έχουν πιο έντονο το στοιχείο του μαρτυρίου και του μάρτυρα για τον Μωάμεθ. 

Η συντριπτική πλειοψηφία των μουσουλμάνων στον κόσμο είναι Σουνίτες, που ανέρχονται σε ποσοστό ως και 85% των οπαδών της θρησκείας. Έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο - από το Μαρόκο έως την Ινδονησία - και αποτελούν την κυρίαρχη θρησκεία στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Μόνο το Ιράν, το Ιράκ, το Αζερμπαϊτζάν και το Μπαχρέιν έχουν μια σιιτική πλειοψηφία, αν και υπάρχουν επίσης σημαντικές μειονότητες σιΐτικών πληθυσμών στην Υεμένη (όπου πάντως σχεδόν το 50% είναι σουνίτες), στον Λίβανο, στο Κουβέιτ, στη Συρία και στο Κατάρ. Παρ' όλα αυτά υπάρχουν και αρκετές «στρεβλώσεις» όπως για παράδειγμα το Μπαχρέιν όπου με την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας κυριαρχούν οι σουνίτες, ενώ και το Ιράκ ήταν υπό την διακυβέρνηση του σουνίτη Σαντάμ, έχοντας εξαπολύσει για αρκετά χρόνια μία μεγάλη εκστρατεία καταπίεσης των σιιτών της χώρας.

Η αμερικανική εισβολή και κατοχή του Ιράκ, ο εμφύλιος στη Συρία και οι συνεχείς εμφύλιες συγκρούσεις στον Λίβανο μεγάλωσαν τις προαιώνιες διαφορές των δύο δογμάτων του Ισλάμ. Δυτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι στους κόλπους των Σιιτών δημιουργούνται και δρουν πολλές εξτρεμιστικές ομάδες. Ενώ από την άλλη, οργανώσεις όπως η Αλ Κάιντα, οι Ταλιμπάν και το Ισλαμικό Κράτος είναι σουνίτες και στρέφονται κατά του σιιτισμού

Η σημερινή σύγκρουση στη Συρία τροφοδοτείται από σεχταριστικές αντιπαλότητες με τον Μπασάρ Αλ Ασαντ και την οικογένειά του, μέλη της σέχτας των σιιτών αλαουϊτών  να ενισχύουν τις δικές του ομάδες, την στιγμή που πολλοί άλλοι που βρίσκονται στα εδάφη της, όπως το Ισλαμικό Κράτος, ανήκουν στο σουνιτικό Ισλάμ.

Παράλληλα και ο εμφύλιος πόλεμος στην Υεμένη δεν είναι παρά ένας πόλεμος μεταξύ ομάδων των δύο δογμάτων του Ισλάμ, με το Ιράν να ενισχύει τους σιίτες επαναστάτες Χούτι που ανέτρεψαν στην σουνιτική κυβέρνηση, στην υπεράσπιση της οποίας προσέτρεξε η Σαουδική Αραβία, δημιουργώντας άλλη μια εστία θρησκευτικής έντασης στη Μέση Ανατολή.

Όπως φαίνεται οι ημέρες της «μεγάλης ιδέας» του παναραβισμού, στο οποίο πρωτοστατούσε η Συρία με το πολυφυλετικό της προφίλ και την ανεκτικότητα της κοινωνίας της αποτελεί πια μακρινό παρελθόν. Δεν είναι μόνο οι εξωτερικές επεμβάσεις, αλλά και γεγονότα όπως η ισλαμική επανάσταση του Ιράν που τόνωσε το ηθικό των σιιτών και ενέτεινε την δράση τους σε όλο τον αραβικό κόσμο.

Οι θρησκευτικές διαφορές πάντως ήταν πάντα συνδεδεμένες με την πολιτική ισχύ, την κατάκτηση εδαφών αλλά και τις πλούσιες σε πετρέλαιο περιοχές, οι οποίες αποτέλεσαν μετά το τέλος της αποικιοκρατίας το μήλο της έριδος όχι μόνο για τους ξένους αλλά και για τους ντόπιους ηγέτες.

Η πολυδιάσπαση του αραβικού κόσμου τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την Αραβική Άνοιξη, την εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους και την διάλυση της Συρίας, έχει περιπλέξει ακόμα περισσότερο τα πράγματα, με τα θρησκευτικά μίση να είναι στις περισσότερες περιπτώσεις το πιο εύκολο άλλοθι για την έξαρση των διαφυλετικών συγκρούσεων στον αραβικό κόσμο. 

Σε κάθε περίπτωση και παρά το αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός των μεγάλων διαφορών μεταξύ σιιτών και σουνιτών, το σίγουρο είναι ότι η έξαρση που παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια -και ιδίως αυτές τις ημέρες- λιγότερο έχει να κάνει με το θρησκευτικό κομμάτι και περισσότερο με το πολιτικό.

Με το Ιράν να γίνεται αποδεκτό και πάλι μετά από πολυετή αποκλεισμό στην Διεθνή Κοινότητα και την Συρία να έχει καταρρεύσει, είναι προφανές ότι οι Σαουδάραβες θα έκαναν τα πάντα για να μην αφήσουν την Τεχεράνη να πάρει το πάνω χέρι στον μουσουλμανικό κόσμο. Με άλλοθι μια θρησκευτική διαμάχη (υπαρκτή χωρίς αμφιβολία) που ξεκίνησε πριν 1.400 χρόνια είναι προφανές ότι πολλά σύγχρονα συμφέροντα -μεταξύ αυτών και Δυτικά- προκαλούν όλα αυτή την ενδημική ένταση και τις διαρκείς αναταράξεις στον μουσουλμανικό χώρο που κάθε άλλο παρά προάγγελοι καλών ειδήσεων είναι για την περιοχή.